Rakowski Wojciech (Albert, Olbracht) h. Trzywdar (ok. 1554–1617), łożniczy królewski, podkomorzy i ekonom wiski, kasztelan wiski. Był synem star. wiskiego Jana (zob.) i Doroty z Oborskich, bratem Mikołaja (zob.) i podkomorzego wiskiego Jana (zob.).
Dn. 15 I 1588 R. został po ojcu podkomorzym wiskim. Posłował z tej ziemi na sejm pacyfikacyjny w r. 1589; był już wówczas zarazem «dworzaninem i łożniczym JKMci». Towarzyszył t. r. Zygmuntowi III w podróży do Rewla i 15 IX został tam poturbowany przez Szwedów. Informacja, jakoby uczestniczył w sejmie inkwizycyjnym 1592 r. jest mylna, ponieważ R. nie był jeszcze wówczas kaszt. wiskim (jak sądził E. Barwiński). Na początku 1593 r. wyjechał R. do Włoch, 8 VIII wpisał się do ksiąg nacji polskiej na uniwersytecie w Padwie. Przebywał we Włoszech do połowy 1594 r. Nie wiemy, czy R. wziął udział w obradach sejmiku ziemi wiskiej w dn. 20 I 1597, gdyż obecny na nim Albert Rakowski mógł być innym przedstawicielem tej rodziny, tym bardziej, iż występował bez żadnego tytułu. Przed 3 XI 1599 otrzymał R. urząd kasztelana wiskiego.
W okresie rokoszu sandomierskiego należał R. do stronnictwa regalistycznego. Dn. 17 VII 1606 R., wobec nieobecności wojewody, zwołał na rozkaz króla sejmik generalny szlachty mazowieckiej, gdzie wystąpił w obronie «majestatu JKMci». Następnie 24 VII t. r. przybył do Warszawy wraz z własnym pocztem zbrojnych w celu wsparcia sił królewskich. Był R. na sejmie 1607 r. i został wyznaczony do komisji «pruskiej», która miała rozgraniczyć dobra pomiędzy Koroną a Prusami Książęcymi. Do zjazdu z komisarzami elektora zapewne nie doszło, ponieważ deputowano R-ego do tej komisji ponownie na sejmie 1609 i 1613 r. Na tym ostatnim sejmie wyznaczono termin zjazdu na dzień 8 X, lecz nadal sprawy nie załatwiono. Zebrana na sejmiku wiskim szlachta (20 XI 1613) domagała się reaktywowania komisji z jej przewodniczącym – kaszt. wiskim.
R. był autorem Pobudki zacnym synom Korony Polskiej do służby wojennej na ekspedycyją przeciwko nieprzyjaciołom koronnym (wyd. w r. 1620, już po śmierci autora wraz z dodatkiem pt.: „Duma powiatowa”), dedykowanej krajczemu koronnemu Stanisławowi Lubomirskiemu, oraz Pobudki sławnej Korony Polskiej do synów swych miłych, aby się niewinnej krwie braterskiej nad narodem moskiewskim zemścili, czasowi teraźniejszemu służącej…, którą przypisał kaszt. chełmińskiemu Michałowi Konarskiemu. R. opowiadał się w tych utworach za polityką Zygmunta III, zmierzającą do podporządkowania Rosji Rzpltej, popierając roszczenia królewicza Władysława do tronu carskiego. Wg Juliusza Nowaka-Dłużewskiego R. w korzystaniu z dorobku literackiego swych poprzedników przekraczał «wszelkie granice przyzwoitości», przepisując całe fragmenty z dzieł m. in. Jana Danieckiego, Mikołaja Reja, Krzysztofa Warszewickiego. Autorstwo R-ego zakwestionował Aleksander Brückner i za nim poszli wydawcy „Nowego Korbuta”. Argumenty Brücknera nie są jednak przekonujące. Zapewne był on autorem i innych utworów z okresu «smuty», które nie dochowały się w odpisach.
Za oddawane Zygmuntowi III usługi R. był hojnie nagradzany. W r. 1591 pozwolił mu król zapisać sumy, które był winien kaszt. nakielskiemu Hieronimowi Gostomskiemu na królewszczyznach Korzeń i Muchnowo w pow. gostyńskim (w r. 1592 R. odsprzedał te wsie Gostomskiemu). W r. 1592 dostał R. star. rabsztyńskie, które t. r. wymienił z miecznikiem kor. Mikołajem Wolskim na babimojskie. W czerwcu 1606 dostał z cesji ojca ekonomię wiską (Warszawa 19 V) bez jurydyki i wsi Przytuły, będącej jej uposażeniem. R. prosił wówczas Zygmunta III, aby star. sądowe przekazał jego bratu Janowi wraz z wójtostwem radziłowskim w ziemi wiskiej. Dochód z ekonomii wiskiej wg lustracji z 1617 r. szacowano na 3 724 złp., z której to sumy musiał R. wypłacać początkowo Annie Jagiellonce, a następnie Zygmuntowi III około 1 100 złp. rocznie. Szlachta ziemi wiskiej stale domagała się, aby zniesiono ekonomię wiską, a wsie doń należące przywrócono do starostwa. Nie odniosło to skutku; R. za zgodą króla scedował tę ekonomię na rzecz syna Jana.
Na sytuację majątkową R-ego korzystnie wpłynął ożenek z Zofią Pacówną, córką kaszt. wileńskiego Pawła (zob.). Wniosła ona małżonkowi majętność Nowy Dwór w pow. wiłkomierskim, 800 kóp gr przekazanych wojskiemu wileńskiemu Janowi Abramowiczowi pod zastaw kamienicy w Wilnie i 3 700 kóp gr na star. wiłkomierskim. Razem posag wynosił 15 tys. złp., lecz Zofia musiała zrzec się wszelkich pretensji do pozostałych majątków rodziców. W r. 1598 Rakowscy nabyli od J. Abramowicza, woj. smoleńskiego, majątek Jazowo w pow. wileńskim, wzięli pod zastaw 52 650 złp. majętność roską w pow. wołkowyskim wraz z folwarkiem Zubowszczyzną, którą przekazali im Hieronim Chodkiewicz, kaszt. wileński, wraz z małżonką Anną Tarłówną. R. był także właścicielem wsi Dowspuda oraz – wraz z żoną – dzierżawcą majętności węgrowskiej, puszczonej im przez księcia Krzysztofa Radziwiłła.
Małżonkowie Rakowscy zmarli w tym samym 1617 r. Zofia w kwietniu, Wojciech 14 VI; na ich uroczysty pogrzeb ułożył panegiryk Andrzej Loeaechius pt.: „Żałoba sowita albo Pales…” (Wil. 1617). Powstała także elegia ku czci małżonków, napisana przez Jana Paca, akademika wileńskiego, a dedykowana synowi zmarłych – Janowi Rakowskiemu. Pochowani zostali w katedrze wileńskiej, gdzie wzniesiono im nagrobek staraniem bratanka R-ego – Stanisława (zob.). R. miał jednego syna Jana Wojciecha (zob.).
Estreicher; Nowy Korbut, III; Kapica-Milewski I., Herbarz, Kr. 1870 s. 350; Niesiecki; Uruski; Żychliński, III 179, XX 108; Święcki T., Historyczne pamiątki…, W. 1859 s. 20–21; – Brückner A., Studia nad literaturą wieku XVII, Kr. 1919 Rozpr. AU Wydz. Filol., T. 57 s. 79–80; Kraszewski J. I., Wilno od początku jego do roku 1750, Wil. 1840 II 252, 284; Kurczewski J., Kościół zamkowy czyli katedra wileńska, Wil. 1908–10 II 269–70; Lepszy K., Rzeczypospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego (1589–1592), Kr. 1939; Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Zygmunt III, W. 1971; Pałucki W., Drogi i bezdroża skarbowości polskiej XVI i I połowy XVII wieku, Wr. 1974; Sapiehowie, I 89, 158, 170; Wolff J., Pacowie, Pet. 1885 s. 36–9, 66–7, 319; Zahorski W., Katedra wileńska, Wil. 1904 s. 156; – Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I; Diariusze i akta sejmowe r. 1591–1592, Wyd. E. Barwiński, Kr. 1911 (pod datą 16 IX 1592 błędnie określony jako kaszt. wiski); Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku, cz. I (1617–1620), Wr. 1968 s. 114, 110; Starowolski, Monumenta Sarmatorum; Vol. leg., II 1620, 1671, III 187; – AGAD: Metryka Kor. t. 134 k. 26v.–27, t. 136 k. 122v, 335, t. 137 k. 411v, 432v.–433v., 443–443v., 450–452, t. 153 k. 8, 17v.–18v., 21–23v.; Metryka Lit., Ks. Zap. nr 91, k. 94; B. Narod.: III 3087 nr 93 s. 270–270v., nr 87 s. 265–266; Arch. Radziwiłłów: Dz. V, nr 12874 (korespondencja Zofii Rakowskiej z l. 1613–14), Kapiciana (wypisy z ksiąg grodz. wiskich), nr 66/181 k. 705–708, Arch. Roskie nr 436, nr dok. 3, 4, 5; B. Czart.: rkp. 37564/I; B. Jag.: rkp. 1479/I; B. Kórn.: rkp. 12951; B. Narod.: rkp. XVII 3.16307, rkp. IV 8468; B. Ossol.: rkp. 13704/III, 17 k. 141–144; B. PAN w Kr.: rkp. 2253 k. 41 (epitafium R-ego), rkp. 8350 (B. Narod. mf 63539) k. 24v., 34–35, 54, 57–58, 65–67 (Lauda ziemi wiskiej z l. 1576–1699, cz. 1).
Mirosław Nagielski