INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Stanisław Jankowski     

Jan Stanisław Jankowski  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1962-1964 w X tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Jankowski Jan Stanisław, pseud. Klonowski, Soból, Doktór (1882–1953), inżynier-chemik, polityk Narodowej Partii Robotniczej (NPR), delegat rządu londyńskiego na kraj. Ur. 6 V w Krasowie Wielkim (pow. Wysokie Mazowieckie). Syn Józefa. W r. 1900 J. skończył gimnazjum filologiczne w Piotrkowie Trybunalskim i zapisał się na Wydział Fizyko-Matematyczny Uniw. Warsz., potem na Wydział Chemii Politechniki Warszawskiej. W czasie studiów akademickich został przyjęty do pozostających pod wpływem Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego Grup Narodowych, a następnie Koleżeńskiej Grupy i Koła Braterskiego ZET-u. Z braćmi «Zetowymi» podtrzymywał bliski kontakt przez długie lata działalności politycznej. W r. 1902 rozpoczął wraz z Mieczysławem Bujalskim agitację endecką wśród młodzieży robotniczej, zakładając tajną organizację: Związek Młodzieży Robotniczej, a następnie tajny związek «Kiliński», na wzór ZET-u. W r. 1906 J. wyjechał na dalsze studia do Wyższej Szkoły Technicznej w Pradze Czeskiej. W r. 1908 otrzymał dyplom inżyniera-chemika. Nie przyjął propozycji objęcia asystentury w Pradze Czeskiej i powrócił do Warszawy. Tu wszedł w tok prac w Narodowym Związku Robotniczym (NZR) i został wybrany do jego Zarządu Głównego. W r. 1909 w związku z licznymi aresztowaniami wśród NZR-owców J. przedostał się do Krakowa. Otrzymał asystenturę przy katedrze chemii rolnej i zapisał się na Studium Rolnicze UJ. W I. 1909–13 był J. wraz z J. Bujalskim współorganizatorem Polskiego Związku Wojskowego i wszedł jako przedstawiciel NZR-u, działającego w Królestwie, do Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. W r. 1913 J. skończył studia i ustąpiwszy z asystentury rozpoczął praktykę rolną w Sejneńskiem i kontynuował ją na Kujawach. W r. 1915 wstąpił do 1 p. ułanów Legionów Polskich. W r. 1916, wraz z innymi działaczami, zwolnił się w stopniu kaprala z wojska i przeszedł do pracy politycznej w NZR-ze i Polskiej Organizacji Wojskowej. Równocześnie był inspektorem Rady Głównej Opiekuńczej (R.G.O.). W czasie kryzysu legionowego zagrożony aresztowaniem, wyjechał J. w Radomskie jako pomocnik administratora dóbr Miedźno, następnie objął administrację majątku Kalinowa na Kujawach. Przez cały czas utrzymywał kontakt z NZR-em, był jednym z inicjatorów połączenia NZR-u z Poznańskim Narodowym Stronnictwem Robotniczym w Narodową Partię Robotniczą, co nastąpiło w maju 1920 r. J. przez szereg lat był we władzach naczelnych tego stronnictwa, współtwórcą jego założeń programowych i politycznych. W r. 1935, gdy większość stronnictwa poparła stanowisko Popiela idącego na współpracę z Chrześcijańską Demokracją i Frontem Morges, J. wraz z A. Chądzyńskim i E. Pepłowskim wystąpili z NPR.

W r. 1921 J. zawarł związek małżeński z Heleną Bańkowską. W r. 1919 rozpoczął pracę w Min. Rolnictwa i Dóbr Państwowych, jako sekretarz Komisji Ziemskiej na pow. rawski, w kwietniu 1920 r. przeszedł do Głównego Urzędu Ziemskiego (GUZ), 1 I 1921 r. dostał nominację na naczelnika Wydziału Parcelacji i Osadnictwa. Dn. 10 III 1921 r. był mianowany ministrem pracy i opieki społecznej. Dn. 11 V t. r. wycofał się z gabinetu na polecenie NPR. Pewien czas w związku z III powstaniem przebywał J. na Śląsku. Potem powrócił do pracy w GUZ, w październiku 1924 r. został mianowany naczelnikiem wydziału parcelacyjno-osadniczego w Zarządzie Centralnym Min. Reform Rolnych, w grudniu powierzono mu zastępczo pełnienie obowiązków dyrektora departamentu parcelacji i osadnictwa. W tym czasie był m. in. członkiem komisji organizacyjnej Banku Gospodarstwa Krajowego, następnie członkiem Rady Nadzorczej tegoż banku, członkiem Rady Państwowej Oszczędnościowej, wiceprezesem Zarządu Centralnego Zjednoczenia Zawodowego Polskiego. W lutym 1925 r. powrócił do Min. Pracy i Opieki Społecznej jako podsekretarz stanu. Dn. 10 V 1926 r. jako kierownik tego resortu wszedł do gabinetu Witosa, a 15 V t. r. w Wilanowie z całym rządem złożył rezygnację.

Po przewrocie majowym 1926 r., zwolniony ze służby państwowej, objął pracę w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. W styczniu 1927 r. został powołany na członka Komisji Ankietowej Badania Warunków i Kosztów Produkcji oraz Wymiany. W r. 1928 wszedł do sejmu jako poseł NPR z pow. Tarnowskie Góry, zaś do sejmu w r. 1930 z listy państwowej. Był sekretarzem, a później skarbnikiem Klubu Poselskiego NPR. Zabierał głos w sprawach związanych z zagadnieniami pracy, opieki społecznej, m. in. referował ustawę ograniczającą ubezpieczenia społeczne. Po skończonej w r. 1933 kadencji sejmowej J. był m. in. z ramienia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Z.U.S.) członkiem Rady Zarządzającej Instytutu Spraw Społecznych, członkiem Rady Funduszu Pracy, inicjatorem założenia Biura Wczasów. Brał udział w międzynarodowej organizacji pracy. W r. 1937 wyjechał na konferencję włókienniczą do Waszyngtonu. Wybuch wojny 1939 r. zastał J-ego w Warszawie, gdzie rozpoczął pracę w R.G.O. i nawiązał bliższe kontakty z członkami Stronnictwa Pracy. Będąc następnie działaczem Stronnictwa Pracy, wziął aktywny udział w usunięciu od wpływów w tej partii jej lewicy (Felczak, Widy-Wirski). Wszedł do Delegatury Rządu Emigracyjnego jako dyrektor departamentu pracy i opieki społecznej. Nosił pseudonimy: Klonowski, Soból, Doktór. Po aresztowaniu 19 II 1943 r. J. Piekałkiewicza został delegatem Rządu Londyńskiego na kraj. Od tej chwili J. zajmował zdecydowanie prawicowe stanowisko w układzie politycznym obozu londyńskiego, w odróżnieniu od Piekałkiewicza przeciwstawiał się rozmowom w sprawie porozumienia z PPR, aktywnie działał w kierunku usunięcia Polskich Socjalistów z Politycznego Komitetu Porozumiewawczego i wprowadzenia na ich miejsce prawicowo-socjalistycznej WRN; w czasie sprawowania przezeń funkcji delegata zapadła decyzja o włączeniu faszystowskich NSZ do AK, był inicjatorem powołania Społecznego Komitetu Antykomunistycznego, współodpowiedzialny za podjęcie decyzji wywołania powstania warszawskiego. W lipcu 1944 r. został z ramienia Rządu Londyńskiego wicepremierem Krajowej Rady Ministrów (uchwała antydatowana: 3 V 1944).

Po upadku powstania i wyjściu Delegatury z Warszawy J. jako kierownik nielegalnego podziemia prowadził działalność w Milanówku i Leśnej Podkowie. Aresztowany w Pruszkowie przez władze radzieckie pod zarzutem organizowania dywersji na tyłach walczącej czerwonej armii został przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR w Moskwie 21 VI 1945 r. skazany na 8 lat więzienia. Zmarł 13 III 1953 r.

 

Ilustr. Enc. Trzaski; Mała Enc. Powsz.; Rzepeccy K. i T., Sejm i Senat 1928–1933, P. 1928 s. 82–3 (fot.); Sejm i Senat Rzeczypospolitej 1935; – Bagiński H., U podstaw organizacji Wojska Polskiego, W. 1935; Bełcikowska A., Stronnictwa i związki polityczne w Polsce, W. 1925; Borkiewicz A., Powstanie warszawskie, W. 1957; Grünberg K., Kozłowski Cz., Historia pol. ruchu robotniczego 1864–1918, W. 1962; Kirchmayer J., Powstanie warszawskie, W. 1959; Nasza walka o szkołę polską. W 25-lecie strajku szkolnego, W. 1932; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1864–1945, Londyn 1960 III 338; Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej, Londyn 1950 III; Próchnik A., Pierwsze 15-lecie Polski Niepodległej, W. 1957; Turlejska M., O wojnie i podziemiu, W. 1959 s. 123, 128, 147, 150–1, 193–4; Z najnowszych dziejów Polski 1939–1947, W. 1961; – Fiderkiewicz A., O wojnie i ludziach PPR, W. 1962; Dlaczego wystąpiłem z NPR? 1935; Podlewski S., Przemarsz przez piekło, W. 1957; Proces Sądowy w sprawie organizatorów, kierowników i uczestników polskiego ruchu nielegalnego w zapleczu Armii Czerwonej na terytorium Polski, Litwy oraz Zachodnich Rejonów Białorusi i Ukrainy, Tłum. S. Bukowiejska, „Wolność” (W.) 1945; Proces 16-tu w Moskwie, Łódź 1945; Sprawozdanie Sądowe w sprawie organizatorów, kierowników i uczestników polskiego podziemia w zapleczu Armii Czerwonej na terytorium Polski, Litwy oraz obwodów zachodnich Białorusi i Ukrainy, rozpatrzony przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSSR 18–21 czerwca 1945 r. w Moskwie, Moskwa. Wyd. Prawn. Komisariatu Ludowego Sprawiedliwości ZSSR; – „Monitor”; „Rocz. Polityczny i Gospodarczy PAT” 1936; „Z Pola Walki” 1960, 1961; Prasa codzienna 1921–1939; – Materiały Z. Kańskiej-Dłużewskiej.

Red.

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

Polska Organizacja Wojskowa, kara więzienia, Politechnika Warszawska, powstanie warszawskie 1944, konspiracja antyhitlerowska, Liga Narodowa, Stronnictwo Pracy, inżynieria chemiczna, Krzyż Niepodległości, areszt NKWD, więzienie na Łubiance, okres wojen światowych, Wydział Chemiczny, Legiony Polskie - I Brygada, ofiary stalinizmu, Bank Gospodarstwa Krajowego, NIEPODLEGŁA polityka, represje stalinowskie, Zjednoczenie Zawodowe Polskie, Związek Młodzieży Polskiej "Zet", Główny Urząd Ziemski, NIEPODLEGŁA wieś, rządy II RP, Centralny Komitet Narodowy w Warszawie, Rada Miejska Warszawy, więzienie sowieckie, Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej, Rada Główna Opiekuńcza, Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, rząd Witosa (1920), rząd Witosa (1926), rząd Skrzyńskiego, rządy emigracyjne, wydział fizyczno-matematyczny, obóz przejściowy w Pruszkowie, patroni ulic w kilku miastach, Narodowa Partia Robotnicza, rząd Arciszewskiego, rząd Mikołajczyka, Krzyż Niepodległości z Mieczami, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Polski Związek Wojskowy, gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim, Pułk Ułanów Legionów Polskich (1., Beliniaków), Krajowa Rada Ministrów, Polskie Państwo Podziemne, proces szesnastu 1945, śmierć w więzieniu, sejmy II RP, Order Odrodzenia Polski (II RP, komandoria), Order Virtuti Militari (RP na uchodźstwie), sejm 1928, sejm 1930, ojciec - ziemianin, Order Orła Białego (Prez. Wałęsa, pośmiertnie), Delegatura Rządu RP na Kraj, Kompania Kadrowa Legionów Polskich (1.), Rada Nadzorcza Banku Gospodarstwa Krajowego, Rada Funduszu Pracy, areszt sowiecki, Komitet Porozumiewawczy (Polityczny), film "Żołnierze wolności", osoby na medalach (zm. 1951-2000), osoby z filmów historycznych (zm. od 1901), Uniwersytet Warszawski (1886-1900), Uniwersytet Warszawski pod zaborem, XX w.
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Chmura tagów

 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Ryszard Jerzy Kukliński

1930-06-13 - 2004-02-11
pułkownik LWP
 

Bolesław Płotnicki

1913-06-17 - 1988-09-07
aktor filmowy
 

Anna Kamieńska

1920-04-12 - 1986-05-10
poetka
 

Stanisław Mieszkowski

1903-06-17 - 1952-12-16
kontradmirał
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jan Paczkowski

1852-01-26 - 1928-09-09
przemysłowiec
 

Marian Przysiecki

1905-04-21 - 1943-05-07
agronom
 

Antoni Abraham

1869-12-19 - 1923-06-23
pisarz ludowy
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.