Stodółkiewicz Jerzy Stanisław (1933–1988), astronom, docent i dyrektor Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
Ur. 23 V w Piotrkowie Trybunalskim, był synem Władysława (zm. 1939) i Ireny, urzędników sądowych.
S. ukończył szkołę podstawową i liceum w Piotrkowie Trybunalskim. W r. 1951, po zdaniu tamże matury, studiował astronomię na Wydz. Matematyki Fizyki i Chemii (od r. 1955 Matematyki i Fizyki) Uniw. Warsz. Jeszcze przed ukończeniem studiów podjął na krótko pracę (1 III – 31 X 1955) na Politechn. Warsz. Dn. 25 VI 1955 uzyskał magisterium z astronomii na podstawie pracy Poprawianie krzywych statystycznych na przypadkowe błędy obserwacyjne. Od 1 XI t.r. pracował w Zespole Budowy Centralnego Obserwatorium Astronomicznego, przekształconym niebawem w Zakł. Astronomii PAN w Warszawie. W r. 1958 opublikował wspólnie z Włodzimierzem Zonnem pierwszy artykuł poświęcony wpływowi nieciągłości rozkładu materii na równania statystyki astronomicznej (Modification of Fundamental Equation of Stellar Statistics in the Light of Discontinuity of Interstellar Master, „Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences. Série des Sciences Mathématiques, Astronomiques et Physiques” Vol. 6 nr 3). Od r. 1959 prowadził wykłady z astronomii i astrofizyki ogólnej dla studentów fizyki Uniw. Warsz. (do r. 1972). Dominującą problematyką jego ówczesnych badań była teoria niestabilności grawitacyjnej, stanowiąca podstawę interpretacji rozmaitych struktur materii we wszechświecie. Dn. 25 VI 1962 doktoryzował się na Wydz. Matematyki i Fizyki Uniw. Warsz. na podstawie napisanej pod kierunkiem Stefana Piotrowskiego rozprawy O stabilności magnetograwitacyjnej gazowych ramion spiralnych Galaktyki, w której wyjaśnił rolę pola magnetycznego w stabilizacji ramion spiralnych Galaktyki. Problematykę tę przedstawił również w często cytowanym w literaturze światowej artykule On the Gravitational Instability of Some Magneto-hydrodynamical Systems of Astrophysical Interest. Part III („Acta Astronomica” Vol. 13: 1963 nr 1). Do r. 1964 opublikował z tego zakresu, częściowo we współautorstwie z Andrzejem Pacholczykiem, jedenaście prac; był za nie dwukrotnie wyróżniony Nagrodą Młodych Polskiego Tow. Astronomicznego (1959, 1961). W r. 1966 odbył kilkumiesięczny staż naukowy w University of Manchester w Anglii. Opublikował wyróżniony Nagrodą Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego podręcznik akademicki Astrofizyka ogólna z elementami geofizyki (W. 1967), który w kolejnych edycjach (W. 1971, 1977, 1982) był uzupełniany i poprawiany, a w r. 1973 wydany po angielsku (New York–W.). W l. 1969–71 prowadził prace w Podsekcji Astronomii w ramach Sekcji Fizyki przy Komitecie ds. oceny programów i podręczników Min. Oświaty i Szkolnictwa Wyższego; opracował projekt nauczania astronomii w IV klasie liceum matematyczno-przyrodniczego, a także memorandum W sprawie nauczania astronomii w dziesięcioletniej szkole średniej („Postępy Astronomii” T. 23: 1975 z. 3). Interesował się w tym okresie dynamiką systemów gwiazdowych i rozwijał matematyczne podstawy tej dziedziny. Wyniki przedstawił w czterech artykułach opublikowanych w „Acta Astronomica” pod wspólnym tytułem On the Third Integral of Motion in Stellar Dynamics (Vol. 22: 1972 nr 4, Vol. 24: 1974 nr 2–4), które stały się podstawą jego rozprawy habilitacyjnej Twierdzenie o trzeciej całce. W maju 1974 objął stanowisko wicedyrektora ds. naukowych Zakł. Astronomii PAN (od r. 1976 Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN). Habilitował się 9 XII 1976 na Wydz. Matematyki i Fizyki Uniw. Warsz. i 1 I 1977 został powołany w Centrum Astronomicznym na stanowisko docenta. Popularyzował wiedzę astronomiczną w licznych artykułach, m.in. Saturn („Delta” 1977 nr 12), Ewolucja wszechświata a rodowód Ziemi („Człowiek i Nauka” R. 8: 1978) i Ramiona spiralne („Delta” 1979 nr 67); zwieńczeniem tej działalności była popularnonaukowa książka o astronomii We wnętrzu Wszechświata (W. 1981). W lutym 1981 objął stanowisko dyrektora Centrum Astronomicznego PAN. Był inicjatorem powstałej i działającej t.r. Komisji Porozumiewawczej Towarzystw Nauk Ścisłych i Przyrodniczych; został przewodniczącym prezydium Komisji oraz kierował jej zespołem ds. oświaty. Wszedł wtedy również w skład Komisji Rewizyjnej Tow. Popierania i Krzewienia Nauk. Kierując Centrum w okresie stanu wojennego, wg Józefa Smaka, «postawą i czynem dawał świadectwo swych głębokich zasad moralnych, gdy jako Dyrektor […] robił wszystko, by ochraniać placówkę i środowisko, by bronić kolegów».
Tematyka badań naukowych S-a w tym okresie dotyczyła dynamiki gromad kulistych. Najważniejszym jego osiągnięciem było udowodnienie, że gromady te zawdzięczają swą trwałość energii zgromadzonej w podwójnych układach gwiazdowych, znajdujących się w centralnych częściach gromad oraz opracował nowatorską metodę numerycznego opisu oddziaływania gwiazd w gromadach. Wyniki badań przedstawił m.in. w artykułach Dynamical Evolution of Globular Clusters. I („Acta Astronomica” Vol. 32: 1982 nr 1/2) i Dynamical Evolution of Globular Clusters. II – Binaries Method (tamże Vol. 36: 1986 nr 1). W r. 1987 ustąpił ze stanowiska dyrektora i poświęcił się dydaktyce w różnych ośrodkach akademickich, m.in. prowadził cykle wykładów monograficznych: „Budowę Galaktyki” w Inst. Kształcenia Nauczycieli w Katowicach, „Dynamikę układów gwiazdowych” dla studentów fizyki Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu oraz „Astrofizykę ogólną” dla nauczycieli tamtejszego Studium Podyplomowego.
Równolegle z pracą naukową działał S. w Polskim Tow. Astronomicznym; pełnił w nim funkcje zastępcy członka Zarządu Głównego (1961–3), sekretarza (1963–5) i skarbnika (1965–7). W r. 1967 został wiceprezesem Towarzystwa; z funkcji tej zrezygnował 17 XII 1968 i objął stanowisko sekretarza organu Towarzystwa – „Postępów Astronomii”. W r. 1975 został redaktorem naczelnym pisma i równocześnie prezesem Towarzystwa; obie funkcje pełnił do śmierci. Był członkiem Komitetu Astronomii PAN, Rady Naukowej Obserwatorium Astronomicznego Uniw. Warsz., Rady Naukowej Inst. Fizyki Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu, a także należał do Międzynarodowej Unii Astronomicznej. Zmarł po operacji serca 26 VII 1988 w Warszawie, został pochowany 2 VIII na podwarszawskim cmentarzu w Pyrach. Był odznaczony Medalem Pamiątkowym z okazji 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika (1973). Dn. 1 XII 1988 Polskie Tow. Astronomiczne i Centrum Astronomiczne zorganizowały w Warszawie sesję poświęconą pamięci S-a.
W małżeństwie zawartym w r. 1955 z Teresą Siemieńską, matematykiem, miał S. córkę Teresę (ur. 1956), iberystkę, oraz syna Piotra (ur. 1960), informatyka.
Fot. w: „Postępy Astronomii” T. 36: 1988 z. 3 s. 135; – Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych 1962, W.–P. 1963; Korzeniewska I., Bibliografia prac doc. dr hab. Jerzego Stodółkiewicza, „Postępy Astronomii” T. 36: 1988 z. 3 s. 171–5; Słown. pol. tow. nauk., I; – Giersz M., Prace Jerzego Stodółkiewicza w zakresie dynamiki gwiazdowej, „Postępy Astronomii” T. 36: 1988 z. 3 s. 157–69; – [Wywiady ze S-em]: „Argumenty” 1983 nr 26 s. 6 (B. Tumiłowicz), „Fizyka w Szkole” 1981 nr 6 s. 332–4 (M.S. [M. Sawicki], fot.); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Postępy Astronomii” T. 36: 1988 z. 3 s. 137–48 (I. Korzeniewska, J. Smak, R. Głębocki, W. Dziembowski), „Stolica” 1988 nr 41, „Urania” R. 60: 1989 nr 1 (fot. s. II okładki), „Życie Warszawy” 1988 nr 174–177, 179, 185.
Wojciech Dziembowski