INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Józef Ludwik Różyski      Józef Różyski, wizerunek na podstawie fotografii.
Biogram został opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Różyski Józef Ludwik (1898–1974), architekt, rzeźbiarz, profesor ASP w Krakowie. Ur. 16 VII w Krystynopolu był synem Leopolda Rosenbauma, urzędnika kolejowego, i Ludwiki z domu Pordes.

R. uczęszczał początkowo do szkoły kolejowej, później do VIII gimnazjum realnego we Lwowie, gdzie ukończył 6 klasę. Po wybuchu pierwszej wojny światowej wstąpił do Związku Strzeleckiego, a we wrześniu do Legionów Polskich, gdzie służył w 3 p.p. i brał udział w kampanii bukowińskiej i besarabskiej. W grudniu 1914 został mianowany sierżantem. W październiku 1915 został ranny i przebywał w szpitalu. Po wyjściu ze szpitala został skierowany do Stacji Zbornej w Wiedniu, gdzie kontynuował naukę i zdał egzamin dojrzałości (3 II 1917). W lutym t. r. powrócił do Legionów do 2 p. ułanów, później służył w 3 p.p. Polskiego Korpusu Posiłkowego w Bolechowie. W lutym 1918 został internowany w obozie w Huszt na Węgrzech, skąd został wysłany na front włoski. W październiku 1918 powrócił do Lwowa i brał udział w obronie miasta. Początkowo jako podchorąży walczył na V odcinku (w szkole im. Sienkiewicza pod dowództwem kpt. Zdzisława Tatara-Trześniowskiego). Następnie jako żandarm brał udział w kampanii ukraińskiej. W r. 1919 (22 VIII) zmienił nazwisko na Różyski. W t.r. zapisał się na Wydz. Architektoniczny Politechn. Lwow. W r. 1920 przerwał studia, aby wziąć udział w wojnie polsko-sowieckiej. Po zakończeniu działań wojennych nadal studiował architekturę (w l. 1919–21) pogłębiając ją studiami w prywatnej pracowni Jana Nalborczyka i artysty rzeźbiarza G. Gurschnera w Wiedniu. Od początku studiów architektonicznych interesowały go zagadnienia plastyczne, związane z kształtowaniem form architektoniczno-rzeźbiarskich, jak projektowanie pomników wraz z ich usytuowaniem w terenie, w parkach i obiektach cmentarnych. Jeszcze w czasie studiów brał udział w konkursach na pomniki: w r. 1923 w konkursie na Pomnik Lotników Amerykańskich na Cmentarzu Obrońców Lwowa (I nagroda i realizacja w r. 1925), w r. 1924 w konkursie na pomnik Adama Mickiewicza w Wilnie (wyróżnienie), w konkursach na pomnik Juliusza Słowackiego we Lwowie (II nagroda) w r. 1925, w r. 1927 na pomnik Wolności w Poznaniu i na Pomnik Chrystusa Króla (I nagroda). We wszystkich tych konkursach współpracował R. z artystą rzeźbiarzem Józefem Starzyńskim.

W l. 1929–36 był R. asystentem Nalborczyka przy Docenturze Modelowania na Wydz. Architektury Politechn. Lwow. W r. 1932 uzyskał dyplom inżyniera architekta. W r. 1934 podjął pracę pedagogiczną w Państwowej Szkole Technicznej, a od jej przekształcenia w r. 1938 w Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych był kierownikiem Wydz. Ogólnego. Równocześnie, od r. 1936 był wykładowcą i kierownikiem Pracowni Modelowania na Wydz. Architektury Politechn. Lwow. Nadal projektował pomniki, w r. 1936 zdobył I nagrodę w zamkniętym konkursie na pomnik Francuzów poległych w wojnie 1920 roku (odsłonięty 26 V 1938 na cmentarzu Obrońców Lwowa), zaś w r. 1937 w konkursie na projekt sarkofagu marszałka Józefa Piłsudskiego w krypcie na Wawelu otrzymał IV nagrodę. Projektował też kilka grobowców na cmentarzu Łyczakowskim, m. in. symboliczny grobowiec w miejscu, z którego (29 X 1925) zostały zabrane do Warszawy zwłoki Nieznanego Żołnierza, grobowiec Władysława Szaynoka, przemysłowca (zm. 1928), Tadeusza Obmińskiego (zm. 1932), architekta i profesora Politechn. Lwow., Ludwika Czarnowskiego (zm. 1933), aktora i dyrektora teatru lwowskiego. Przez R-ego były projektowane epitafia: ppłk. Tadeusza Furgalskiego (zm. 1916) na cmentarzu Obrońców Lwowa i prof. Bronisława Gubrynowicza (zm. 1933) w kościele Św. Marii Magdaleny we Lwowie.

Po wybuchu drugiej wojny światowej R. brał udział w kampanii wrześniowej w randze podporucznika rezerwy. Po 17 IX 1939 dostał się w okolicy Rawy Ruskiej do niewoli radzieckiej, z której udało mu się uciec. Po powrocie do Lwowa pracował nadal na Politechn. Lwow. i w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych, pełniąc tam funkcję dyrektora działu naukowego. Po zdobyciu Lwowa przez Niemców w r. 1941 ukrywał się R. we wsi Stępów (w pow. łowickim) u tamtejszego nauczyciela Tadeusza Miłońskiego, pracując jako robotnik przy kopaniu rowów melioracyjnych. Od r. 1943 udzielał grupie młodzieży wiejskiej lekcji w zakresie szkoły średniej.

Po zakończeniu wojny został R. w r. 1945 mianowany kierownikiem Oddziału Szkolnictwa Artystycznego przy Woj. Wydz. Kultury i Sztuki w Łodzi. Ze względów zdrowotnych musiał się jednak przenieść do Zakopanego, gdzie od września t. r. był kierownikiem Warsztatów Rzeźbiarskich w Państwowej Wyższej Szkole Przemysłu Drzewnego. Rozwinął wówczas ożywioną działalność społeczną, wyszukując na Podhalu uzdolnioną artystycznie młodzież, dla której utworzono przy Szkole bursę. Z inicjatywy R-ego uczniowie wyrabiali galanterię drzewną na sprzedaż, zdobywając w ten sposób środki utrzymania. Z tej grupy podopiecznych R-ego wykształciło się później wielu wybitnych artystów, m. in. Władysław Hasior, Antoni Hajdecki, Józef i Stanisław Kulonowie, Stefan i Władysław Borzęccy. Jeszcze w r. 1945 R. zaprojektował dwa cmentarze wojenne na polach bitwy pod Pułtuskiem i w Makowie Mazowieckim (oba zrealizowane wraz ze szczegółami rzeźbiarskimi), a także pomnik Wyzwolenia (przed gmachem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej) w Koszalinie. Projektował na zlecenie Min. Obrony Narodowej Pomnik Powstańców Warszawy na cmentarzu Powązkowskim oraz w Zakopanem pomnik w miejscu rozstrzelania 20 mieszkańców Podhala przy drodze do Kuźnic – oba nie zrealizowane. Brał w tym okresie udział w kilku konkursach m. in. na Pomnik Bohaterów Frontu Cywilnego w Nowym Sączu 1945 (II nagroda i wyróżnienie), na pomnik F. Chopina w parku Krakowskim w Krakowie (w r. 1949, IV nagroda), na pomnik Zwycięstwa w Szczecinie (III nagroda) i Wyzwolenia we Wrocławiu (IV nagroda). W r. 1948 przez jeden semestr był wykładowcą na Wydz. Budownictwa Politechn. Wrocł. W marcu 1949 rozpoczął pracę w ASP w Krakowie jako zastępca profesora, a w r. 1951 (lipiec) otrzymał nominację na profesora nadzwycz. R. był kierownikiem zespołowej Katedry Rzeźby na Wydz. Architektury Wnętrz. W r. 1960 przeniósł się na stałe do Krakowa. Na emeryturę przeszedł w r. 1968.

W czasie pobytu w Zakopanem R., inspirowany sztuką ludową Podhala, stworzył wiele projektów z dziedziny sztuki użytkowej i przemysłu artystycznego. Zainteresowanie R-ego tą dziedziną plastyki łączyło się z jego pracą pedagogiczną w Szkole Przemysłu Drzewnego. Jego prace, wykorzystujące naturalne cechy drewna, rysunek słojów, charakteryzowały się nowatorskimi formami. Projektował w drzewie lampy, misy, popielniczki, noże do przecinania papieru, drewnianą biżuterię. Niektóre prace z tego zakresu zapoczątkowały, jako pierwowzory, zupełnie nowe rodzaje produkcji. Wielokrotnie były zakupywane przez Min. Kultury i Sztuki, Biuro Nadzoru Estetyki Produkcji (BNEP) oraz Instytut Wzornictwa Przemysłowego, często na prezenty dla przedstawicieli obcych państw, dla UNESCO. R. projektował grobowiec Eugeniusza Romera na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (po r. 1954), grobowce Kaczorowskich i Oswalda i Elizy Ungerów na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Prace swe wystawiał R. na wielu wystawach krajowych, np.: w r. 1946 na Ogólnopolskiej Wystawie Tkanin w Warszawie (uzyskał wówczas nagrodę Min. Kultury i Sztuki), w r. 1948 na Ogólnopolskiej Wystawie Przemysłu Artystycznego w Warszawie, w r. 1952 na Okręgowej Wystawie Architektury Wnętrz i Sztuk Dekoracyjnych w Krakowie, w r. 1954 na Wystawie Pamiątkarstwa Podhalańskiego w Zakopanem, a w r. 1958 w Ogólnopolskim Salonie Architektury Wnętrz w Krakowie, w r. 1959 na Okręgowej wystawie «Użyteczność Sztuki» BWA Zakopane, w r. 1963 na Wystawie Jubileuszowej Okręgu ZPAP w Zakopanem. Brał też udział w ekspozycjach sztuki polskiej za granicą: w r. 1948 w Amsterdamie, w Moskwie i Kijowie, w r. 1957 w Mediolanie (na XI Triennale jego prace zostały wyróżnione dyplomem) i w Genewie, w r. 1958 w Pekinie, Szanghaju i Kantonie, w r. 1959 w Tbilisi, Ałma-Acie i Taszkiencie, w r. 1961 w Lipsku, w r. 1962 w Budapeszcie, w r. 1963 w Sofii.

R. był (od przed wojny) członkiem Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (SARP), Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP) i Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP). Zmarł 8 IX 1974 w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony Krzyżem Walecznych i Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Obrony Lwowa z Mieczami i Krzyżem I Załogi Obrony Lwowa (nr 2467).

Z małżeństwa (od r. 1945) z Krystyną Tołłoczko, inżynierem architektem, R. nie pozostawił potomstwa.

 

Fot. w Mater. Red. PSB; Portret R-ego z okresu młodzieńczego – rzeźba (gips) Janiny Reychert-Tothow, wł. Krystyny Tołłoczko-Różyskiej; – Pol. Bibliogr. Sztuki, III (jako Różycki); Katalog „Wystawa Pamiątkarstwa Podhalańskiego”, CBWA Zakopane marzec, kwiecień, maj 1954; Katalog wystawy „L’Art Populaire Polonais” Musée Rath, Genève 1957; Katalog wystawy I Ogólnopolska Wystawa Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej, W. 1952; Katalog wystawy „50 lat plastyki zakopiańskiej 1912–1962” (wstęp W. Gentil-Tippenhauer); Katalog Wystawy sekcji Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej, Kr. 1952, Pałac Sztuki; Katalog wystawy „Użyteczność sztuki”, BWA Zakopane 1959; Wojciechowski W., Wystawy zagraniczne polskiego przemysłu artystycznego w l. 1948–49 (odbitka z Ogólnopolskiego Informatora Państwowego Przemysłu Miejscowego nr 25, maj 1949), katalog, W. 1949; – Nicieja S. S., Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w l. 1786–1986, Wr. 1988; tenże, Cmentarz Obrońców Lwowa, Wr. 1990 (kilka fot.); Próchnik A., Obrona Lwowa od 1–22 XI 1918, Zamość 1919; Telakowska W., W kręgu chłopskiej kultury, W. 1970 (fot. 53, 54, 55, 56, 57); Wojciechowski W., O sztuce użytkowej i użytecznej, W. 1955; – „Dzien. Pol.” 1974 nr 215; „Kobieta” 1949 nr 14 s. 11 (Artyści plastycy pracują…); „Stolica” 1957 nr z 21 VII (B. S., Debiut polskiej plastyki na triennale) (H. P., Nowy sukces polskiej sztuki za granicą); „Świat” 1927 I półr. nr 2 s. 5 (projekt pomnika J. Słowackiego we Lw.); – CAW: Akta personalne i fot. R-ego (odpis sporządzony przez Piotra Staweckiego w Mater. Red. PSB); – Mater. Red. PSB: Kopie niektórych dokumentów R-ego, mater. biogr. dostarczone przez Krystynę Tołłoczko-Różyską, oraz list Marii Stachowskiej z W., kierowniczki bursy przy Szkole Przemysłowej w Zakopanem w l. 1945–8; – Dokumenty, fotografie w posiadaniu żony R-ego Krystyny Tołłoczko-Różyskiej w Kr.

Róża Biernacka

 

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Kazimierz Wichniarz

1915-01-18 - 1995-06-26
aktor filmowy
 

Janusz Gniewomir Meissner

1901-01-21 - 1978-02-28
dziennikarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jadwiga Sikorska

1846-09-20 - 1927-12-20
pedagog
 

Jan Śpiewak (pierw. Spiwak)

1907-07-18 - 1967-12-22
poeta
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.