Kozłowski Kajetan (1. poł. XIX w.), prawnik, adwokat, deputowany na sejmy Król. Pol. Pochodził z rodziny osiadłej w Płockiem. W grudniu 1806 r. został wybrany do Izby Sprawiedliwości płockiej, a w październiku n. r. mianowany adwokatem przy Sądzie Apelacyjnym w Płocku. W r. 1811 był patronem w Sądzie Pokoju w Mławie, a równocześnie (w l. 1811–2) – członkiem rady pow. wyszogrodzkiego. W r. 1815 mianowany został mecenasem przy Sądzie Najwyższej Instancji. Brał żywy udział w ruchu wolnomularskim. Był członkiem kapitularnej loży szkockiej «Rycerze Gwiazdy» i członkiem czynnym loży «Świątynia Minerwy». W r. 1819 został mianowany wielkim sędzią, a w r. 1820 – pierwszym wielkim dozorcą Wielkiego Wschodu Narodowego Polskiego. Wybrany deputowanym do sejmu przez zgromadzenie gminne Płocka (12 I 1820) wziął udział w obradach sejmu Królestwa Polskiego w t. r. Powołany na członka sejmowej komisji praw cywilnych i kryminalnych, przemawiał przeciw rządowemu projektowi kodeksu postępowania karnego. Pod koniec obrad został powołany przez Aleksandra I na członka specjalnej komisji (rozwiązanej dopiero 10 XII 1830 r.), która miała przygotować projekt kodeksu postępowania cywilnego i kryminalnego Król. Pol. Należąc do jej najaktywniejszych członków, był jednym z głównych redaktorów projektu księgi I kodeksu, bardzo zbliżonej w swych zasadach do napoleońskiego Kodeksu Cywilnego, a przyjętej przez sejm w r. 1825. W dyskusjach w toku przygotowywania projektu zajmował stanowisko umiarkowanie liberalne, opowiadając się przeciw zaostrzeniu kar za odstępstwo od wyznania chrześcijańskiego.
Pochłonięty pracami komisji, zrezygnował K. ze stanowiska mecenasa (2 I 1823), ale po roku powrócił na nie (20 I 1824), zrzekając się wysokiej pensji wypłacanej z tytułu zasiadania w komisji (15 tys. złp., tzn. uposażenie radcy stanu). W r. 1825 uczestniczył w obradach sejmu, wybrany członkiem komisji skarbowej, a w maju 1826 r. uzyskał mandat deputowanego na dalsze sześć lat – tym razem na zgromadzeniu gminnym okręgu płockiego i pułtuskiego; od r. 1825 był też członkiem Komisji Nadzwyczajnej Biletów Kasowych. Głównym kierunkiem jego działalności w następnych latach pozostała jednak praca w komisji prawodawczej. K. redagował projekt «tytułu» (części) I księgi II kodeksu cywilnego („O różności rzeczy”), ale pełna realizacja zadań komisji zastała uniemożliwiona m. in. z powodu stanowiska Komisji Sprawiedliwości pragnącej utrzymania napoleońskiego Kodeksu Cywilnego. W tym czasie K. bardzo ograniczył praktykę adwokacką, prowadząc tylko nieliczne procesy fiskalne. W r. 1828 odważnie bronił Romana Załuskiego przed Sądem Sejmowym, wskazując na brak dowodów winy w działaniach podsądnego i podważając wyniki śledztwa administracyjnego przeciw przywódcom Tow. Patriotycznego. W r. 1829 z ramienia komisji prawodawczej był delegowany na Ogólne Zgromadzenie Rady Stanu celem uczestniczenia w jej dyskusjach nad projektem dalszych części kodeksu cywilnego, a w r. 1830 okresowo zastępował Kajetana Koźmiana w Radzie Stanu. W czerwcu 1830 r. brał udział niemal całkowicie biernie w obradach sejmu (przedstawił jedynie petycję o monopoliach). Zasiadając systematycznie w sejmie powstańczym (aż do ostatniego posiedzenia w Warszawie w dn. 7 IX 1831 r.) złożył projekt rewizji kas rządowych (9 II), głosował za zdecydowanym poparciem powstania na Litwie i za wnioskiem ugrupowań konserwatywnych o zmianie formy rządu (11 VI), a przeciw wyborowi nowego składu izby poselskiej (15 VI). Po upadku powstania nie pełnił już obowiązków mecenasa.
Estreicher; Bibliografia historii Polski XIX w., Wr. 1958 I; – Grynwaser H., Kodeks Napoleona w Polsce, w: tenże, Pisma, Wr. 1951; Kraushar A., Mecenasi warszawscy w obronie członków Towarzystwa Patriotycznego przed Sądem Sejmowym r. 1828, W. 1920; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich, 135, 137, 235; Przelaskowski R., Sejm warszawski 1825 r., W. 1929; – Arch. Wybickiego, II 81, 102, 536–7, 539; Bieczyński T., Sąd sejmowy opowiedziany przez naocznego świadka, Kr. 1869; Diariusz sejmu z r. 1830–1831, Wyd. M. Rostworowski, Kr. 1907–12 I–VI; Dziennik posiedzeń Izby Poselskiej w czasie sejmu Królestwa Polskiego w r. 1820 odbytego, W. (1820) s. 6, 20, 91–4, 248–51; Materiały do dziejów Komisji Rządzącej z r. 1807, Wyd. M. Rostworowski, Kr. 1918; Protokół posiedzeń Izby Poselskiej Królestwa Polskiego z miesiąca czerwca 1830 r., W. 1831 s. 2, 297; – „Gaz. Koresp. Warsz. i Zagran.” 1820 nr 22, 1826 nr 86; Kalendarzyk Polityczny Pijarski, W. 1811, 1812, 1816 s. 119; Nowy Kalendarzyk Polityczny W. 1819–31; – AGAD: Protokoły Rady Administracyjnej Król. Pol. t. 2, 3, 6, 8, 11–3, 16, 17, 19, Rada Stanu Król. Pol. I vol. 4, 6 i 272 (projekty kodeksu cywilnego).
Jerzy Skowronek