Smolik Kasper h. Kotwicz (zm. 1588/9), dworzanin królewski, działacz reformacyjny. Pochodził z rodziny osiadłej w ziemi krakowskiej, był synem Jana (zm. 1550), dziedzica Wolwanowic, i Anny, być może z Jakubowskich.
W grudniu 1542 był S. dworzaninem Zygmunta I, w r. 1543 przeszedł na dwór Zygmunta Augusta i szybko awansował w hierarchii dworzan konnych; zaczął służbę z prawem do pocztu pięciokonnego, w r. 1548 miał już prawo do ośmiu koni. Dowodem królewskich względów były nadto przyznawane S-owi sumy pieniężne; w r. 1548 było to 30 fl. i stacyjne z klasztoru w Staniątkach, w r. 1551 Zygmunt August nadał mu 100 marek rocznej pensji, a w r. 1559 – na zakończenie służby na dworze – podwoił jej wysokość. Bliskim krewnym S-a ze strony matki był chorąży nadw. Rafał Jakubowski, w r. 1551 występowali wspólnie w sprawach majątkowych.
Po ojcu, jako jedyny syn, odziedziczył S. dobra w pow. proszowskim: Wolwanowice, Lekszyce oraz część wsi Bobin, której współwłaścicielem był Mikołaj Rej z Nagłowic. Wraz z częścią Bobina dostały się S-owi w spadku ciągnące się latami sąsiedzkie spory z Rejem. Rychło jednak (1552) przystąpili oni do ugody, w której następstwie S. zobowiązał się odkupić od Reja jego część Bobina za 2 500 złp.; transakcję tę sfinalizowano w r. 1562. Rej nie ujawnił jednak obciążenia swej części zapisem (czynszem odkupnym) na rzecz kapituły kolegiaty św. Anny w Krakowie, co uwikłało S-a w kolejne procesy: kapituła wystąpiła z pozwem przeciwko niemu, S. zaś wytoczył sprawę Rejowi i w r. 1567 uzyskał nawet prawo zajęcia jego dóbr Topoli i Słonowic. Waśnie te nie zaważyły jednak silniej na ich sąsiedzkich stosunkach; w swoim „Zwierzyńcu” wcale ciepło żartował Rej ze S-a.
W elegii „De sacrosancti Evangelii in dicione regis Poloniae […] progressu…” wymienił Andrzej Trzecieski «wyróżniającego się na dworze prawością» S-a wśród krzewicieli reformacji. S. istotnie chyba dość wcześnie związał się z powstającym w Małopolsce Kościołem reformacyjnym. W czerwcu 1557 na zjeździe we Włodzisławiu (obecnie Wodzisław) został wybrany na jednego z trzech deputatów do zbierania pieniędzy na wydanie polskiego przekładu Biblii, w listopadzie t.r. należał do grona szlachty różnowierczej, która złożyła w kapitule katedralnej krakowskiej protest przeciw studentom oraz innym uczestnikom napaści w Krakowie (28 X) na kondukt pogrzebowy Reginy Filipowskiej. Na synodzie włodzisławskim we wrześniu 1558 był jednym z pierwszych ofiarodawców na powstający fundusz kościelny. Wówczas też przydzielono mu na tymczasowego ministra Wawrzyńca Discordię z Przasnysza, w r. 1559 wyznaczono na jego miejsce Jana Siekierzyńskiego młodszego, który opiekował się przez najbliższe lata bobińskim zborem, powstałym w wyniku «zreformowania» kościoła parafialnego. W styczniu 1560 wziął S. udział w pogrzebie Jana Łaskiego; podczas zbiórki pieniędzy na wsparcie wdowy po reformatorze przekazał 10 złp. Na burzliwym synodzie generalnym w Książu we wrześniu t.r. przeciwstawił się stanowisku Jerzego Blandraty (Biandraty) w sprawie powoływania seniorów. Wbrew Blandracie i części ministrów, którzy uważali, iż seniorów winno się wybierać tylko spośród duchownych, dowodził S., iż w Kościele potrzebni są seniorzy duchowni dla spraw doktrynalnych oraz seniorzy świeccy, którzy mają czuwać nad szkołami, bronić praw współwyznawców na forum publicznym i łagodzić konflikty między braćmi. Wybrano go wówczas na jednego z trzech seniorów świeckich dystryktu krakowskiego. Po raz ostatni potwierdzona jest obecność S-a na synodzie generalnym we Włodzisławiu we wrześniu 1561. Siekierzyński występował jako minister bobiński do końca r. 1563; już w r. 1562 zbliżył się on do zwolenników antytrynitaryzmu, w r. 1563 należał do kształtującego się zboru ariańskiego.
Dn. 13 IV 1563 ustanowił S. opiekunów swoich dóbr i synów (puerorum) na wypadek swej śmierci: oprócz żony opiekę mieli sprawować m.in. Stanisław Szafraniec z Pieskowej Skały i Stanisław Cikowski z Wojsławic. Jeżeli uczynił to na skutek choroby, to wkrótce odzyskał zdrowie. Na forum publicznym nie był S. aktywny. Cieszył się jednak sporą popularnością; na opiekuna swoich dóbr i dzieci wyznaczył go np. Stanisław Taszycki z Lustawic (1570), był S. także opiekunem córki Węgra, Piotra Babaya. Prawdopodobnie to on (w źródłach – bez imienia) uczestniczył w sejmiku woj. krakowskiego w Proszowicach, który poparł elekcję Stefana Batorego na tron polski. Został S. wówczas jednym z deputatów, którym zlecono, by zreferowali uchwały sejmiku nieobecnym na nim – kanclerzowi Walentemu Dembińskiemu i woj. krakowskiemu Piotrowi Zborowskiemu.
Swoje dobra w Proszowskiem powiększył S. o część wsi Gruszów, wg rejestru poborowego z r. 1581 dzierżawił nadto trzy wsie w pow. ksiąskim (Marcinkowice, Karczowice i Przysiekę). Gnębiły go jednak kłopoty finansowe, często zaciągał drobne i większe pożyczki (np. w r. 1576 pożyczył 8 tys. złp.), zalegał z oddawaniem długów. Zmarł po 12 VI 1588, a przed 29 V 1589.
Z małżeństwa (zawartego zapewne w r. 1556) z Katarzyną z Korzeńskich z Korzennej, córką Jana, miał S. synów: Piotra, Jana (zob.) i Abrahama (zm. 1621), żołnierza w wojnach moskiewskiej (1610–13) i tureckiej (1620–1), oraz dwie córki: Zofię, która wyszła za mąż za Hieronima Rzeszowskiego, i Jadwigę.
Syn Piotr (ok. 1558 – 7 XI 1637), wg panegirycznego epitafium, które ufundował mu w krakowskim kościele Franciszkanów Seweryn Boner, mąż jego siostrzenicy Heleny (córki Zofii ze Smolików i Hieronima Rzeszowskiego), i na którym oparł się następnie Kasper Niesiecki, był od młodości związany z Janem Zamoyskim i przeważną część życia spędził na służbie wojskowej i dworskiej. Brał udział w wyprawie pskowskiej Stefana Batorego (1581), w bitwie pod Byczyną (1588), uczestniczył w antyregalistycznym zjeździe w Jędrzejowie 1 VI 1588. Później został dworzaninem Zygmunta III. Słynął z żartów i facecji, których wiele zachowało się w rękopiśmiennych sylwach szlacheckich, często «dla ich nieprzyzwoitości» pokreślonych i zamazanych (W. A. Maciejowski). Szczególną popularność zyskała anegdota o jego grze w karty ze Stanisławem Stadnickim («Diabłem»), czy powiedzenie, iż biblijny Adam, nie był szlachcicem. Część jego żartów opublikowali J. Krzyżanowski i K. Żukowska-Billip w antologii „Dawna facecja polska” (W. 1960).
Niesiecki; Paprocki; – Budka W., Przejawy reformacji na Mazowszu w latach 1548–1572, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 30: 1985 s. 152–3; Ferenc M., Dwór Zygmunta Augusta, Kr. 1998; – Akta sejmikowe woj. krak., I 61; Akta synodów różnowierczych w Pol., I–II; Materiały do biografii Mikołaja Reja z Nagłowic, Zebrał i wyd. Z. Kniaziołucki, Kr. 1892, Arch. do dziej. liter., VII; Materialy k istorii moskovskago gosudarstva ve XVI i XVII st. Vyp. II: Vojna iz Pol’šeju ve 1609–1611 godach, [Wyd.] T. Wierzbowski, W. 1888 (Abraham); Materiały do dziejów reformacji w Krakowie, Oprac. R. Żelewski, Wr. 1962; Matricularum summ., V 38, 5089, 5195–6, 5260, 5264, 5266–7, 6240, 8658; Orzelski, Bezkrólewia ksiąg ośmioro; Rej M., Zwierzyniec, Kr. 1895; Trzecieski A., Carmina. Wiersze łacińskie, Oprac. J. Krokowski, Wr. 1958; Węgierski A., Libri quatuor Slavoniae reformatae, W. 1973; Źródła do historii sztuki i cywilizacji w Polsce, Wyd. A. Chmiel, Kr. 1911; Źródła dziej. XIV;–AGAD: Metryka Kor. t. 113 k. 303v.–312, t. 166 k. 156v.–157 (Abraham); AP w Kr.: Castr. Crac. Inscr. t. 86 s. 1082–1083, t. 92 s. 1106, t. 94 s. 458 (córka Zofia Rzeszowska), Castr. Crac. Rel. t. 15 s. 145, Terr. Crac. t. 35, 43, 45, 72, 78, 85, 87 (wg indeksów); – Bibliogr. do Piotra Smolika: Boniecki, I 383; Niesiecki, VIII 220; – Górski K., Historia jazdy polskiej, Kr. 1894 s. 320; Krzyżanowski J., Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru, W. 1961; Maciejowski, Piśmiennictwo pol., III Dod. s. 290–2; – Akta sejmikowe woj. krak., I 248; Script. Rer. Pol., XXI (Diariusze i akta sejmowe, 1591–2); Starowolski, Monumenta Sarmatarum; – AGAD: Metryka Kor. t. 166 k. 543v.–544; AP w Kr.: Castr. Crac. Inscr. t. 140 s. 24–27, t. 167 s. 858, Castr. Crac. Rel. t. 19 s. 305–306, Terr. Crac. 78 s. 972.
Halina Kowalska