INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Krzysztof Szczytt Niemirowicz h. Jastrzębiec  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szczytt (Szczyt) Niemirowicz (Niemierowicz) Krzysztof h. Jastrzębiec (1726–1776), pułkownik wojsk francuskich, generał major wojsk litewskich, starosta jaśwojński, szambelan króla Stanisława Leszczyńskiego.

Ur. w Juchowiczach (woj. połockie), był młodszym synem Józefa (zm. 1745, zob.) i Petronelli Scholastyki z Wołodkowiczów, wojszczanki mińskiej, w drugim małżeństwie żony Szymona Sirucia (zob.). Bratem S-a był młodo zmarły Antoni, a siostrami Teresa, żona Eustachego Józefa Chrapowickiego (zob.), Anna, zamężna za miecznikiem kowieńskim Ignacym Chełchowskim, potem za Marcinem Matuszewiczem (zob.), Felicjanna, żona Józefa Prozora (zob.), Zofia, zamężna za Antonim Zabiełłą, marsz. kowieńskim (potem łowczym lit.), i Marianna (w zakonie Joanna Franciszka), wizytka w Wilnie.

Z cesji ojca, za konsensem z 8 IX 1744, miał S. w woj. połockim star. niegrodowe klaszyckie, składające się z dóbr odłączonych od ekonomii połockiej: Klaszyce, Niszcza (Niszcze), Lisna, Chocimicze i Hlin (Hlińce); opłacał z niego rocznie 6283 zł 29 gr kwarty i 1 tys. zł hiberny. Raczej po śmierci ojca, zapewne za sprawą przyszłego ojczyma, Sirucia, trafił w r. 1745 do Akad. Rycerskiej w Lunéville; wpisany 30 VIII t.r., znajdował się w korpusie kadetów przez rok i cztery miesiące. Po ukończeniu nauk pozostał w Lotaryngii; król Stanisław Leszczyński mianował go szambelanem, a 12 VII 1749 przedstawił w Compiègne królowi Francji Ludwikowi XV. S. należał do nielicznej grupy Polaków, którzy związali się trwale z dworem lotaryńskim; zapewne był oficerem gwardii Stanisława. Otrzymał także, prawdopodobnie w l. pięćdziesiątych, stopień pułkownika wojsk francuskich i kapitana regimentu Royal Suédois; były to zapewne tylko godności tytularne. Nie znajdują potwierdzenia informacje z „Wiadomości Warszawskich”, że S. był pułkownikiem tego regimentu oraz że walczył i odznaczył się w wojnie siedmioletniej.

W służbie króla Stanisława pobierał S. roczną pensję w wysokości 2 tys. liwrów. Wymieniony w testamencie władcy z 30 I 1761, był już wtedy najważniejszą postacią wśród Polaków na jego dworze. Do S-a Siruć, wówczas już kaszt. witebski, wysłał 17 I 1764 list z zapytaniem, czy Stanisław zamierza ubiegać się o polską koronę, ewentualnie kogo za «najgodniejszego do tronu polskiego sądzi»; odpowiedź w imieniu króla (i z jego dopiskiem) z poparciem dla kandydatury królewicza Karola wysłał S. ojczymowi z Lunéville 22 II 1764 (B. Ossol., rkp. 1403 s. 352–3). S. i Aleksander Dziuli byli jedynymi Polakami, którzy mieszkali w Lunéville w chwili śmierci króla Stanisława; podczas uroczystości pogrzebowych 4 III 1766 S., jako jeden z czterech oficerów, niósł trumnę króla do kościoła Notre Dame de Bon-Secours w Nancy. Na popis woj. połockiego 30 IX 1765 stawił się w imieniu S-a do chorągwi paraf. siebieskiej niejaki Świniarski, komisarz pruski. Do kraju wrócił S. dopiero jesienią 1769.

S. miał znaczne dobra w woj. połockim: Juchowicze (zwane też Wichowicze lub Juchnowicze), Orzechowno, Szo i Prozoroki z Osinówką. Być może (wg Słown. Geogr.) posiadał jeszcze Datnów (księstwo żmudzkie). Być może to on (Krzysztof Szczytt bez żadnego tytułu) zlecił zakup w r. 1753 od Czechowicza, zapewne Tadeusza, wsi Orłowciszki (pow. oszmiański), którą jednak z powrotem odsprzedał. Po śmierci ks. Jana Szczytta (zm. 1752 w Rzymie) i na mocy dekretu trybunalskiego z 12 VIII t.r. stał się S. właścicielem części majętności Białe i Sokoliszcze oraz posesorem części dóbr lennych Żywołoka (Wydryno) w woj. połockim. Majętności te (trzymane przez kaszt. inflanckiego Jana Szczytta, a potem przez jego syna Justyniana) przekazał najpóźniej w r. 1758 swym siostrom Felicjannie i Mariannie, a resztę scedował 20 IX 1769 kasztelanicowi inflanckiemu Justynianowi Szczyttowi. Powrót S-a po długiej nieobecności w kraju stał się przyczyną konfliktów i sporów granicznych z sąsiadami oraz licznych procesów z sądem grodzkim połockim. S. pozwał pod koniec r. 1769 Żabów i innych o zajazd 20 X t.r. i szkody w majętności Szo, a 15 I 1770 Hłasków (wdowę po wojskim inflanckim Katarzynę i jej synów, Ignacego, Onufrego i Macieja) o niedopuszczenie do połowu ryb w spornym jeziorze Czerepieto; w obu sprawach uzyskał 7 IX 1772 korzystne dla siebie dekrety. Procesował się także (na pewno w r. 1771) z Rafałem i Ludowiką z Dukszyńskich Hłaskami, mostowniczymi połockimi, oraz Franciszkiem Butrymowiczem, woźnym woj. połockiego. Przyjęty 27 I 1770 w Warszawie na prywatnej audiencji przez króla Stanisława Augusta, uzyskał 3 II t.r. konsens na scedowanie mu przez ojczyma i matkę bogatego star. jaśwojńskiego na Żmudzi, składającego się z m. Jaśwojnie oraz wsi Lilsupie, Imienicze i Bołosz z przyległościami; w r. 1771 płacił z niego 3248 zł 5 gr kwarty. Obecny na sejmiku w Połocku 4 V 1772, podpisał instrukcję dla delegatów do króla, wysłanych w wiernopoddańczym poselstwie w związku z zamachem konfederatów barskich na władcę z 3 XI 1771.

Po ogłoszeniu w Połocku 16 IX 1772 decyzji o pierwszym rozbiorze postanowił S. nie składać przysięgi wierności imperatorowej Katarzynie II. Dobra Juchowicze scedował 24 IX t.r. siostrzeńcowi Józefowi Chrapowickiemu, a sam wyjechał na tereny pozostałe przy Rzpltej. Skonfiskowane przez władze rosyjskie star. klaszyckie Katarzyna II nadała Nikicie I. Paninowi. Król Stanisław August 9 VIII 1773 mianował S-a gen. majorem w wojsku lit. S. uzyskał 18 III 1775 konsens na cesję star. jaśwojńskiego stryjecznemu bratu Krzysztofowi, szambelanowi; do cesji jednak nie doszło, zapewne wskutek rychłej śmierci S-a. Trzymał także prawem dożywotnim królewską wieś Koniuchy (pow. kowieński), przekazaną mu w r. 1774 przez matkę za konsensem królewskim z 22 X t.r. S. zmarł w r. 1776 (T. Żychliński podaje błędnie, że śmierć nastąpiła w r. 1774 w Juchowiczach), zapewne pod koniec roku. Pochowany został w kościele Bernardynów w Datnowie.

S. nie założył rodziny. Dobra po nim odziedziczyły jego siostry; po dokonaniu spłat pozostałych sióstr Prozoroki i Szo objęła Teresa Chrapowicka, instygatorowa lit., a Orzechowno otrzymała w r. 1781 Zofia Zabiełłowa, łowczyna w. lit.

 

Indeks alfabetyczny miejscowości dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Wil. 1929 I 360; PSB (Siruć Szymon); Słown. Geogr. (Dziewieniszki, Jaswojnie, Juchowicze, Klasice, Lisno, Orłowciszki, Orzechowno, Osinówka, Prozoroki, Szo); Vialikaje kniastva litovskaje. Encyklapedia, Minsk 2007 II 452; Żychliński, III 37, IV 362, 364; – Boyé P., La Cour Polonais de Lunéville (1737–1766), Nancy–Paris–Strasbourg 1926; Gaber S., Polacy na dworze Stanisława Leszczyńskiego w Lunéville w latach 1737–1766, Częstochowa 1988; – Mémoires du Duc de Luynes sur la Cour de Louis XV (1735–1758), Paris 1862 IX 144 (jako de Schutt); Rejestr popisowy województwa połockiego z dn. 30 IX 1765 r., Wyd. R. Mienicki, „Ateneum Wil.” R. 11: 1936 s. 339; – „Wiad. Warsz.” 1770 nr 8; – AGAD: Zbiór mater. różnej proweniencji, nr 303 s. 13, 206, 220; B. Ossol.: rkp. 1403 s. 352–3; BUW: rkp. akc.1361, nr 19–20; Nacyjal’ny histaryčny archiŭ Belarusi (NHAB) w Mińsku: Księgi grodzkie połockie, F. 1734 op. 1 nr 62 k. 356–9v, 605–6v, 613–12v, 690–1v, 698–9v, 706–7v, 824–5v, 927–8, nr 63 k. 39–40v, 71–2v, 83–4v, F. 1778 op. 1 nr 21 k. 443–3v; Rossijskij gosudarstvennyj archiv drevnich aktov (RGADA) w Moskwie: F. 389 (Metryka Lit.) op. 1 nr 179 s. 59–60, nr 185 s. 397–8, 776–8, 822–3, nr 542 s. 125–6, nr 549 s. 133–4; – Informacje Łukasza Przybyłka z W. na podstawie kwerendy w NHAB w Mińsku (F. 1734, op. 1 nr 63 k. 414–17v) i Mariusza Machyni z Kr. na podstawie kwerendy w RGADA w Moskwie (F. 389, op. 1 nr 540 k. 15v–16).

Andrzej Haratym

 
 

Powiązane artykuły

 

Księstwo Warszawskie

Po pokonaniu – w grudniu 1805 roku – armii austriacko-rosyjskiej pod Austerlitz (Sławkowo na Morawach) cesarz Napoleon I zawarł pośpiesznie pokój z Austrią, rezygnując z kontynuowania......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan Potocki h. Pilawa

1761-03-08 - 1815-12-23
powieściopisarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Tymoteusz Podoski h. Junosza

brak danych - przed 12 VI 1777
kasztelan sierpski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.