Rubczyński Marcin (1707–1794), karmelita, autor dzieł ascetycznych i religijnych. Był synem Jana, cześnika horodelskiego, dobrodzieja karmelitów lwowskich (odbudował zniszczony w r. 1648 klasztor Św. Marcina) i Joanny z Żaboklickich.
Wg „Liber vitae religiosorum” z w. XVIII (Arch. Karmelitów w Kr. na Piasku: rkp. 451), R. wstąpił do klasztoru karmelitów trzewiczkowych we Lwowie mając 13 lat. W r. 1726 wysłany został, przy pomocy finansowej ojca, na studia zakonne do Neapolu, gdzie w ciągu czterech lat pobytu uzyskał stopień kursora teologii. W r. 1730 kapituła prowincjalna powołała go na profesora filozofii w studium zakonnym klasztoru większego we Lwowie. W r. 1735 na kapitule prowincjalnej w Rozdole wystąpił jako bakałarz teologii z publiczną oracją teologiczną. Wybrany został wtedy regensem studiów w klasztorze wileńskim Św. Jerzego, a definitorium prowincji zwróciło się do generała zakonu z prośbą o przyznanie R-emu z racji jego zasług i zdolności stopnia magistra teologii, chociaż nie posiadał jeszcze odpowiedniego wieku do uzyskania takiego tytułu naukowego. W trzy lata później R., magister teologii, na polecenie generała przewodził, jako prezes, kapitule w Kisielinie, gdzie został obrany przełożonym klasztoru Św. Anny w Sąsiadowicach. W r. 1742 powierzono mu rządy w klasztorze większym we Lwowie, głównym domu prowincji ruskiej karmelitów. Na tym stanowisku pozostawał przez dwie następujące po sobie kadencje. Od r. 1748 sprawował dwukrotnie także urząd przeora w klasztorze w Trembowli. W l. 1754–8 pełnił funkcję prowincjała. Jego rządy prowincjalskie przypadły na okres najsilniejszej ekspansji karmelitów dawnej obserwy we wschodnich województwach Polski. Prowincja ruska, na czele której stanął R., obejmowała 29 domów zakonnych rozsianych na ogromnych terenach Litwy, Żmudzi, Białorusi, Wołynia i Rusi Czerwonej. Trudności wizytowania owych klasztorów znacznie oddalonych od siebie oraz różnice narodowościowe na tych ziemiach dawnej Rzpltej spowodowały, że R., będąc w r. 1756 obecny na kapitule generalnej karmelitów w Cesena (koło Rawenny), uzyskał od generała zakonu aprobatę utworzenia osobnej prowincji św. Jerzego dla klasztorów W. Ks. Lit. Prowincja ruska pomniejszona w ten sposób liczyła po podziale 18 placówek karmelitańskich i posiadała w sumie 236 zakonników oraz 86 zakonnic. W r. 1761 objął R. stanowisko przeora w Horodyszczu, a w l. 1765–72 oraz 1777–83 był przeorem w klasztorze w Łucku. Przez wiele lat także kapituły prowincjalne powierzały mu funkcję sędziego dla wykroczeń zakonnych i egzaminatora do stopni naukowych w zakonie. Z woli generalnego przełożonego wizytował przez wiele miesięcy klasztory litewskiej prowincji, a w r. 1783 prezydował kapitule prowincjalnej w Horodyszczu, gdzie wybrano go na wikariusza prowincji ruskiej. W r. 1785 brał udział w sesji definitorium prowincji w Annopolu.
R. znany był także jako kaznodzieja, a ponadto zajmował się pisarstwem religijnym. W r. 1745 przetłumaczył z włoskiego na język polski i wydał drukiem: „Życie przedziwnych cnót i akcji pełne Wielebnej Sługi Bożej Róży Marii Serio, przeoryszy klasztoru fazańskiego”. W l. 1759–88 opublikował dzieła religijne zawierające przede wszystkim rekolekcyjne medytacje i ćwiczenia duchowne dla zakonników, a także tercjarzy karmelitańskich, m. in. Głos Pana kruszącego cedry libańskie albo rekolekcje osobom zakonnym służące… (Berdyczów 1762, Wyd. 2. 1768 tamże, Wyd. 3 1788 w Łucku i Wyd. 4 1940 Kr.). Dzieło napisane częściowo w formie dialogu między Bogiem a zakonnikiem stanowi wyjątkową pozycję w literaturze ascetycznej. Większość swych dzieł drukował R. w drukarni karmelitów bosych w Berdyczowie. Niektóre z jego prac ukazywały się też w drukarniach we Lwowie, Łucku i Warszawie. W sumie jest autorem 14 znanych nam dzieł, stawiających go w rzędzie wybitniejszych pisarzy ascetyczno-dewocyjnych XVIII w. Pozostawił R. również zachowany w rękopisie traktat, napisany przez niego w r. 1735 Cursus philosophicus… (B. Karmelitów w Kr.), zawierający komentarze filozoficzno-teologiczne oparte o system szkoły Jana z Baconthorpe (zm. 1348). Traktat ten jest rezultatem wykładów R-ego z filozofii w klasztorze we Lwowie, a następnie w Wilnie w l. 1730–5. Był R. ponadto miłośnikiem liturgii i śpiewu liturgicznego oraz kontynuatorem dawnych tradycji skryptoriów klasztornych. Do dziś zachowały się piękne graduały i antyfonarze (B. Karmelitów w Kr.), które bądź R. własną ręką przepisywał, bądź powstały pod jego kierownictwem w l. 1754–7 dla klasztoru lwowskiego. Zmarł w klasztorze łuckim, jak głosi „Liber vitae” w dn. 10 XI 1794 przeżywszy lat 87, a w zakonie 74.
Portret R-ego (olej na płótnie z poł. XVIII w.) w krużgankach górnych klasztoru Karmelitów w Kr.; – Estreicher, XXVI; Enc. Org., XXII; Słown. Pol. Teologów Katol., III 517–18; – Chodynicki I., Historia stołecznego królestw Galicji i Lodomerii miasta Lwowa, Lw. 1829 s. 377–8, 430; tenże, Wiadomości historyczne o fundacjach klasztorów zakonu karmelitańskiego, Lw. 1846 s. 29–30, 74–6; Filek O., Nauka i nauczanie w zakonach karmelitańskich, w: Dzieje teologii katol., L. 1975 II cz. 2 s. 373–4; [Giżycki J. M.] Wołyniak, Z przeszłości karmelitów na Litwie i Rusi, Kr. 1918 I 144, 300, 456, II 57; Górski K., Teologia ascetyczno-mistyczna, w: Dzieje teologii katol., L. 1975 II cz. 1 s. 460–1; – Arch. Klasztoru Karmelitów w Kr. na Piasku: rkp. 54 s. 1, 13, rkp, 82 s. 33, rkp. 114 s. 32–33, rkp. 119 s. 27, 36, 45, 47, 49, 55, 59, 73, 75, 81, 92. 94, 102, 131, 136, 142, 150–151, 158–159, 179, 183, 211–212, 221, 224, 229, 245, 247, 251–252, 254, 256. rkp. 128 s. 123, 129, 145, 159, 281, 283–284, 311, 323–324, rkp. 136 s. 38, rkp. 177 s. 37, rkp. 451 s. 200–201, rkp. 452 s. 10–11, 12–13, 161, 184–185.
Wacław Kolak