INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Michał Bogusław Ruttich  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1991-1992 w XXXIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Ruttich Michał Bogusław (1686–1729), pastor luterański, profesor Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego. Ur. w Wilnie, był synem aptekarza Franciszka, luteranina rodem z Międzyrzecza.

Po naukach początkowych w Wilnie kontynuował je R. w miejskiej szkole humanistycznej w Królewcu, a w r. 1702 wpisał się na uniwersytet w Halle, gdzie studiował głównie pod kierunkiem wybitnych filologów: K. Cellariusa i J. H. Michaelisa oraz filozofa J. E. Buddeausa. Główny jednak cel studiów stanowiła teologia uprawiana pod kierunkiem A. H. Franckego, przywódcy pietyzmu, z którym R. nawiązał ścisłe i trwałe związki. Studia filologiczne R-a objęły także język arabski, co wiązało się zapewne ze wskazaniami Franckego, który przygotowywał szerokie plany misyjne sięgające Rosji i Turcji. W Halle i Lipsku (1704) przebywał R. łącznie do r. 1705, kiedy to z protekcji Franckego jako znawca języków orientalnych powołany został do utworzonego w Moskwie przez cara Piotra I gimnazjum. Do Moskwy udał się wraz z profesorami J. Ch. Büthnerem i P. D. Brettschneiderem z Hamburga morzem do Archangielska, a stamtąd drogą lądową do Moskwy. Pobyt moskiewski R-a nie jest bliżej zbadany. W r. 1708 niezadowolony z miejscowych stosunków (naraziwszy się władzom, był nawet krótko więziony), wrócił do rodzinnego Wilna. Wkrótce udał się do Królewca, gdzie zarabiał na życie jako nauczyciel domowy. Profesorom w Halle, z którymi pozostawał w stałym kontakcie, zawdzięczał powołanie go decyzją z 19 III 1714 na profesora nadzwycz. do Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego. Po przybyciu do Torunia związał się R. z profesorem Marcinem Oloffem, pietystą, kaznodzieją polskim w kościołach Św. Jerzego i Najśw. Panny Marii. Po jego śmierci R. został powołany na pastora kościoła Św. Jerzego (wrzesień 1715), a następnie także i na kaznodzieję polskiego u Najśw. Panny Marii (7 III 1717). Objąwszy urzędy kościelne R. odszedł od swej działalności w gimnazjum, która jednakże choć krótka (1714–18) stanowiła ważny fragment dziejów szkoły. R., entuzjasta planów misyjnych i oświatowych pietyzmu, popierał stosowanie języków narodowych w szkolnictwie i w działalności kościelnej. Jako profesor a zarazem lektor języka polskiego rozwinął m. in. nauczanie języka polskiego w gimnazjum. Podczas introdukcji na katedrę (19 IV 1714) wygłosił mowę De machiavelismo Machumedis in excogitanda religione sua cytując w niej sury Koranu we własnym tłumaczeniu. W r. 1714 ogłosił drukiem afisz zapowiadający rozpoczęcie wyższego lektoratu języka polskiego w gimnazjum (Właśnie dobrze Mędrcy, człowieka na świat bez mowy, bez rozumu i bez rozsądku wychodzącego…, Tor. 1714). Była to zwięzła pochwała zalet i piękna języka polskiego, obrona jego samodzielności i czystości. W sporach językowych toczonych w Toruniu bronił R. zdecydowanie języka polskiego; uważał go za swój język macierzysty i biegle się nim posługiwał, o czym świadczą liczne drukowane panegiryki i wiersze okolicznościowe, w których widoczne jest dążenie do wytwornej szaty językowej: są dobrym przykładem polszczyzny pierwszej ćwierci XVIII w. (m. in. obszerny panegiryk prozą: Skuteczna chrześcian prawdziwych pociecha, Tor. 1717).

Poświęciwszy się głównie pracy duszpasterskiej nie zaniedbywał jednakże R. swej działalności pisarskiej i naukowej, o której jednak niewiele dziś wiemy. Przygotował m. in. wydanie Koranu w przekładzie na polski i łacinę (rkp. zaginął), przekład na język polski dzieła mistyka luterańskiego J. Arndta „Wahres Christhenthum” (rkp. zaginął). Brał udział w przygotowaniu pietystycznej edycji Pisma Świętego w języku polskim (Halle 1726, 1728). Pisywał także do pierwszego toruńskiego czasopisma «uczonego» „Das Gelehrte Preussen”. W maju 1728 za sprawą R-a, spełniającego wolę rodziny zmarłego polskiego luteranina Jerzego Deutschmanna, ceremonie pogrzebowe odbyły się po polsku, a nie po niemiecku, jak wymagały rozporządzenia rady miejskiej. Sam R. wygłosił polskie kazanie na cmentarzu. Ściągnął tym na siebie ataki pastorów niemieckich, zarzucano mu pietyzm i wytykano wady charakteru. R. znany ze swego gwałtownego usposobienia zaognił konflikt i otrzymał dymisję z urzędu pastora (21 VI 1728). W niejasnych okolicznościach (sprawa R-a była tuszowana w XVIII w. przez miejscowe koła kościelne) R. targnął się na swoje życie, z 16 na 17 II 1729. Zwłoki samobójcy pochowane zostały potajemnie na cmentarzu Św. Jerzego.

R. żonaty był od r. 1721 z Elżbietą Balde, córką pastora we Wrześni, pietysty. Po latach jeden z synów R-a – Franciszek Mateusz – został następcą swego dziadka jako pastor we Wrześni.

 

Estreicher; Wybitni ludzie dawnego Torunia, W.–P.–Tor. 1982 s. 117–22 (Salmonowicz); Wybitni Pomorzanie XVIII wieku, Wr. 1983 s. 168–73 (Salmonowicz); – Reychman J., Orient w kulturze polskiego Oświecenia, Wr. 1964 s. 236–8; Salmonowicz S., Pietyzm w Toruniu, „Roczn. Tor.” T. 13: 1978 s. 194–5; tenże, Tragiczny spór Michała Bogusława Rutticha. Z dziejów walki o język polski w Toruniu w początkach XVIII w., „Zap. Hist.” T. 35: 1970 z. 1 s. 37–50; Wotschke T., Der Pietismus im alten Polen, „Deutsche Blätter in Polen” T. 4: 1927, 9 s. 507–22, T. 6: 1929, 10 s. 461–86 (korespondencja R-a); – Als der … Michael Ruttich … Prediger … Anno 1721 d. 17. Juni mit der … Barbara Elisabeth des … Mattheus Balden … Tochter sein Hochzeit-Festin celebrirte, Thorn [1721]; – Archiv d. Hauptbibliothek d. Franckenschen Stiftung w Halle (niedrukowane listy R-a).

Stanisław Salmonowicz

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.