Szobert (Pińczuk-Szobert) Michał, właśc. Pińczuk Michał (1859–1919), aktor, reżyser, deklamator.
Ur. 22 VII we Lwowie, pochodził z ukraińskiej rodziny chłopskiej.
S. uczęszczał do siedmioklasowej Wyższej Szkoły Realnej we Lwowie; w r. 1877 zdał maturę. Studiował na Wydz. Chemii lwowskiej Szkoły Politechnicznej, ale naukę przerwał po trzech latach i prawdopodobnie występował w teatrze ukraińskim oraz niemieckim. Po debiucie w teatrze polskim we Lwowie 2 IV 1880 rolą Prokulejusza w „Antoniuszu i Kleopatrze” W. Shakespeare’a, został zaangażowany i zapewne wtedy zaczął używać na scenie pseud. Szobert. Od kwietnia do końca czerwca 1883 występował z trupą Józefa Nowakowskiego i Aleksandra Myszkowskiego w Radomiu, latem t.r. grał w teatrzykach ogródkowych Alhambra i Nowy Świat w Warszawie, a następnie był w zespole Juliana Myszkowskiego w Zamościu. W październiku wrócił do Lwowa; grał tam małe role, m.in. Bartłomieja w „Zabobonie, czyli Krakowiakach i Góralach” Jana Nepomucena Kamińskiego i Wodza Wenedów w „Lilli Wenedzie” Juliusza Słowackiego. Pod koniec maja 1885 wystąpił w teatrze w Krakowie (jako Maciej Rataj w „Nocy świętojańskiej” Adama Staszczyka i Schäfer w „Wojnie podczas pokoju” G. Mosera i E. Schönthana). Od jesieni t.r. ponownie grał w teatrze lwowskim, głównie «intrygantów i czarne charaktery» (Wurma w „Intrydze i miłości” F. Schillera) oraz służących i wojskowych (Remba w „Damach i huzarach” Aleksandra Fredry, pułkownika Merlota w „Hrabinie Sarze” G. Ohneta, Generała Wodzickiego w „Kościuszce pod Racławicami” Władysława Ludwika Anczyca). Jego aktorstwo wzbudzało kontrowersje: Adam Krechowiecki zarzucił mu nieustającą przesadę, nadmiar mimiki i ruchów („Gaz. Lwow.” 1889 nr 234, 244), natomiast Jan Błeszyński uznał tego typu pretensje za niesłuszne („Nasza Sztuka” 1893 nr 6–7); dostrzegali jednak poprawność deklamacji, inteligencję oraz staranność przygotowywanych ról. Podczas występów zespołu lwowskiego na Międzynarodowej Wystawie Muzyczno-Teatralnej w Wiedniu 11 i 12 IX 1892 S. grał Bardosa w „Zabobonie, czyli Krakowiakach i Góralach”. Wielokrotnie występował jako deklamator, m.in. w Kasynie Miejskim i Kole Literacko-Artystycznym we Lwowie. Grając od kwietnia 1893 w teatrze Lucjana Kwiecińskiego w Stanisławowie «rezonerów, starych ojców, księży», należał w zespole do «wytrawnych, obytych ze sceną, dobrze obeznanych z użyciem głosu» („Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1893 nr 36). Z zespołem Kwiecińskiego występował również w Kołomyi, Jarosławiu i Przemyślu, a od poł. lipca t.r. w Krynicy; tam 26 VII „Watażkę” w reżyserii S-a, oraz w roli ks. Cyryla obejrzał autor sztuki, Aureli Urbański.
Zaangażowany jesienią 1893 przez Tadeusza Pawlikowskiego do nowo zbudowanego Teatru Miejskiego w Krakowie, grał S. na ogół role drugoplanowe, m.in. Generała-Gubernatora w „Konfederatach barskich” Adama Mickiewicza, Starego Ekdala w „Dzikiej kaczce” H. Ibsena, Jagona w „Otellu” Shakespeare’a, Bergera w „Hanusi” G. Hauptmanna, Grzegorza w „Damach i huzarach” Fredry i ponownie ks. Cyryla. Od września 1895 reżyserował i grał pierwszoplanowe role u Michała Wołowskiego w Łodzi, m.in. na swoim benefisie 19 III 1896 Rislera we „Fromoncie młodszym i Rislerze starszym” A. Daudeta i A. Belota. Z zespołem łódzkim występował z powodzeniem latem, w l. 1896–7, w teatrzykach ogródkowych w Warszawie. Zaangażowany do trupy objazdowej Czesława Janowskiego, wystąpił w niej po raz pierwszy 7 X 1897 w Sosnowcu w „Pięknym śnie” Kazimierza Zalewskiego, a latem i jesienią 1898 zagrał z nią m.in. Svengalego w „Trilbym” P. F. A. Carmouche’a i A. E. Scribe’a oraz Lefebvre’a w „Madame Sans-Gêne” E. Moreau i V. Sardou w Częstochowie, Ojcowie, Sosnowcu (18 IX t.r.), Kielcach (21 IX – 5 X) i Lublinie. Skrytykowany przez Władysława Czarnołuskiego („Gaz. Lub.” 1898 nr 219) za rolę Andrzeja Kata w „Turnieju” Stanisława Kozłowskiego (18 X), zerwał kontrakt i wrócił do łódzkiego zespołu Wołowskiego. Od 29 X 1898 do końca kwietnia 1899 grał tu duże role, m.in. Cześnika w „Zemście” i Astolfa w „Odludkach i poecie” Fredry, Jacka Sołoduchę w „Miodzie kasztelańskim” Józefa Ignacego Kraszewskiego i Wojewodę w „Mazepie” Słowackiego. Na swój kolejny benefis 14 III 1899 wystąpił jako tytułowy „Ryszard III” Shakespeare’a. Po uzyskaniu zezwolenia na debiuty w Warszawskich Teatrach Rządowych (WTR) występował gościnnie w maju t.r. w przedstawieniach reżyserowanych przez Bolesława Ładnowskiego jako Pastor w „Dzwonie zatopionym” Hauptmanna i De Sylva w „Urielu Akoście” K. Gutzkowa oraz ponownie jako Cześnik. Po pierwszym występie, m.in. dzięki opinii Władysława Bogusławskiego („Kur. Warsz.” 1899 nr 120), doceniającego jego «głos jędrny, metalicznie brzmiący i dykcję [...] czystą i wyraźną» oraz plastyczność fizjonomii i gestykulacji, został zaangażowany do WTR. Od 13 VI grał m.in. Majora w „Panu Geldhabie” i Cześnika w „Zemście” Fredry, Migdała w „Karykaturach” i Bronika w „W sieci” Jana Augusta Kisielewskiego, Naruszewicza w „Bogusławskim i jego scenie” Wincentego Rapackiego, Alojzego w „Reducie” Kozłowskiego, Drwala w „Zaczarowanym kole” Lucjana Rydla, Dzikiewicza we „Flircie” Michała Bałuckiego i Antygonesa w „Opowieści zimowej” Shakespeare’a (reż. Roman Żelazowski) oraz ponownie Jagona (reż. Marian Tatarkiewicz). Pisano wówczas o S-cie, że «każdą chociażby najmniejszą rolę sumiennie opracowuje» („Kur. Teatr.” 1902 nr 22).
Do kwietnia 1901 wyreżyserował S. w Warszawie spektakle grupy «Miłośników Sceny»: „Niewolnicę” L. Fuldy (w swoim przekładzie), „Cel upragniony, czyli polowanie na zięciów” A. Delacoura i E. M. Labiche’a oraz „Samotnych” Hauptmanna. Był również od października t.r. pomocnikiem reżyserów należącego do WTR Teatru Rozmaitości. W warszawskim Teatrze Ludowym wyreżyserował w r. 1902 „Czerwoną togę” E. Brieux. Deklamował m.in. t.r. na koncercie warszawskiego Tow. Muzycznego. Przekazał fotografie i różne wydawnictwa na otwartą 12 XII w Warszawie wystawę poświęconą teatrom prowincjonalnym. Z aktorami Teatru Rozmaitości wystąpił 23 VII 1905 w Nałęczowie.
W związku z niezadowalającymi warunkami bytowymi oferowanymi przez WTR rozwiązał S. kontrakt. Ostatni raz wystąpił w Warszawie 5 VIII 1906, po czym już 5 IX t.r. w Teatrze Miejskim we Lwowie zagrał Posła rzymskiego w „Uczcie Herodiady” Jana Kasprowicza, a następnie m.in. rolę tytułową w „Edypie królu” Sofoklesa. Odtwarzał tam postaci szekspirowskie: Kaska w „Juliuszu Cezarze” (1907, reż. Ludwik Wostrowski), Egeusza w „Śnie nocy letniej”, Tobiasza Czkawkę w „Wieczorze Trzech Króli”, Mercutia w „Romeo i Julii” (1910, reż. Marian Gawalewicz) i Lorda Hastingsa w „Ryszardzie III” oraz Ibsenowskie: Starego Ekdala, Ernulfa w „Rycerzach północy” i Begrifenfelda w „Peer Gyncie”. Grał w dramatach Słowackiego: Lecha w „Lilli Wenedzie”, Pana Gąskę w „Złotej Czaszce”, Regimentarza w „Śnie srebrnym Salomei”, Wschowskiego w „Horsztyńskim” i Trynitarza w „Zawiszy Czarnym” oraz komediach Fredry: Dorębę w „Co tu kłopotu”, Krupkowskiego w „Przyjaciołach” i Orgona w „Dożywociu”. Występował też w polskim repertuarze współczesnym: jako Radca Chomiński w „W sieci”, Diabeł Boruta w „Zaczarowanym kole”, Blaks w „Erosie i Psyche” Jerzego Żuławskiego, Ojciec i Upiór w „Weselu” oraz Stary Wiarus w „Warszawiance” Stanisława Wyspiańskiego. Podczas gościnnych występów z zespołem lwowskim w Wiedniu w maju 1910 S. w roli Diabła Boruty przykuwał uwagę swą «azjatycką maską» („Wiener Mittags-Zeitung”, za: Henryk Cepnik, s. 21), zagrał także Starego Wiarusa. W sezonie 1911/12 odtwarzał m.in. Kmitę w „Barbarze Radziwiłłównie” Alojzego Felińskiego i Komornika Staroświęckiego w „Żydach” Józefa Korzeniowskiego. W lwowskiej prapremierze „Irydiona” Zygmunta Krasińskiego 26 I 1912 zagrał Ulpianusa. W lwowskim Teatrze Miejskim był także jednym z reżyserów.
Zaangażowany do tworzonego w Warszawie przez Arnolda Szyfmana Teatru Polskiego, występował S. z nim od 11 X do końca listopada 1912 w Mińsku Lit., Kijowie, Żytomierzu i Petersburgu, m.in. jako Gospodarz w „Weselu”. W „Irydionie” (reż. Szyfman), zagranym 29 I 1913 na otwarcie budynku Teatru Polskiego, wystąpił jako Wiktor; potem odtwarzał m.in. Rotmistrza w „Damach i huzarach”, Geronta w „Lekarzu mimo woli” Moliera, Heroda w „Szopce warszawskiej” Artura Oppmana, Pustelnika w „Balladynie” Słowackiego (wszystkie reż. Maksymilian Węgrzyn), Dziada Wróża w „Liliach” Ludwika Hieronima Morstina (reż. Szyfman), Prospera w „Burzy” (reż. Józef Sosnowski) oraz ponownie Kaska w „Juliuszu Cezarze” (reż. Aleksander Zelwerowicz).
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. jako poddany austriacki musiał opuścić Warszawę. Udał się do Kopenhagi, a następnie do Berlina, gdzie pracował w urzędzie pocztowym (wg Henryka Hertza-Barwińskiego), a w jednym z teatrów grywał role epizodyczne w języku niemieckim (wg Wiktora Biegańskiego). Latem w r. 1916 wrócił do Warszawy, okupowanej przez wojska niemieckie, i 15 IX t.r. w Teatrze Polskim zagrał Księdza Przełożonego w „Księdzu Marku” Słowackiego (reż. Sosnowski). Wystąpił tu następnie m.in. jako Starzec w „Wyzwoleniu” Wyspiańskiego (reż. Zelwerowicz), Ksiądz Majer w „Kilińskim” Bałuckiego (reż. Sosnowski) oraz Kaczeński w prapremierze (17 V 1917) „Murzyna” Jerzego Szaniawskiego (reż. Witold Kuncewicz). Od 29 IX 1917 grał ponownie w Teatrze Miejskim we Lwowie, m.in. jako Dziad Wróż i Wielki Książę Jerzy w „Carewiczu” Gabrieli Zapolskiej (reż. Żelazowski). Równocześnie od września t.r. uczył na zorganizowanych przez Henryka Cepnika przy Galicyjskim Tow. Muzycznym kursach sztuki scenicznej, zakończonych 20 VI 1918 popisem przygotowanym przez S-a i Irenę Trapszo. Ze względu na rozwijającą się chorobę psychiczną S. grywał coraz rzadziej; ostatni raz wystąpił prawdopodobnie 11 VI 1919. Umieszczony w szpitalu w podlwowskim Kulparkowie, zmarł tam 6 XI 1919; został pochowany 11 XI we Lwowie na cmentarzu Janowskim. W pogrzebie wzięli udział artyści sceny lwowskiej, księża rzymskokatolicki i greckokatolicki, śpiewały chóry polski i rusiński, a przemawiali Henryk Barwiński i Ludwik Czarnowski.
S. należał do aktorów «filozofów», fascynowały go role tragiczne i ich odtwórcy. Opracował w językach polskim i niemieckim role Otella i Hamleta, choć ich nigdy nie zagrał. Znał kilka języków obcych, miał dużą wiedzę historycznoliteracką i historycznoteatralną, którą wykorzystywał w działalności reżyserskiej. «W pracy nerwowy, sangwinik, w prywatnym życiu poczciwy, dobroduszny, niemal jowialny, ale bardzo podejrzliwy» (P. Owerłło).
Żoną S-a była poślubiona 17 VI 1893 w kościele Bernardynów we Lwowie Filipina Flora z Flachów (zm. po 1926), aktorka. Brak informacji o potomstwie.
Karykatury: „Kur. Świąteczny” 1913 nr 33 (J. Szwajcer), „Lw. Teatr.” nr 6 (H. Barwiński); Fot. w L’vivs’kiej naukovej bibliotece im. V. Stefanyka we Lw. (Gabinet Sztuki); – Hahn W., Shakespeare w Polsce, Wr. 1958; Maresz B., Biblioteka Teatru Lwowskiego. Inwentarz kolekcji egzemplarzy teatralnych (rękopisów, maszynopisów i druków) ze zbiorów Biblioteki Śląskiej w Katowicach, Kat. 2004–11 cz. 1–2; Słown. Teatru Pol. (bibliogr., ikonogr., dot. także żony S-a); – Internet: www.e-teatr.pl (arch. wirtualne, baza osób, role, ilustr.); www.bj.uj.edu.pl/bft/ (baza ikonogr. teatr., role, ilustr.); – Bieńka M. O., Warszawskie Teatry Rządowe. Dramat i komedia 1890–1915, W. 2003 (fot.); Cepnik H., Teatr Polski w Wiedniu. Rzecz o występach Dramatu lwowskiego na scenie „Bürgertheater” w Wiedniu w dniach od 1. maja do 8. maja 1910 roku, Lw. 1910 s. 20–2 (fot.); Ciwkacz O., Teatr polski w Stanisławowie w latach 1892–1894, w: Galicyjskie spotkania 2006, Red. U. Jakubowska, Kalisz 2007 s. 70, 73; Dąbrowski S., Tynecki J., Teatr łódzki 1895–1900 pod dyrekcją Michała Wołowskiego. Cz. II, sezony 1895–1897, „Prace Polon.” 1969 s. 143, 149–51, 155; Domański P. J., Reżyserzy dramatu w Warszawskich Teatrach Rządowych 1901–1915, Wr. 1990 (ilustr.); Dzieje teatru polskiego, Red. T. Sivert, W. 1987–8 IV cz. 1–2; Kolano D., Życie teatralne w Radomiu w latach 1811–1915, Radom 1996; Konarska-Pabiniak B., Teatry prowincjonalne w Królestwie Polskim (1863–1914), Płock 2006 (ilustr.); Kościelecki Ł., Teatrzyki ogródkowe, „Album Teatr.” T. 2: 1897 s. 82; Krasiński E., Teatr Polski Arnolda Szyfmana 1913–1939, W. 1991 (ilustr.); Kruk S., Życie teatralne w Lublinie (1782–1918), L. 1982; Kuligowska-Korzeniewska A., Scena obiecana. Teatr Polski w Łodzi 1844–1918, Ł. 1995; Lorentowicz J., Teatr Polski w Warszawie. 1913–1938, W. 1938; Marszałek A., Prowincjonalny teatr stołeczny (trzy spojrzenia na scenę lwowską lat 1864–1887), Kr. 2011; Olszewski K., Z kronik teatralnych Zagłębia i Śląska, Kr. 1960 (fot.); Szydłowska M., Życie teatralne we Lwowie 16 VI 1915 – 30 VI 1918, „Pam. Teatr.” 2003 z. 1–2 s. 252, 269; – Biegański W., Remanent życia starego aktora, W. 1969 s. 125–7; Estreicher K., Flach J., Sprawozdania Komisji Teatralnej w Krakowie 1893–1911, Red. D. Poskuta-Włodek, W. 1992; Grzymała-Siedlecki A., Świat aktorski moich czasów, W. 1973; Owerłło P., Z tamtej strony rampy, Kr. 1957; Repertuar teatrów warszawskich 1901–1906, Oprac. P. J. Domański, W. 1976; Repertuar teatru miejskiego w Krakowie 1893–1899, Oprac. M. Zacińska, W. 1977; Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1875–1881, A. Marszałek, Kr. 1992; toż za l. 1881–6, Kr. 1993; toż za l. 1886–94, Oprac. B. Maresz, M. Szydłowska, Kr. 1993; Repertuar Warszawskich Teatrów Rządowych 1891–1900, Oprac. M. O. Bieńka,W. 1995; Spigel R. J., Skorowidz adresowy król. stoł. miasta Lwowa, Lw. 1910; Sprawozdanie Dyrekcji Wyższej Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1875, Lw. 1875 s. 93; toż za r. szk. 1877, Lw. 1877 s. 41, 42; – „Czas” 1893 nr 279, 1894 nr 23, 98, 1895 nr 75; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1893 nr 36, 1896 nr 25 (ilustr.), 1897 nr 37, 1899 nr 18, 21, 1900 nr 30; „Gaz. Kielecka” 1898 nr 75, 77, 78; „Gaz. Kołomyjska” 1893 nr 45; „Gaz. Lwow.” 1890 nr 108 s. 5, 242, 1907 nr 269, 1908 nr 269, 1909 nr 122, 1910 nr 171, 1917 nr 221, 1918 nr 137, 141; Ilustr. Kalendarz Teatr. Muza na r. 1892 (ilustr.); toż na r. 1893; Kalendarz Teatr. 1989 s. 149; „Krynica” 1893 nr 7, 8, 11, 13; „Kur. Lwow.” 1893 nr 167, 1910 nr 129; „Kur. Teatr.” (tyg.) 1901–2 (afisze teatr.); „Kur. Teatr.” (dzien.) 1902–3 (afisze teatr.); „Kur. Warsz.” 1899 nr 120, 121; „Lutnista“ 1905 nr 14–15; „Nowości Ilustr.” 1907 nr 10 (ilustr.), nr 36 (ilustr.); „Roczn. Artyst.-Liter.” 1899 s. 25; „Rozwój” 1898 nr 245, 249, 257, 261, 1899 nr 54, 59, 61, 95, 102; „Strażnica Pol.” 1881 nr 16; „Świat” 1906 nr 2 (ilustr.), nr 15 (ilustr.); „Teatr Miejski we Lw.” 1911 nr 14 (fot.); „Tyg. Ilustr.” 1914 nr 5 s. 90–1 (fot.); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Czas” 1919 nr 291, „Dzien. Lud.” 1919 nr 288, 290, „Gaz. Lwow.” 1919 nr 259, 261, „Gaz. Poranna” 1919 nr 4923, 4925, „Goniec Krak.” 1919 nr 303, „Kur. Lwow.” 1919 nr 306, „Kur. Warsz.” 1919 nr 313, „Scena Pol.” 1920 nr 2 s. 36–7 (A. Zelwerowicz); – AP w Radomiu: Afisze teatr.; B. Jag.: Afisze teatr.; B. Ossol.: Hertz-Barwiński H., Sylwety, karykatury, gawędy teatralne, rkp. 13973 II (Globusowy aktor); B. Śląska w Kat.: Egzemplarze teatr. B. Teatru Lwow., m.in. reżyserski S-a z 16 VI 1911, sygn. BTLw 3202.
Barbara Maresz