Siemaszko Mikołaj h. własnego (zm. 1618), kasztelan bracławski, starosta łucki. Był synem Aleksandra (zob.) i jego pierwszej żony Anastazji Wołłowiczówny.
Od wczesnej młodości był S. czynny w życiu politycznym. W okresie bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego 8 X 1587 na zjeździe wiślickim poparł kandydaturę królewicza szwedzkiego Zygmunta Wazy i konsekwentnie zwalczał kandydaturę habsburską. Już wówczas był rotmistrzem i służył pod komendą hetmana Jana Zamoyskiego. Dn. 24 I 1588 wraz z rotami Jana Pieniążka i Adama Prusinowskiego osłaniał obóz hetmański pod Byczyną w czasie, gdy pozostałe roty przeprawiały się przez rzekę celem zaatakowania wojsk arcyks. Maksymiliana. Po zwycięskiej bitwie powrócił do domu; 7 VIII t.r. był obecny przy spisywaniu testamentu Magdaleny Piaseczyńskiej, który potwierdził swym podpisem z tytułem «rotmistrza JKMci». Będąc, podobnie jak ojciec, katolikiem, należał do grona szlachty wołyńskiej, która opowiedziała się za unią brzeską i na sejmiku łuckim w dn. 13 I 1597 wybrany został przez tę część sejmikującej szlachty na posła na sejm z drugiego zespołu poselskiego, przeciwników frakcji kniazia Konstantego Ostrogskiego. Na następnym sejmie w r. 1598 obrany został poborcą z woj. wołyńskiego. Ponadto, zapewne za udział w bitwie byczyńskiej, wynagrodzony został (przed r. 1597) urzędem klucznika łuckiego, z którym wiązała się dzierżawa czterech wsi i jednego folwarku należącego do zamku łuckiego, przynoszących znaczny dochód. Po śmierci ojca otrzymał ponadto star. łuckie, zachowując urząd klucznika, a w 2. poł. 1602 r. otrzymał, wbrew prawu o inkompatibiliach urząd kasztelana bracławskiego.
W l. 1600–2 S. brał udział w kampanii inflanckiej Zamoyskiego na czele roty husarskiej w sile 100 koni. W początkach grudnia 1602 uczestniczył w najeździe kniazia Jurija Czartoryskiego na Czartorysk, należący wówczas do woj. mińskiego Jana Paca, o co pozwany został przed sąd królewski. Mając za sobą poparcie dworu, na sejmie krakowskim 3 III 1603 dekretem królewskim uwolniony został od winy. W czasie rokoszu Zebrzydowskiego konsekwentnie popierał obóz regalistyczny, co wytknął mu rokoszański rymopis w „Imago votorum”. W poł. września 1606, wraz z ks. Januszem Zbaraskim i Markiem Sobieskim stawił się w obozie królewskim w Wiślicy, potem wziął udział w pochodzie wojsk królewskich ku Sandomierzowi, a 7 X wraz z gronem senatorów podpisał pod Janowcem uniwersał stanowiący odpowiedź na postulaty rokoszan. Na sejmiku łuckim 27 III 1607 szlachta wołyńska zleciła swym posłom na sejm prosić króla, aby ze względu na zasługi S-i aprobował przywilej sejmowy dla jego miasta Tuczyna. Za tę cenę musiał jednak S. złożyć swój podpis pod instrukcją poselską, która zawierała niemiłe mu postulaty prawosławnych.
Niejasny jest udział S-i w «Dymitriadzie». W źródłach rękopiśmiennych i drukowanych nie odnotowano jego obecności ani pod Smoleńskiem, ani pod Kłuszynem i pod Moskwą. Dopiero w czasie wielkich konfederacji wojskowych w l. 1612–14, wśród konfederatów brzeskich pod laską Wacława Pobiedzińskiego znalazły się w Brześciu Lit. dwie roty S-i, husarska w sile 150 koni i petyhorska w sile 200 koni. Żołd za przesłużonych 8 kwartałów dla tych rot wynosił 30 480 złp. Wiadomo, że S. był obecny na sejmie w r. 1611, z którego wybrany został na deputata z senatu do rewizji dóbr stołu królewskiego w woj. kijowskim. Odpowiadając na list deliberatoryjny Zygmunta III z marca 1612 S. poparł zdecydowanie zamysł wyprawy króla do Moskwy wraz z synem Władysławem.
W wyniku dziedziczenia po ojcu, matce i tragicznie zmarłym bracie Marcjanie oraz na skutek bogatego ożenku (ok. r. 1589) z Anastazją Jełowiczówną Malińską, wdową po bezpotomnie zmarłym kniaziu Andrzeju Hołowni Ostrożeckim, S. wszedł w posiadanie rozległych dóbr, w skład których wchodziło 6 miasteczek: Andrzejów, Berezne, Hubków, Mielnica, Ostrożec i Tuczyn oraz co najmniej 50 wsi i 6 części we wsiach, położonych w woj. wołyńskim i bracławskim. Posiadał też kilka zamków, z których Hubków, położony na dwóch skałach, połączony pomostem, stanowił potężną twierdzę z rozległymi podziemiami, rozbudowaną i umocnioną przez S-ę. Prowadził kolonizację rozległych pustek, z miernym jednak powodzeniem z powodu zbiegostwa poddanych. Procesował się ze spadkobiercami rodziny matki o dobra tuczyńskie, które w r. 1614 zostały mu ostatecznie przysądzone. W poł. maja 1602 odsprzedał Janowi Kaszowskiemu miasteczko i zamek Mielnicę z przyległymi doń wsiami za 20 tys. kóp gr. lit., oraz za takąż cenę miasteczko Ostrożec z przysiółkiem Zabołocie. W Tuczynie ufundował kościół katolicki, który w testamencie swoim, sporządzonym w styczniu 1618, uposażył wsiami Małatyn i Czerniczną. Zmarł przed 4 V 1618. Pochowany został w kościele jezuickim w Łucku.
Był S. dwukrotnie żonaty: po śmierci Anastazji Malińskiej ożenił się (przed grudniem 1606) z Izabelą Uchańską ze Służowa (zm. po 1624), córką woj. bełskiego Pawła. Z pierwszego małżeństwa pozostawił córki: Katarzynę (zm. po r. 1631), zamężną 1.v. za Adamem Prusinowskim (zob.), 2.v. za Janem Eustachym Tyszkiewiczem, woj. brzeskim lit., oraz Mariannę (zm. po r. 1634), zamężną za Stanisławem Daniłowiczem, star. czerwonogrodzkim. Z drugiego małżeństwa nie zostawił potomstwa.
Na S-ce wygasła męska, senatorska linia tego rodu a jego fortuna przeszła na Daniłowiczów i Tyszkiewiczów.
Słown. Geogr. (Hubków); Boniecki, VII 402; Niesiecki; Okolski, II 15; Paprocki, s. 351; Pułaski K., Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy, Oprac. T. Epsztein i S. Górzyński, W. 1991 II 137, 174; Żychliński, XVI 171; Wolff, Kniaziowie lit.-rus., s. 28, 447; tenże, Senatorowie W. Ks. Lit., s. 98; – Boras Z., Bitwa pod Byczyną, Kat. 1988 s. 87; Byliński J., Dwa sejmy z roku 1613, Wr. 1984; Herbst S., Wojna inflancka 1600–1602, W. 1938, Rozpr. Hist. Tow. Nauk. Warsz., XIX; Kaczorowski W., Bitwa pod Byczyną, Opole 1988 s. 48 (mylnie jako Krzysztof); Kamieński A., Kariera rodu Siemaszków w XV–XVII wieku, „Lituano-Slavica Posnaniensia” T. 3: 1989 s. 197–201 (z obszerną biografią S-i i dokumentacją); Łoziński W., Prawem i lewem, Kr. 1957 II; Maciszewski J., Wojna domowa w Polsce, Cz. 1: Od Stężycy do Janowca, Wr. 1960; Rzońca J., Sejmy z lat 1597 i 1598, Cz. 1: Bezowocny sejm z 1597 r., Opole 1989; Seredyka J., Senatorowie na sejmach z lat 1611–1623, Zesz. Nauk. WSP w Opolu, Historia XXVII, Opole 1990 s. 122; Stecki T. J., Z boru i stepu, obrazy i pamiątki, Kr. 1888 s. 162–3, 286, 301, 319, 322, 323; Żukowicz P., Sejmovaja bor’ba zapadno-russkago dvorjanstva s cerkovnoj uniej (do 1609 g.), Pet. 1901; – Arch. Jugo-Zap. Rossii, Cz. 2 t. 1 s. 66–81; [Bielski J.], Dalszy ciąg Kroniki Polskiej…, [Wyd.] F. M. Sobieszczański, W. 1851 s. 87; Monografia XX. Sanguszków oraz innych potomków Lubarta–Fedora Olgierdowicza X. Ratneńskiego, Lw. 1906 III; Rembowski A., Rokosz Zebrzydowskiego, W. 1893 s. 213, 334; Script. Rer. Pol., XX 400; Vol. leg., II 244, 262, 385, III 21; Źródła Dziej., XIX 150–1, XXI 115, 143, 146, 150, 156, 157, 186, 219, 250, 253, 255, 436, 468, 491, 493, 636; – B. Czart.: rkp. 108 nr 10, 60 s. 239, rkp. 360 nr 2 s. 9, rkp. 2245 s. 116–118; L’vivs’ka deržavna naukova biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: Fond Sapiehów 15/Ic nr 1883 k. 2.
Janusz Byliński