Kosmowski Stanisław (2. poł. XVIII w.), uczestnik powstania 1794 r., pamiętnikarz. Prawdopodobnie należał do rodziny Kosmowskich h. Trąby, osiadłych w W. Ks. Lit. Data i miejsce urodzenia nie są znane. Od października 1776 r. służył w pułku mirowskim gwardii konnej kor., jako kadet. Nominację na sztabskapitana otrzymał 1 XII 1789 r., w r. 1792 awansował na kapitana. Przed insurekcją najpewniej należał do sprzysiężenia wojskowego i 17 IV 1794 r. ze swoim pułkiem wziął udział w walkach ulicznych w Warszawie, a może nawet nim dowodził. Dn. 19 IV t. r. podpisał na ratuszu warszawskim akces do powstania. Następnie należał do Rady Wojennej przy komendancie księstwa mazowieckiego. Dn. 18 V t. r. awansowany przez Kościuszkę na majora. Skierowany do korpusu K. Sierakowskiego, uczestniczył w jego działaniach od 7 VII 1794 r. Odznaczył się w bitwie pod Krupczycami i Terespolem, za co został nagrodzony obrączką nr 38: «Ojczyzna swemu obroncy». Ranny pod Maciejowicami, po klęsce z niedobitkami pułku przedostał się do Warszawy, gdzie miał otrzymać od Stanisława Augusta patent na pułkownika. W r. 1796 udał się do Bukaresztu, do gen. Ksawerego Dąbrowskiego, gdzie podpisał akt konfederacji. Posłował od Dąbrowskiego do ambasady francuskiej w Konstantynopolu i do Passwan Ogłu, paszy Widynia. Po śmierci Katarzyny II za zgodą władz rosyjskich przybył z Dąbrowskim do Petersburga, by zaciągnąć się do służby rosyjskiej. Brał udział w formowaniu pułku ułanów tzw. polskiego. Dalsze losy i data śmierci nie znane.
K. pozostawił pamiętnik, pt. Historia polska czyli Rys panowania Stanisława Augusta króla polskiego (Wr. ? 1807), który został doprowadzony do śmierci Pawła I, ale zapewne spisany znacznie później. Wyraźnie regalistyczny, nie zawsze jasny i dokładny; prawie zupełny brak danych autobiograficznych. Drugie i trzecie wydanie wyszły u Żupańskiego (P.) w l. 1860 i 1867 pt. Pamiętniki S. K-ego z końca XVIII wieku. Pierwsze wydanie pono uległo zniszczeniu.
Estreicher; Pol. Enc. Szlach., VII 81; Boniecki; Uruski; – Askenazy Sz., Napoleon a Polska, W. 1918 I 242; Kukiel M., Próby powstańcze po trzecim rozbiorze, Kr. 1912 s. 143, 186, 188, 340, 370; Mościcki, Gen. Jasiński, s. 323, 325, 328; Skałkowski A., Jan Henryk Dąbrowski, W. 1904; tenże, Z dziejów insurekcji 1794 r., W. 1926 s. 153, 195; Tokarz W., Insurekcja warszawska, W. 1950 s. 299; tenże, Warszawa przed wybuchem powstania, Kr. 1911 s. 290; Trębicki A., Opisanie sejmu ekstraordynaryjnego podziałowego roku 1793 w Grodnie, O rewolucji 1794, Wyd. J. Kowecki, W. 1967 s. 239, 539; – Akty powstania Kościuszki, III 133, 205; Rozkazy Kościuszki do Orłowskiego, P. 1925.
Leonid Żytkowicz