Szarski (do r. 1893 Feintuch) Stanisław Samuel (1826–1898), kupiec, radny miasta Krakowa.
Ur. 7 XII w Krakowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, był synem Marcina Feintucha (1805–1866), w latach Rzeczypospolitej Krakowskiej właściciela w Krakowie firmy spedycyjnej, kantoru wymiany walut i kamienicy przy ul. Stradom 27, oraz Salomei Karoliny Rozalii z Dattelbaumów (1805–1886). Miał czworo rodzeństwa: siostry Joannę Amelię (1830–1886), zamężną Lewicką, i Karolinę (1842–1926), żonę Karola Mayzela (1832–1905), właściciela Grochowisk w Król. Pol., skąd oboje zagrożeni represjami za pomoc niesioną powstańcom styczniowym uszli do Galicji, oraz braci Bolesława (1845–1862), i Leona Augusta (1834–1905), który w r. 1882 zmienił nazwisko na Zawiejski, właściciela składu towarów galanteryjnych i norymberskich przy Rynku Głównym 14, członka krakowskiej Kongregacji Kupieckiej, w r. 1875 radnego m. Krakowa, ożenionego w r. 1853 z Reginą z Glücków (1834–1902).
Dn. 25 XII 1845 przeszedł S. z wyznania mojżeszowego na ewangelicko-augsburskie w paraf. św. Marcina w Krakowie (2 III 1846 wyznanie zmieniła tamże rodzina S-ego). S., po ukończeniu kursu handlowego w krakowskim Inst. Technicznym, odbył praktykę kupiecką w sklepie Antoniego Helcla i 6 II 1850 został wyzwolony na subiekta. Następnie praktykował w Warszawie w domu handlowym firmy «Flatau» oraz w Londynie w firmie Thomasa Lowe. Od r. 1853 był członkiem krakowskiej Kongregacji Kupieckiej. W r. 1853 założył w Krakowie w wydzierżawionej tzw. Szarej Kamienicy przy Rynku Głównym 6 firmę handlową «Stanisław Feintuch»; prowadził tam skład towarów kolonialnych i materiałów budowlanych, kantor wymiany walut i papierów wartościowych oraz hurtownię. Firma stała się szybko jedną z największych i najlepszych w Krakowie. Dn. 17 I 1854 ożenił się S. z Józefą Amelią z Rosenzweigów, pochodzącą ze spolonizowanej rodziny żydowskiej. W okresie powstania styczniowego współdziałał z krakowskim kupcem Stanisławem Chwalibogowskim w sprawie zakupu broni dla walczących. Z powodu podejrzenia o pomoc powstańcom przeprowadzono 12 IV 1863 w sklepie S-ego rewizję.
Dn. 1 VIII 1866 za prezydentury Józefa Dietla został S. wybrany na członka pierwszej autonomicznej Rady Miasta Krakowa; odtąd zasiadał w niej nieprzerwanie do r. 1896. Działał w sekcjach: ekonomicznej, prawniczo-przemysłowej i ds. dobroczynności, nadawania obywatelstwa miejskiego, sanitarnej, kwaterunkowej i in.; był też członkiem wielu komisji. W l. 1869–70 sprawował funkcję cenzora w krakowskiej filii galicyjskiego banku hipotecznego we Lwowie. W l. 1873–9 oraz 1887–96 jako asesor ds. handlowych reprezentował kupców w senacie przy wyższym Sądzie Krajowym w Krakowie, a w l. 1874–80 był tamże członkiem Izby Handlowej i Przemysłowej. Na posiedzeniu Rady Miasta złożył w r. 1879 wniosek o zwrócenie się do rządu pruskiego o zgodę na zbieranie na terenie W. Ks. Pozn. składek na budowę pomnika Adama Mickiewicza w Krakowie.
Dn. 17 II 1876 żona S-ego wykupiła od Karoliny z Białuskich Jezierskiej Szarą Kamienicę; 20 I 1883 odsprzedała ją mężowi. S. zmienił wówczas pokrycie dachu z gontów na blachę, a na potrzeby sklepu adaptował pierwsze piętro; na froncie kamienicy umieszczono z jego inicjatywy sztukaterię przedstawiającą literę F, otoczoną wieńcem laurowym. Od 1 X 1882 prowadził firmę razem z synem Henrykiem (zob.) jako jawnym wspólnikiem. Specjalizowali się w sprzedaży towarów delikatesowych, m.in. chińskiej i rosyjskiej herbaty, win węgierskich, austriackich, reńskich, francuskich, hiszpańskich i dalmatyńskich, rumu, oliwy, rosolisu; w asortymencie znajdowały się także wapno, gips, szczotki itp. W r. 1881 został S. tzw. starszym krakowskiej Kongregacji Kupieckiej i na jej posiedzeniu 12 XI t.r. opowiedział się za założeniem w Krakowie szkoły handlowej. Po jej utworzeniu w r. 1882 przez Radę Miasta wszedł w skład zarządu szkoły. Od r. 1881 do śmierci działał w Kasie Oszczędności m. Krakowa, a od 3 II 1887 wchodził w skład jej wydziału (w r. 1889 był także członkiem komisji kontroli). Na posiedzeniu Rady Miasta złożył 8 III 1883 projekt do ustawy krajowej w sprawie zmiany opodatkowania galicyjskich Tow. Ubezpieczeniowych od Ognia. Zabiegał o ochronę interesów kupiectwa, m.in. na posiedzeniu Kongregacji Kupieckiej wnioskował 12 VI 1885 o zapewnienie kupcom ochrony celnej (współredagował potem podanie w tej sprawie do krakowskiej Izby Handlowej i Przemysłowej), a 21 XI 1886 apelował o opodatkowanie działających w Krakowie zagranicznych handlarzy-domokrążców. Od t.r. uczestniczył w pracach komisji ds. nowego statutu krakowskiej Kongregacji Kupieckiej. W r. 1893 uzyskał zatwierdzenie rysunku wieży jako znaku firmowego, a sprzedawana z nim herbata stała się najbardziej rozpoznawalnym towarem przedsiębiorstwa. Dn. 9 V t.r. wystąpił ze zboru ewangelicko-augsburskiego w Krakowie i z czasem przeszedł wraz z rodziną na katolicyzm. Na mocy reskryptu z 22 VII zmienił nazwisko na Szarski (od nazwy kamienicy), w konsekwencji przemianował też w r. 1894 firmę na «Szarski i Syn». W r. 1897 został mianowany radcą cesarskim. Był członkiem Arcybractwa Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie oraz krakowskiej filii galicyjskiego stow. patriotycznej pomocy «Czerwonego Krzyża». Cieszył się powszechnym uznaniem jako kupiec znany z uczciwości oraz społecznik-patriota zaangażowany w działalność dla miasta. Po śmierci żony przeniósł się do Hietzing pod Wiedniem (obecnie dzielnica miasta) do córki, Zofii Marii Pochwalskiej. Testamentem z 11 VI 1898 przekazał kamienicę w równych częściach swym dzieciom, natomiast firmę handlową powierzył synowi Henrykowi, wyznaczonemu także na administratora kamienicy. S. zmarł 3 X 1898 w Hietzing, został pochowany w Krakowie w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim.
W małżeństwie z Józefą Amelią (1832–1898), córką doktora medycyny Henryka Rosenzweiga, działaczką charytatywną, członkinią krakowskiego Tow. Dobroczynności oraz Tow. św. Wincentego à Paulo, miał S. synów: Romana (1862–1865), Henryka (zob.) i Marcina (zob.), oraz córki: Stefanię (zm. 1921), żonę Władysława Klugera (zob.), Joannę (ur. 1858), żonę Aleksandra Seiferta, a następnie Jacka Heggenbergera, i Zofię Marię (1868–1940), od r. 1887 żonę Kazimierza Pochwalskiego (zob.), zamieszkałą od r. 1893 w Wiedniu.
Portrety rodziców S-ego przez nieznanego autora oraz S-ego wraz z żoną z r. 1876 przez Andrzeja Grabowskiego w Muz. Hist. M. Kr.; – Adamczewski J., Mała encyklopedia Krakowa, Kr. 2004; Grodziska-Ożóg, Rakowice; – Między Hanzą a Lewantem. Kraków europejskim centrum handlu i kupiectwa. Katalog wystawy Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Krakowska Kongregacja Kupiecka przy udziale Archiwum Państwowego w Krakowie, Kr. 1995–6 s. 24; Portrety rodzinne Szarskich (z depozytu Jana Szarskiego). Katalog wystawowy czerwiec–sierpień 1985, Kr. 1985; – Adamczewski J., Krakowskie rody, Kr. 1994; Bałaban M., Historia Żydów w Krakowie i na Kazimierzu 1304–1868, Kr. 1936 II; tenże, Przewodnik po żydowskich zabytkach Krakowa, Kr. 1936 s. 44 (dot. ojca S-ego); Demel J., Stosunki gospodarcze i społeczne Krakowa w latach 1853–1866, Kr. 1958; Garlicki S., Sklepy Krakowa na początku XX wieku, Kr. 2003; Homola I., Kraków za prezydentury Mikołaja Zyblikiewicza (1874–1881), Kr. 1976; Homola-Skąpska I., „Co to jest Kraków? Ot, Sukiennice i Hawełka”, „Roczn. B. Nauk. PAU i PAN w Kr.” R. 41: 2006; Olszański K., Kraków w powstaniu styczniowym, Kr. 1968; Piekarczyk J., „Szarski i Syn”, „Gaz. Krak.” R. 35: 1983 nr 78 s. 4 (fot. portretu S-ego); Purchla J., Z dziejów mieszczaństwa krakowskiego w XIX i XX wieku, „Znak” R. 37: 1985 nr 370–371 s. 109–25; Rożek M., Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, W. 1993; Sroka Ł., Żydzi w Krakowie. Studium o elicie miasta 1850–1918, Kr. 2003; Szczepańska J., Przyczynek do dziejów polskiego portretu mieszczańskiego w XIX w., „Biul. Hist. Sztuki” R. 29: 1967 s. 551; Wiśniewski M., Krakowski architekt i konserwator zabytków pierwszej połowy XX wieku, Kr. 2003; – Cennik (Prix Courant) towarów kolonialnych, herbaty i win w handlu Stanisława Feintucha w Rynku Głównym 45 „Szara kamienica”, [Kr. 1890]; Estreicherówna M., Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848–1863, Kr. 1968; Kudliński T., Młodości mej stolica, Kr. 1984; Sprawozdanie Arcybractwa Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie 1898, Kr. 1899; Sprawozdanie z czynności krakowskiej filii krajowego stowarzyszenia patriotycznej pomocy „Czerwonego Krzyża” w Galicji za l. 1881–4, Kr. 1885; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1866–89; Zeznania śledcze o powstaniu; – „Czas” 1863 nr 84, 1898 nr 230; „Dzien. Rozporządzeń m. Kr.” 1881 s. 1, 1882 s. 29, 1883 s. 1, 1884 s. 67, 1886 s. 251; Kalendarz Czecha 1898 s. 110 (dot. żony S-ego), 1906 s. 88 (dot. siostry, Karoliny); „Przegl. Sąd. i Admin.” R. 8: 1883 nr 24 s. 193; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1898: „Czas” nr 227, 228, „Dzien. Rozporządzeń m. Kr.” R. 19 s. 98, „Głos Narodu” nr 228, Kalendarz Czecha, s. 116, Sprawozdanie z czynności Rady Kongregacji Kupieckiej za r. 1898; – AP w Kr., Oddz. ul. Grodzka: sygn. 29/862/0/44 nr 21798, sygn. 29/854/0/2 nr 1340, sygn. HKr II 1 k. 640, sygn. RH 20 A IV 48 (akta firmowe «Szarski i Syn»), sygn. SPC KR 93 (testament S-ego); AP w Kr., Oddz. ul. Sienna: sygn. AKK 4 k. 554, 586, 646, sygn. Mag II 325–328 (Protokoły z posiedzeń Rady Miasta); Arch. paraf. ewang.-augsburskiej w Kr.: Księgi rodzin ewang. oraz wystąpień ze Zboru; B. Jag.: sygn. 224649 V k. 928 (nekrolog S-ego); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: Koresp. rodzinna Szarskich; – Mater. Red. PSB: Ziółkowski W., Lapidea Grisea czyli Szara Kamienica, Kr. 1966 (mszp.).
Agata Barzycka