Spinek Stanisław (ok. 1600–1669), doktor filozofii i obojga praw, mieszczanin i rajca krakowski. Ur. w rodzinie gwarków i rajców olkuskich, był synem Hieronima (zm. 1615) i Anny Wochówny (1568 – 10 XI 1602).
W r. 1617 rozpoczął S. wraz z bratem Wawrzyńcem studia na Uniw. Krak. W r. 1620 uzyskał magisterium artium. Wykształcenie prawnicze uwieńczył doktoratem obojga praw. Był wieloletnim pisarzem konsystorza krakowskiego w czasach oficjalatu Erazma Kretkowskiego (1628–39) i uznanym prawnikiem. Prawdopodobnie początkowo zamierzał wstąpić do jezuitów, skoro w r. 1630 Fryderyk Szembek, rektor kolegium jezuitów przy kościele p. wezw. św. św. Piotra i Pawła, i Jan Wielewicki, prepozyt domu profesów przy kościele św. Barbary w Krakowie, przeegzaminowali go w zakresie niższych święceń na polecenie nuncjusza apostolskiego D. Viscontiego. W r. 1637 przyjął S. prawo miejskie krakowskie, 10 V został mianowany rajcą przez woj. krakowskiego Jana Tęczyńskiego; rzadko jednak zasiadał w radzie urzędującej (1637, 1638, 1644, 1658). Dn. 26 X t.r. ożenił się z Jadwigą, córką rajcy Krzysztofa Naymanowica (zob.). Jan Cynarski uczcił ten ślub panegirykiem („Gratiae nuptiales”, b.r.m.w.). Żona wniosła mu spory posag (w intercyzie ślubnej oprawił jej 1 tys. zł. węgierskich i 3 tys. złp.). Był egzekutorem testamentów profesora Uniw. Krak. Marcina Wadowity i Elżbiety Tłokińskiej (1646).
Głównym polem działania S-a było górnictwo. W r. 1649 sprzedał Jakubowi Najmanowi kamienicę przy ul. Szpitalnej w Krakowie, a także wieś Gorzków w pow. proszowskim, inwestując uzyskane kwoty w Olkuszu. W początkach 1649 nabył za 1 500 złp. 2/3 firachcentela (1/64 udziału w spółce) sztolni Ponikowskiej od Marianny z Dembińskich Szczepanowskiej, następnie (również za 1 500 złp.) – 2/5 firachcentela w sztolni Ponikowskiej. Dn. 10 IV 1649 kupił od Agnieszki Ważyńskiej, wdowy po Mateuszu Sylwestrze, a córki Fryderyka Smalca, ławnika sądu wyższego prawa magdeburskiego na zamku krakowskim, 2/5 udziału w dwóch firachcentelach sztolni Ponikowskiej oraz w innych jej udziałach w górach olkuskich. Zajmował się również handlem, głównie ołowiem i żelazem. W r. 1652 został skazany za nieuiszczanie z tego tytułu podatków na zapłacenie 800 złp. W r. 1655, podczas okupacji Krakowa przez Szwedów, początkowo wraz z częścią rajców opierał się wpłaceniu przypadającej nań sumy kontrybucji, ostatecznie oddał 1 500 złp. okupu z kamienicy.
Od r. 1638 mieszkał S. w kamienicy przy ul. Floriańskiej 7, obciążonej licznymi darowiznami, które w r. 1637 uczynił jej poprzedni właściciel Jan Wilkanowski, m.in. dla szpitali w Pińczowie i Młodziejowicach. S. przez całe życie wypłacał procenty od zapisanych sum. W r. 1650 zapisał 2 tys. złp. na utworzenie dwóch altarii w kościele Mariackim, w intencji «uzdrowienia» swego syna i pierwszej żony. W r. 1658 przekazał 2 tys. złp. zapisanych na folwarku Gutteterowskim w Krakowie na rzecz wikarych w Olkuszu, jako aniwersarz za duszę zmarłego brata, rajcy olkuskiego Bartłomieja Krzyżyka. Dn. 7 XII 1668 spisał testament, w którym oprócz wdowiej oprawy (8 tys. złp.) zapisał drugiej żonie 7 tys. złp. na części kamienicy, córce Annie 20 tys. złp. i jeden firachcentel na sztolni Ponikowskiej w Olkuszu, siostrze Zofii 5 tys. złp. i dożywotnie mieszkanie w oficynie kamienicy przy ul. Floriańskiej oraz kościołowi w Rokitnie, gdzie inny jego brat był plebanem – 1 tys. złp. Na fundację prebendy do ołtarza Świętego Krzyża w kościele Mariackim w Krakowie (ustanowionej specjalnie dla jego synów) przeznaczył 7 tys. złp. Zmarł w r. 1669 przed 30 VII. Egzekutorem jego testamentu był dr medycyny i rajca krakowski Gabriel Ochocki.
S. był żonaty dwukrotnie: po śmierci Jadwigi Naymanowicówny (1649, między 23 IV a 17 XI) pojął Cecylię Bełzównę (zm. po r. 1692), która owdowiawszy prowadziła handel ołowiem; była ona jednym z największych udziałowców w sztolni Ponikowskiej. Oprócz córki Anny miał S. synów: Stanisława (w r. 1674 promowanego na magistra artium na Uniw. Krak.), Jana i Andrzeja.
Estreicher; – Katalog zabytków sztuki w Pol., I 399; – Bieniarzówna J., Małecki J., Dzieje Krakowa. Kraków w wiekach XVI–XVIII, Kr. 1984 II 208, 374, 390; Bieniarzówna J., Mieszczaństwo krakowskie XVII w., Kr. 1969 s. 25, 29, 52, 60, 77, 138–41, 169; Chmiel A., Domy krakowskie, ul. Floriańska, Kr. 1917 cz. 1 s. 40–1; Molenda D., Dzieje Olkusza do 1795 roku, w: Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, Red. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk, W. 1978 I 249, 260; taż, Kopalnie rud ołowiu na terenie złóż śląsko-krakowskich w XVI–XVIII wieku, Wr. 1972 s. 322, 348; Pieradzka K., Przedsiębiorstwa kopalniane mieszczan krakowskich w Olkuszu od XV do początków XVII wieku, Zesz. Nauk. UJ, 1958, S. XVI Historia, z. 3 s. 69; Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Olkuskiem, Marjówka 1935 s. 231; – Album stud. Univ. Crac., IV 55; Prawa, przywileje i statuta m. Kr., II; Rejestr poborowy województwa krakowskiego z roku 1680, Oprac. E. Trzyna, S. Żyga, Wr. 1959 s. 106; Statuta nec non liber promotionum, s. 261, 342 (syn Stanisław); Sygański J., Z dawnych metryk kościoła Mariackiego w Krakowie, Lw. 1909 s. 9; Temberski, Roczniki, s. 265; Wielewicki, Dziennik, Kr. 1899 IV; – AP w Kr., Oddz. Miejski: rkp. 460 s. 1752, 1833–1834, rkp. 461 s. 160, rkp. 462 s. 643, 763, 831, 1104, 1149, rkp. 463 s. 276, 458–460, 473, 485–486, 491–493, 706, 813, rkp. 464 s. 176–177, 183, 340–341, 424, 982, 1094, 1102, 1155, rkp. 465 s. 11, rkp. 467 s. 90, 92, 167, rkp. 773 s. 211, 212–215 (testament), 219–220, rkp. 1215 s. 217, 224, 285, rkp. 1381 s. 54, rkp. 1382 s. 49, rkp. 1425 s. 14, rkp. 2187 s. 23, 26, 48, rkp. 2623 k. 90v., rkp. 2626 k. 176v., rkp. 2689 s. 148; Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: Acta episcopalia, t. 56 k. 77; Arch. UJ: rkp. 19 s. 603 (d. 590), rkp. 167 s. 209; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 1897 k. 29, 66, 84v., 93v., 96v., 110v.
Zdzisław Noga