Spettowa (Janczyszyn-Spettowa) Stanisława Maria (1902–1994), lekarz, neuroradiolog, profesor Akademii Medycznej w Krakowie. Ur. 12 II we Lwowie, była córką Juliana Janczyszyna, szewca, i Julii z Amałowiczów.
S. uczyła się i zdała 10 VI 1921 maturę w gimnazjum realnym Zofii Strzałkowskiej we Lwowie. Od t.r. studiowała na Wydz. Lekarskim UJK i 21 XII 1927 uzyskała dyplom doktora wszech nauk lekarskich. Następnie odbyła dwuletnią bezpłatną praktykę w Państw. Szpitalu Powszechnym we Lwowie. W l. 1929–35 pracowała tamże w centralnej pracowni rentgenologicznej, kolejno jako lekarz kontraktowy, sekundariusz i asystent. Dn. 1 X 1935 została, jako starszy asystent, kierownikiem pracowni radiologii ogólnej w kierowanej przez Jakuba Rothfelda, a potem przez Eugeniusza Artwińskiego, Klinice Chorób Nerwowych i Umysłowych UJK oraz współpracowała z oddziałem neurochirurgii Aleksandra Domaszewicza. Podczas okupacji sowieckiej Lwowa pracowała w l. 1939–41 w Lwowskim Medycznym Instytucie (Lwiwśkij medycznyj instytut) utworzonym w miejsce Wydz. Lekarskiego i Oddziału Farmaceutycznego UJK. Po zajęciu miasta przez Niemców od 1 IV 1942 do 15 III 1945 kierowała pracownią radiologiczną w Szpitalu Powszechnym we Lwowie, a równocześnie była asystentką kierowanego przez Witolda Grabowskiego Inst. Rentgenologii na uruchomionych przez Niemców Państwowych Medyczno-Przyrodniczych Kursach Zawodowych (Staatliche Medizinisch-Naturwissenschaftliche Fachkurse Lemberg), w r. 1944 przekształconego w oddział Kliniki Medycznej.
W kwietniu 1945 przybyła S. do Krakowa, gdzie 1 VIII t.r. objęła kierownictwo pracowni radiologicznej w Klinice Neurologiczno-Psychiatrycznej UJ Eugeniusza Brzezickiego. W r. 1950, po utworzeniu Akademii Medycznej (AM) i podziale Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej na trzy odrębne kliniki, S. przekształciła swą placówkę na pracownię neuroradiologiczną przy Klinice Neurochirurgii kierowanej przez Adama Kunickiego. Dn. 2 VI 1950 habilitowała się na Wydz. Lekarskim AM w Warszawie na podstawie rozprawy Wypadnięcie jądra miażdżystego w przeglądowym i mielograficznym obrazie radiologicznym, częściowo opublikowanej w „Polskim Przeglądzie Radiologicznym” (1956 nr 2, odb. W. 1956) i po zatwierdzeniu habilitacji 28 V 1951 uzyskała stopień docenta neuroradiologii. Równocześnie w l. 1950–4 pełniła funkcję specjalisty wojewódzkiego ds. radiologii. Dn. 30 VI 1954 Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki przyznała S-ej tytuł profesora nadzwycz. W r. 1956 odbyła staż naukowy w ośrodku neuroradiologii E. Lindgrena w Szwecji, w r.n. reprezentowała polską naukę na I Międzynarodowym Kongresie Nauk Neurologicznych w Brukseli.
S. współpracowała z A. Kunickim, publikując wspólnie kilka prac, m.in. Guzy mózgu obszaru środkowego (w: Postępy Neurologii i Neurochirurgii, W. 1955 I), w której wprowadzili do literatury światowej określenie «guz obszaru środkowego». Współpracowała też z innymi neurochirurgami, m.in. z Marią Jedlińską w pracy Angiografia przerzutów nowotworowych do mózgu („Pol. Przegl. Radiologiczny i Med. Nuklearnej” 1963 nr 2, odb. W. 1963). Ponadto publikowała prace o badaniach angiograficznych wad naczyniowych i guzów mózgu, o schorzeniach kanału kręgowego i wadach wrodzonych mózgowia. W r. 1963 pracownię S-ej przekształcono w Zakład Neuroradiologii przy Klinice Neurochirurgicznej (po reformie organizacyjnej AM w r. 1970 działający w ramach Inst. Neurologii). Zakład kierowany przez S-ową był pierwszą w kraju placówką neuroradiologiczną, która dzięki bogatej dokumentacji radiologicznej (ok. 7 tys. przypadków), uzupełnionej istotnymi informacjami klinicznymi niezbędnymi do badań naukowych, stała się ośrodkiem rozwoju neuroradiologii w Polsce. Przy zakładzie S. prowadziła kursy neuroradiologiczne dla lekarzy różnych specjalności, organizowane w ramach Studium Doskonalenia Lekarzy. Była opiekunem sześciu habilitacji i promotorem sześciu doktoratów. W r. 1967 otrzymała nagrodę naukową I st. Min. Zdrowia za prace w zakresie neuroradiologii, zwłaszcza angiografii mózgowej i odmy frakcjonalnej.
Dn. 1 X 1972 przeszła S. na emeryturę, ale nadal pracowała naukowo. M.in. z antropologiem Krzysztofem Kaczanowskim opublikowała pracę Lecznicza trepanacja czaszki ze stanowiska Kraków-Zakrzówek z okresu średniowiecznego wykonana z powodu śródczaszkowej sprawy rozrostowej („Neurologia i Neurochirurgia Pol.” 1973 nr 3). Należała do wielu towarzystw, m.in. Polskiego Tow. Radiologicznego, Polskiego Tow. Neurologicznego i Polskiego Tow. Lekarskiego (od r. 1939), od r. 1984 była też członkiem honorowym Polskiego Tow. Neurochirurgów. Zmarła 3 VII 1994 w Domu Pomocy Społecznej im. Brata Alberta przy ul. Zielnej w Krakowie, pochowana została obok męża na cmentarzu Rakowickim. Odznaczona była m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi (1954).
S. była zamężna od 21 IV 1930 za Karolem Spettem (zob.), dzieci nie miała.
Fot. S-owej w Katedrze Hist. Med. Collegium Medicum UJ; – Działalność naukowa Akademii Medycznej w Krakowie w latach 1953 i 1954. Wykaz bibliograficzny, Kr. 1955 s. 139, 144; Pol. Bibliogr. Lek. 1948–1965; –Albert Z., Lwowski Wydział Lekarski w czasie okupacji hitlerowskiej 1941–1944, Wr. 1975 s. 86, 91, 115; Białoń J., Grochowski J., Kronika Akademii Medycznej w Krakowie 1950–1970, Kr. 1972; Głowacki J., Rys historyczny neurochirurgii w Polsce, „Arch. Hist. Med.” T. 52: 1989 z. 2–3 s. 251–2 (fot. zbiorowa); tenże, 50 lat neurochirurgii w Krakowie, „Przegl. Lek.” T. 53: 1996 supl. 1 s. 27–8; Gościński I., Prof. dr hab. Adam Kunicki – twórca Krakowskiej Kliniki Neurochirurgicznej, tamże s. 15; Lwowskie środowisko naukowe w latach 1939–1945, W. 1993 s. 78; Suchmiel J., Działalność naukowa kobiet w Uniwersytecie we Lwowie do roku 1939, Częstochowa 2000; Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, Kr. 1964 II 581–2, 720; Urbanik A., Uhl H., Początki polskiej szkoły neuroradiologii – rola profesor Stanisławy Spettowej, „Pol. Przegl. Radiologii” R. 64: 1999 nr 2 s. 91–2; – Annales Academiae Medicae Cracoviensis. Index dissertationum 1956–1973, Kr. 1958–74; Białoń J., Grochowski J., Profesorowie i docenci Akademii Medycznej w Krakowie 1950–1970, Kr. 1970; Grochowski J., Profesorowie, docenci, doktorzy habilitowani oraz doktorzy honoris causa Akademii Medycznej im. Mikołaja Kopernika w Krakowie w latach 1970–1980, Kr. 1981; Institute und Kliniken der Staatlichen Medizinischen Fachkurse Lemberg. Personal-und Vorlesungsverzeichnis, Wintersemester 1942/3, Lemberg [b.r.w.] s. 21; Roczn. lek. RP 1933/4 (jako Janczyszyn), 1936, 1938, 1948; Skład osobowy i program wykładów Akademii Medycznej w Krakowie 1955/56–1970/71; Skład osobowy Uniwersytetu Jagiellońskiego 1945/46–1948/49; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1961 s. 262, 1965 s. 325; Staatliche Medizinisch-Naturwissenschaftliche Fachkurse Lemberg. Personal-und Vorlesungsverzeichnis, Wintersemester 1944, Lemberg [b.r.w.] s. 24; Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład uniwersytetu w roku akademickim 1935/36, Lw. 1935; Wachholz i in., Skład osobowy Wydz. Lek. i Farmac. UJ, Akad. Med.; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny na rok 1956, W. 1957 s. 118; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Pol.” 1994 nr 155, 158, 248, „Kron. Collegium Medicum UJ” 1995 nr 12 s. 50–1 (I. Gościński), „Neurologia i Neurochirurgia Pol.” T. 28 (XLIV): 1994 nr 6 s. 947–8 (tenże); – Arch. CM UJ: Teczka osobowa S-owej; Arch. UJ: sygn. S III (teczka osobowa S-owej); – Informacje Danuty Bromowiczowej z Kr.
Stanislaw Zwolski