INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Władysław Soter Staszewski      Władysław Staszewski w kreacji scenicznej, wizerunek na podstawie fot. Edwarda Hartwiga z 1959 r. ot.

Władysław Soter Staszewski  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2003-2004 w XLII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Staszewski Władysław Soter (1905–1959), aktor.

Ur. 22 IV w Mławie, był synem Jana i Marii Justyny z Purzyckich, bratem Janusza, Henryka (1897–1969) i Eugenii Ewy Niemirowskiej (1908–1993).

Po ukończeniu gimnazjum, w l. 1925–8 uczył się S. w Oddziale Dramatycznym Państw. Konserwatorium Muzycznego w Warszawie. W sezonach 1928/9–1929/30 należał do zespołu Teatru Miejskiego w Łodzi. Debiutował rolą Filona w „Balladynie” Juliusza Słowackiego, potem grywał młodzieńców i amantów komediowych, m.in. Gucia w „Ślubach panieńskich” Aleksandra Fredry oraz bohaterów romantycznych: Gustawa-Konrada w „Dziadach” Adama Mickiewicza, Erosa w „Erosie i Psyche” Jerzego Żuławskiego. Pracował m.in. pod kierunkiem Juliusza Osterwy i 18 IX 1929, kilka dni po premierze, przejął po nim tytułową rolę w „Sułkowskim” Stefana Żeromskiego; w r.n. jako Raleigh występował w dramacie „Kres wędrówki” R. C. Sherriffa.

Od jesieni 1931, przez pięć kolejnych sezonów, występował S. w Krakowie, m.in. w Teatrze im. Słowackiego (1932–5 pod dyrekcją Osterwy); zagrał tam ponad sto epizodów i małych ról, także w spektaklach reżyserowanych przez Osterwę, m.in. Kaspra w „Weselu” i Mówcę w „Wyzwoleniu” Stanisława Wyspiańskiego oraz Niewolnika w „Księciu Niezłomnym” P. Calderóna w opracowaniu Słowackiego. Dn. 26 XI 1932 w Pałacu Sztuki odtwarzał rolę Odyńca w scenie dramatycznej „Weimar 1829” Wyspiańskiego (reż. Józef Karbowski) wystawionej z okazji 25-lecia śmierci poety. Wspólnie z Osterwą reżyserował w teatrze szkolnym I Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego dramat „Z żaka król” Antoniego Euzebiusza Balickiego (15 IV 1935). Występował również w słuchowiskach krakowskiej rozgłośni Polskiego Radia: w r. 1930 w „Pieśni Wawelu”, montażu z dramatów Wyspiańskiego i w r. 1936 jako Piotr w „Skrzydłach” Krystyny Grzybowskiej (oba w reż. Stanisława Broniewskiego).

Od r. 1936 był S. zatrudniony w Teatrze Miejskim na Pohulance w Wilnie; zagrał tu m.in. Smugonia w „Uciekła mi przepióreczka” Żeromskiego (reż. Mieczysław Szpakiewicz) oraz Orestesa w „Orestei” Ajschylosa (inscenizacja Stefan Srebrny). W r. 1937 recytował na wileńskich środach literackich. Od r. 1938 występował w Teatrze Wielkim we Lwowie odtwarzając m.in. Ferdynanda w „Intrydze i miłości” F. Schillera (reż. Szpakiewicz). Wybuch drugiej wojny światowej i wkroczenie Armii Czerwonej w r. 1939 zastały go we Lwowie. W grudniu t.r. został zaangażowany przez dyrektora Władysława Czengery i reżysera Aleksandra Węgierkę do Teatru Miejskiego w Grodnie (od stycznia 1940 Państw. Polski Teatr Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej). Wystąpił na tej scenie w reżyserowanych przez Węgierkę spektaklach, m.in. jako von Kalb w „Intrydze i miłości” F. Schillera i Michał Lagena w „Dożywociu” Fredry. W lipcu 1940 występował z zespołem przez trzy tygodnie w Pińsku, a następnie w Białymstoku; tam też teatr otrzymał stałą siedzibę, a S. zagrał Chrypę w „Optymistycznej tragedii” W. Wiszniewskiego (reż. Węgierko). Wczesną wiosną 1941 występował z teatrem w Brześciu nad Bugiem, a w poł. maja w Mińsku. Po napaści Niemiec na ZSRR w czerwcu t.r. aktorzy wrócili do Brześcia, gdzie zespół się rozpadł. Potem S. pracował w Grodnie w sklepie spożywczym, następnie w komisie, a także jako kelner; w październiku 1942 aresztowany wraz z żoną przez Gestapo, po krótkim pobycie w więzieniu został wysłany na roboty do Prus Wschodnich, skąd po dwóch tygodniach uciekł i przedostał się do Warszawy. Od stycznia 1943 do sierpnia 1944 pracował jako kelner, m.in. w kawiarni «U Aktorek» (od kwietnia 1944); działał też w Sekcji Teatralnej Biura Informacji i Propagandy AK (od końca r. 1943). W czasie powstania warszawskiego 1944 r. należał do brygady teatralnej oraz walczył w 36. pp AK w komp. 1114 zgrupowania mjr. «Bartkiewicza» (Włodzimierza Zawadzkiego). Osadzony po upadku powstania w stalagu XI B w Bergen-Belsen, został uwolniony przez wojska amerykańskie w r. 1945. Od czerwca t.r. związał się z kierowanym przez Leona Schillera Teatrem Ludowym im. Wojciecha Bogusławskiego w Lingen, w którym wystąpił m.in. w „Godach weselnych” (oprac. i reż. L. Schiller), wielokrotnie także w objeździe. Dn. 27 XII t.r. wraz z częścią aktorów Teatru Ludowego wrócił do Warszawy.

Od lutego 1946 pracował S. w Woj. Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze, gdzie wyreżyserował „Mariusza” M. Pagnola, a także zagrał rolę Ojca Mariusza; następnie w sezonie 1946/7 występował w Teatrze Powszechnym w Łodzi (II scena Teatru WP, którego dyrektorem był L. Schiller) oraz brał udział w pracach Sądu Centralnego II Instancji, powołanego przez Związek Artystów Scen Polskich (ZASP) w celu weryfikacji postaw aktorów w czasie okupacji niemieckiej. W r. 1948 wrócił na scenę po dłuższym pobycie w Zakopanem, gdzie leczył nabyte w obozie chorobę płuc i gruźlicę gardła; zmienił w tym czasie emploi: zaczął występować w rolach charakterystycznych. Po usamodzielnieniu się t.r. Teatru Powszechnego pozostał w Teatrze WP i zagrał tam m.in. Solfernusa w „Igraszkach z diabłem” J. Drdy oraz Michała Kostylewa w „Na dnie” M. Gorkiego (obydwa spektakle w reż. L. Schillera). W sezonie 1949/50 występował w Teatrze Współczesnym w Warszawie m.in. jako Schultz w „Niemcach” Leona Kruczkowskiego (reż. Erwin Axer), a w sezonie 1950/1 w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu m.in. jako Henryk Topolski w „Lekkomyślnej siostrze” Włodzimierza Perzyńskiego (reż. Maryna Broniewska). W okresie 1 IV 1951 – 31 XII 1953 był zatrudniony w Warszawie w Teatrze Ateneum, gdzie zagrał m.in. Profesora Orlińskiego w „Maturzystach” Zdzisława Skowrońskiego (reż. Zdzisław Tobiasz) i Aleksandra w „Dziwaku” N. Hikmeta (prapremiera 16 III 1956, reż. Broniewska). Równocześnie występował w przedstawieniach dla dzieci i młodzieży w Teatrze Nowej Warszawy. W sezonie 1956/7–1957/8 pracował w Teatrze Polskim w Warszawie grając m.in. Aptekarza w „Chłopcu latającym” Jerzego Szaniawskiego (reż. Jan Kreczmar) i Pierwszego wieśniaka w „Nie igra się z miłością” A. de Musseta (reż. Henryk Szletyński). Ostatnie role zagrał S. w Teatrze Powszechnym w Warszawie: Lorda Cecila w „Elżbiecie, królowej Anglii” F. Brucknera (premiera 10 X 1958, reż. Szletyński) i Organa Morgana w „Pod mlecznym lasem” D. Thomasa (premiera 25 VI 1959, reż. Irena Babel).

W okresie powojennym zagrał S. małe role i epizody w filmach: dozorcę Felka w „Za wami pójdą inni” (1949, reż. Antoni Bohdziewicz), inżyniera Molendę w noweli „Cement” z „Trzech opowieści” (1952, reż. Czesław Petelski), gajowego w „Celulozie” (1953, reż. Jerzy Kawalerowicz, wg powieści Igora Newerlego „Pamiątka z Celulozy”), działacza partyjnego w „Niedaleko Warszawy” (1954, reż. Maria Kaniewska), dyrektora departamentu w „Nikodemie Dyzmie” (1956, reż. Jan Rybkowski, wg powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza), pomocnika Orbacha we „Wrakach” (1956, reż. Ewa i C. Petelscy, wg powieści Janusza Meissnera), karczmarza w„Szkicach węglem” (1957, reż. Bohdziewicz, wg opowiadania Henryka Sienkiewicza), a także w spektaklach Teatru Telewizji: „Muchy” J.-P. Sartre’a (1956, reż. Adam Hanuszkiewicz), „Pani Williams i pioruny” M. Twaina (1957) i „Spadek” E. Caldwella (1958, oba reż. Marek Nowakowski). S. zmarł nagle 8 XI 1959 na scenie Teatru Słowackiego w Krakowie, podczas uroczystości jubileuszowych czternastu aktorów i pracowników tego teatru, tuż po wygłoszeniu przemówienia w imieniu ZASP. Pochowany został 12 XI na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w grobowcu rodzinnym (kw. 79–4–14). Był odznaczony Krzyżem Partyzanckim, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem za Warszawę i Medalem 10-lecia.

W małżeństwie (ślub w Łodzi) z Haliną Kaganow (zm. 16 III 1995), inspicjentką-suflerką w teatrze w Grodnie, w r. 1943 więzioną na Pawiaku i w Majdanku, po wojnie pracującą w teatrach w Jeleniej Górze, Łodzi, Wrocławiu i Warszawie, a w l. 1949–50 zatrudnioną w Min. Kultury i Sztuki w Warszawie, S. dzieci nie miał; wychowywał z żoną osieroconego krewnego, Jerzego Domagalskiego, w l. 1959–64 studenta Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie.

Brat S-ego, Janusz Ostoja Staszewski (3 II 1894 – 22 II 1943), był aktorem występującym od r. 1915 w teatrach: Warszawy, Łodzi, Krakowa, Torunia, Katowic, Wilna i Lwowa, gdzie grał role amantów charakterystycznych i rezonerów; został zamordowany w obozie w Majdanku.

 

Wyspiański S., Dzieła zebrane (Monografia bibliograficzna), Oprac. M. Stokowa, Kr. 1967–8 XV; – Słown. Teatru Pol., I (bibliogr.); – Dramat obcy w Polsce 1765–1965. Premiery, druki, egzemplarze. Informator, Red. J. Michalik, Kr. 2001 I; toż, II (przygotowywany do druku); – Internet: www.filmpolski.pl (internetowa baza danych PWSFTviT w Ł.), www.zasp.pl (internetowa baza danych ZASP); – Białota M., Wileńskie losy „Przepióreczki” Stefana Żeromskiego w latach 1925–1945, w: Wilno teatralne, Red. M. Kozłowska, W. 1998; Csató E., Interpretacje, W. 1979; Hernik-Spalińska J., Wileńskie Środy Literackie (1927–1939), W. 1998; Jabłonkówna L., Aleksander Węgierko, W. 1960 s. 131–53; Lorentowicz J., Dwadzieścia lat teatru, W. 1933 IV; Mrozińska S., Trzy sezony teatralne Leona Schillera, Łódź 1946–1949, Wr. 1971; Poskuta-Włodek D., Trzy dekady z dziejów sceny, Kr. 2001; Schiller L., Theatrum militans 1939–1945, W. 1987; Srebrny S., Teatr grecki i polski, Oprac. S. Gąssowski, W. 1984 (fot.); Szczublewski J., Żywot Osterwy, W. 1973; Wilski Z., Polskie szkolnictwo teatralne 1811–1944, Wr. 1978; – Broniewski S., Przez sitko mikrofonu, Wr. 1965; Ciecierski J., Mistrzowie i koledzy, W. 1978 s. 121–3; Dąbrowski B., Na deskach świat oznaczających, Kr. 1981 III; Grzymała-Siedlecki A., Świat aktorski moich czasów, W. 1973; Kudliński T., Dawne i nowe przypadki „teatrała”, Kr. 1975; Lubicz Lisowski J., Wspomnienia starego aktora, Kat. 1988 s. 72–3; Mirecki W., Wozem Tespisa po obcych drogach, W. 1984 s. 15, 34; Sadowy W., Władysław Staszewski. Wspomnienie, „Gaz. Wyborcza” dod. „Gaz. Stoł.” 1999 nr 282; – „Czas” 1931 nr 265; „Dzien. Pol.” (Lw.) 1938 nr 267; „Naprzód” 1931 nr 228; „Pam. Teatr.” 1955 z. 3–4 s. 536, 1963 z. 1–4 s. 60, 252, 263–4, 1977 z. 3 s. 374, 389, 1997 z. 1–4 s. 72, 164, 536, 557; – Nekrolog: „Teatr” 1960 nr 1 s. 24 ([L. Jabłonkówna] l.j., fot.); – Arch. Artyst. i B. Teatru im. Słowackiego w Kr.: Afisze, wycinki prasowe, fot.; Dział Dok. Teatr. ZASP w W.: Teczka personalna S-ego; Filmoteka Narod. w W.: Czołówki filmów ze S-m; IS PAN: Almanach sceny polskiej 1945–1959 (wersja elektroniczna); USC w Kr.: Akt zgonu S-ego; USC w Mławie: Akt ur. S-ego.

Agnieszka Marszałek i Roman Włodek

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

powstanie warszawskie 1944, śmierć nagła, Krzyż Partyzancki, Teatr Powszechny w Warszawie, Teatr Współczesny w Warszawie, Związek Artystów Scen Polskich, Teatr Powszechny w Łodzi, Teatr Miejski w Łodzi, wyzwolenie obozu przez Amerykanów, Teatr Polski w Warszawie, rodzeństwo - 2 (w tym brat), Teatr Telewizji, Złoty Krzyż Zasługi, film "Trzy opowieści", film "Szkice węglem", film "Celuloza", film "Nikodem Dyzma", film "Za wami pójdą inni", Teatr Wojska Polskiego w Łodzi, teatr Ateneum w Warszawie, film "Niedaleko Warszawy", Teatr Dramatyczny we Wrocławiu, udział w kilku filmach, film "Wraki", udział w kilku teatrach TV, Teatr Nowej Warszawy, Teatr Wielki we Lwowie, choroba płuc, areszt niemiecki (Gestapo), Medal za Warszawę 1939-1945, aktorstwo filmowe (zmarli w XX w.), Teatr Dolnośląski w Jeleniej Górze, stalag XI C Bergen-Belsen, powrót do zajętej przez Sowietów Polski, Polskie Radio - Rozgłośnia Krakowska, choroba - gruźlica gardła, Medal 10-lecia PRL, role amantów, okupacja sowiecka Lwowa, Teatr Miejski (na Pohulance) w Wilnie, wywiezienie na przymusowe roboty do Niemiec, Cmentarz Powązkowski w Warszawie - zm. 1951-1975, Teatr Miejski w Grodnie, sąd weryfikacyjny ZASP, praca w sklepie, ucieczka z robót przymusowych w Niemczech, aktorstwo teatralne (zmarli w XX w.), role komediowe, Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie, występy w słuchowiskach radiowych, występy recytatorskie, praca kelnera podczas okupacji, role charakterystyczne, brat - aktor, brat - ofiara hitleryzmu, brak dzieci (osoby zm. 1951-1975)
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Chmura tagów

 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

August Emil Fieldorf

1895-03-20 - 1953-02-24
generał brygady WP
 

Jan Kanty Federowicz

1858-08-06 - 1924-07-13
prezydent Krakowa
 

Anna Piasecka (z domu Łęgowska)

1882-03-13 - 1980-08-09
pedagog
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Mieczysław Bolesław Limanowski

1876-01-06 - 1948-01-25
geolog
 

Stanisław Krawczyński

1884-10-21 - 1940-06-29
lekarz
 

Antoni Franciszek Madeyski

1862-10-17 - 1939-02-01
rzeźbiarz
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.