Rygiel Stefan Henryk, krypt. Rgl (1887–1945), bibliotekarz, bibliofil, dyrektor Biblioteki Uniw. Wil. i Uniw. Warsz. Ur. 7 IV (podawana jest również data 1 IV) w Warszawie, był synem Henryka, handlowca, i Leonii z Borszów.
W r. 1904 R. ukończył 6 klas rządowej szkoły realnej w Warszawie, a w r. 1907, jako ekstern, zdał maturę filologiczną w gimnazjum rządowym w Teodozji na Krymie. W r. akad. 1907/8 studiował polonistykę na Wydz. Filozoficznym UJ, a w l. 1908–13 filologię słowiańską i niemiecką na uniwersytecie w Berlinie, gdzie pod kierunkiem Aleksandra Brücknera napisał pracę doktorską Puteanus und die Polen (Berlin 1913), którą obronił dn. 17 XII 1913. W l. 1909–10 publikował w czasopismach „Program i Krytyka” oraz „Scena i Sztuka” recenzje teatralne i muzyczne, a także korespondencje z wystaw i in. berlińskich wydarzeń kulturalnych. Ogłosił też drukiem pracę Rzymskie wzory i źródła satyr Krzysztofa Opalińskiego (Lw. 1912, odb. z „Eos”). W l. 1912–13 był wolontariuszem w dziale słowiańskim Królewskiej Biblioteki w Berlinie. W okresie 1914–21 uczył historii, języka polskiego i niemieckiego w warszawskich prywatnych szkołach średnich, m. in. w szkole realnej Witolda Wróblewskiego. Równocześnie w r. 1914 pracował w redakcji „Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej” i zamieszczał w niej swe artykuły. Od sierpnia 1915 do czerwca 1921 był kolejno asystentem, bibliotekarzem i kustoszem Biblioteki Uniw. Warsz. Od r. 1917 należał do Związku Bibliotekarzy Polskich (ZBP), a w r. n. został przewodniczącym sekcji bibliotekoznawczej tego stowarzyszenia. Był także członkiem Komisji Bibliotecznej przy Magistracie m. st. Warszawy. Wykładał w l. 1918–19 na kursach bibliotekarskich, organizowanych przez ZBP, w r. 1918 na kursie organizacji bibliotek utworzonym przez Polskie Tow. Krajoznawcze oraz w l. 1920–1 na kursach dla instruktorów oświatowych Instytutu im. Staszica w Warszawie. Był stałym współpracownikiem warszawskiego „Bibliotekarza” i lwowskiego „Exlibrisu”, publikował też liczne artykuły z dziedziny bibliotekoznawstwa, bibliofilstwa i bibliografii w pismach „Książka”, „Gazeta Polska”, „Naród”, „Nowa Gazeta”, „Polska Macierz Szkolna”, „Przegląd Muzealny”, „Przegląd Narodowy”, „Rzeczpospolita” i in. Od sierpnia 1920 brał udział jako ochotnik w stopniu szeregowca w wojnie polsko-radzieckiej.
W lipcu 1921 został R. powołany na pełnomocnika Delegacji Polskich w Komisjach Mieszanych Reewakuacyjnej i Specjalnej w Moskwie i Piotrogrodzie oraz działał jako ekspert do spraw rewindykacji polskich zbiorów bibliotecznych, a od 1 I 1923 kierował tymi pracami. W związku z tym ogłosił sporo publikacji, m. in.: Rewindykacja gabinetu rycin b. Biblioteki Publicznej w Warszawie (W. 1922–3 Cz. I–II), Rewindykacja zbiorów polskich Petersburskiej Biblioteki Publicznej przez Delegację Polską w Mieszanej Komisji Specjalnej w Moskwie (W. 1923) i Sprawa zwrotu mienia kulturalnego Wileńszczyzny z Rosji (Wil. 1924, odb. z „Ateneum Wil.”). W „Tygodniku Ilustrowanym” w r. 1924 opublikował też wspomnienia o tej pracy Rok w piotrogrodzkiej Bibliotece Publicznej. Powrócił do kraju w początku 1924 r. i od 1 II t. r. objął stanowisko dyrektora Biblioteki Uniw. Wil. Przeprowadził remont gmachu bibliotecznego, urządził czytelnie czasopism i profesorską, salę katalogową a także pracownie rękopisów, rycin i map. Zreorganizował system katalogowania i inwentaryzacji nabytków oraz opracował regulamin korzystania ze zbiorów. Od 1 II 1926 był R. równocześnie kierownikiem Biblioteki Państwowej im. Wróblewskich w Wilnie. W r. 1926 wziął udział w Międzynarodowym Kongresie Bibliotekarzy w Pradze, gdzie wygłosił referat Międzynarodowe znaczenie bibliotek polskich (opublikowany w „Congrès International des Bibliothécaires tenu à Prague 1926” Prague 1928 t. 2 i odb.), a w r. 1928 zorganizował retrospektywną prezentację książki wileńskiej na Wystawie Regionalnej w Wilnie. Przeprowadził 3 aukcje książki zabytkowej, a także wygłosił cykl odczytów w rozgłośni wileńskiej Polskiego Radia pt. Kultura książki.
R. opublikował w tym okresie znaczną liczbę artykułów i większych prac, dotyczących głównie bibliotekarstwa i organizacji grupujących bibliotekarzy i bibliofilów, m. in.: W Wileńskiej Bibliotece Publicznej i Uniwersyteckiej (Kr. 1925, odb. z „Silva Rerum”), Warszawski zjazd bibliofilów, biliotekarzy i bibliografów 1926 (W. 1926, odb. z „Ruchu Liter.”), Organizacja naczelnych władz bibliotecznych (Kr. 1927, odb. z „Przegl. Bibliot.”), Czarodziejska moc książki (Wil. 1928), Estreicher a Wilno (Wil. 1928) i Biblioteka Państwowa im. Wróblewskich (wespół z Heleną Drège, w książce zbiorowej „Biblioteki Wileńskie”, Wil. 1932, odb. 1934). R. był w l. 1924–30 przewodniczącym wileńskiego koła ZBP i na posiedzeniach tegoż koła wygłosił wiele odczytów. Był także przewodniczącym wileńskiego koła Tow. Bibliofilów Polskich. Od czerwca 1929 został dyrektorem Biblioteki Uniw. Warsz. (BUW), dojeżdżając do Wilna i nie przestając kierować bibliotekami wileńskimi: do 31 III 1930 Biblioteką Uniwersytecką, a do 29 II 1932 Biblioteką im. Wróblewskich. W prowadzonym w l. 1929–30 remoncie budynku BUW powstały na skutek niesumienności podległych R-lowi pracowników administracyjnych niedokładności w dokumentacji finansowo-budowlanej. Zarzucano także R-lowi nieprzestrzeganie przepisów. W wyniku długotrwałego dochodzenia doszło do procesu sądowego oraz do rozprawy dyscyplinarnej, prowadzonej przez Komisję Dyscyplinarną przy Min. WRiOP. Oba wyroki – Sądu Okręgowego w Warszawie z r. 1936 i dyscyplinarny z r. 1937 – uznały R-la winnym niedopatrzenia, natomiast zwolniły z oskarżenia o nadużycie. W związku z tą sprawą R. przestał być w r. 1936 dyrektorem BUW, przekazując tę placówkę Wacławowi Borowemu. R. był w latach trzydziestych prezesem warszawskiego koła i członkiem Rady ZBP, a także członkiem Rady Bibliofilów. Opublikował w tym okresie Bibliografię bieżącą polskich spraw morskich, rzecznych, emigracyjnych i kolonialnych (W. 1934), a także kilkanaście artykułów w „Wiadomościach Literackich”, „Tygodniku Ilustrowanym”, „Ziemi” i in. pismach.
W okresie okupacji niemieckiej w mieszkaniu R-la przy ul. Niemcewicza 9 odbywały się cotygodniowe spotkania środowe bibliofilów, historyków, heraldyków itp. R. w latach wojny opracowywał encyklopedię Warszawy. Pracę tę przerwał wybuch powstania 1944 r. W pierwszych dniach sierpnia t. r. R. redagował gazetkę, przepisywaną na maszynie, zawierającą informacje pochodzące z nasłuchu radiowego i przeznaczoną dla pobliskich mieszkańców. Działał też w samorządzie obywatelskim, który powstał w okolicznych blokach Ochoty. W mieszkaniu R-la kwaterowała przez kilka dni grupa żołnierzy harcerskiego oddziału «Zawisza». W połowie sierpnia 1944, prawdopodobnie przez obóz w Pruszkowie, został R. wywieziony do obozu koncentracyjnego w Bergen-Belsen, gdzie zmarł w lutym 1945. Symboliczny grób R-la znajduje się na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie.
Ożeniony był R. z Wandą z Sieramskich (ślub 3 VII 1920).
Jedyny syn R-la Iwo, pseud. Bogusław (1921–1944), wychowanek Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Warszawie, w okresie okupacji niemieckiej słuchacz kursów politechnicznych, podharcmistrz, hufcowy hufca Ochota Szarych Szeregów, podchorąży Armii Krajowej, dowódca II plutonu III kompanii harcerskiego batalionu Grup Szturmowych «Zośka», poległ pod Pęcicami koło Warszawy 2 VIII 1944.
Łoza, Czy wiesz, kto to jest? Olszewicz, Lista strat kultury pol.: Słown. Pracowników Książki Pol.: Przewodnik po zespołach i zbiorach archiwum PAN, Wr. 1978; – Biblioteki wileńskie, Wil. 1932 s. 7, 143–5, 153, 187–8; Lisowski S., Uniwersytecka Biblioteka Publiczna w Wilnie w l. 1919–1929 w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, Wil. 1929 II 2–3, 6–7, 10, 14–15; Ludność cywilna w powstaniu warszawskim, W. 1974 I; Manteuffel, Uniw. Warsz. 1915/16–1934/5; Pożegnanie dyr. Rygla w Wilnie, „Przegl. Bibliot.” 1930 s. 278–9; Sierotwiński S., Kronika życia literackiego w Polsce pod okupacją hitlerowską w l. 1939–1945, Kr. 1988 I–II; Szulc E., Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie, W. 1989; W cieniu śmierci. Ewangelicy–ofiary, W. 1970 s. 286; Walka o dobra kultury. Warszawa 1939–1945, W. 1970 II; Wroniszewski J. K., Ochota 1939–1945, W. 1976; – Rabska Z., Moje życie z książką, W. 1964 II; – Rygiel S., Rok w piotrogrodzkiej Bibliotece Publicznej, „Tyg. Ilustr.” 1924 t. 1 s. 29, 42–3; – AAN: Karta ewidencyjna Min. WRiOP nr 299, teczka akt personalnych Min. WRiOP nr 5510; Arch. UJ: WF II 348a; B. Narod.: rkp. 2723, 2727, 7048–7051, III 7530; B. Ossol.: rkp. 7047/II, 7055/III, 7066/II, 13190/II, 13589/III, 13987/II, 14017/I; B. PAN w Kr.: rkp. 3544.
Stanisław Konarski