Sołtyk Tomasz h. własnego (1732–1808), kasztelan zawichojski, potem wiślicki. Był synem kaszt. sandomierskiego Michała Aleksandra (zob.) i Józefy z Makowieckich, bratem woj. sandomierskiego Macieja (zob.) i miecznika sandomierskiego Józefa (zob.).

O wykształceniu S-a brak informacji. W r. 1755 w swoim i braci imieniu wyznaczył plenipotentów, zapewne do rozsądzenia schedy po matce. Wchodziły w jej skład dobra Wiśniowczyk (pow. trembowelski), o które upominała się w r. 1758 siostra Katarzyna z Sołtyków Winnicka, pominięta w podziałach przez braci; także sandomierskie dobra Żelichów zostały sprzedane przez braci bez spłacenia siostry. W r. 1759 został S. chorążym chorągwi pancernej w pułku (?) woj. bracławskiego Piotra Branickiego. Na elekcji w r. 1764 oddał głos z woj. sandomierskim na Stanisława Poniatowskiego. Dn. 6 IX 1768 otrzymał urząd łowczego sandomierskiego, 4 V 1770 postąpił na cześnikostwo sandomierskie, by wkrótce (25 VI t.r.) awansować na podstolstwo sandomierskie. Podczaszym sandomierskim został 28 VII 1773. Współpracował z bratem Maciejem, czołowym regalistą w woj. sandomierskim i w r. 1778 był jednym z kandydatów do poselstwa, mających poparcie Stanisława Augusta. Jednak posłem nie został. Dzięki staraniom brata Macieja otrzymał 14 IV 1780 kaszt. zawichojską, a w r.n. odznaczony został Orderem św. Stanisława. Dn. 28 X 1782 postąpił na kasztelanię wiślicką, w r. 1783 otrzymał Order Orła Białego.

Wraz z bratem Maciejem wniósł S. w r. 1782 manifest przeciw uwięzieniu przez kapitułę krakowską brata stryjecznego biskupa Kajetana Sołtyka (zob.), jednak wkrótce, także z bratem Maciejem, został jednym z jego kuratorów. Z tytułu tej kurateli w r. 1784 doglądał budowy «fabryki kruszczów» w Miedzianej Górze, dobrach biskupstwa, wydzierżawionych następnie Komisji Skarbu. Był dziedzicem dóbr Kostki pod Buskiem i Nagłowic w pow. lelowskim. Prawdopodobnie w porozumieniu z bratem Maciejem sprawował S. nadzór nad finansami rodziny. W l. 1783–4 starał się, bez powodzenia, o kaszt. sandomierską. W r. 1787 wyjechał konno wraz z kilkudziesięcioosobową reprezentacją obywateli witać na granicy woj. sandomierskiego wracającego z Krakowa Stanisława Augusta, 10 VI był w Kurozwękach, gdzie jego brat Maciej podejmował króla uroczystym obiadem. S. zmarł 24 IV 1808, pochowany został w kościele w Stopnicy; na płycie nagrobnej błędna data śmierci – 1806 r.

Z małżeństwa zawartego ok. r. 1761 z Heleną z Żeleńskich (zm. 1806), córką Teodora Stanisława i Anny z Pisarskich, pozostawił S. pięciu synów: Teodora (zm. 1827), kanonika sandomierskiego, Antoniego Tomasza (ur. 30 XII 1777 w Kostkach, zm. 10 IV 1830), dziedzica Kurozwęk (po stryju Macieju, woj. sandomierskim), żonatego od r. 1806 z Anastazją z Rudnickich, Mikołaja Pawła (zm. 1829), żonatego z Ewą z Bonieckich, Macieja, dziedzica Wojczy, żonatego 1.v. z Konstancją z Bajerów, 2.v. z Kochanowską, i Mikołaja, żonatego z Anną Kochanowską, oraz córkę Annę, żonę Teodora Bajera.

Portret S-a w Muz. Narod. w Kielcach, reprod. w: Ozdoba-Kosierkiewicz W., Portret polski XVII i XVIII-wieczny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach, „Roczn. Muz. Narod. w Kielcach” T. 12: 1982; – Żychliński, XVII; Urzędnicy, IV/3; Łoza S., Order Orła Białego, W. 1939; – Filipczak W., Sejm 1778 roku, W. 2000; Ostrowski T., Poufne wieści z oświeconej Warszawy, W. 1972; Sroczyński Z., Żeleńscy. Rodowód. Dzieje Żeleńskich z Żelanki, W. 1997; Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Stopnickiem, Marjówka 1929 s. 129, 262–4; – Materiały do słownika historyczno-geograficznego województwa krakowskiego w dobie Sejmu Czteroletniego (1788–1792), W. 1960; Vol. leg. VII 236; – „Gaz. Warsz.” 1787 nr 48–49; – B. Jag.: rkp. 7585 IV, Przyb. 382/75.

Red.