Sleńdziński (Slendziński, Śleńdziński) Wincenty Leopold (1837–1909), malarz, konserwator malarstwa. Ur. 1 I w rodzinnym majątku Skrebiny (obecnie Skriabinai) w pow. wiłkomierskim. Był synem Aleksandra (zob.), i Karoliny z Korgowdów.
Dzieciństwo S. spędził w Borcianach i Bojaryszkach w Kowieńskiem. Mieszkał w Wilnie (u swego ojca), w domu przy ul. Wielkiej 203 (obecnie ul. Didžioji 15). Naukę rysunku i malarstwa pobierał u ojca oraz w pracowni Kanutego Rusieckiego w Wilnie. Uczył się też muzyki u Stanisława Moniuszki; w zamian jego ojciec Aleksander udzielał lekcji rysunku córce kompozytora Elżbiecie (późniejszej Nawroczyńskiej, drzeworytniczce). S. upamiętnił te kontakty rysunkiem Wieczory u Moniuszki (1856) (w Lietuvos dailės muziejus w Wilnie, szkic w Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku). Wspierany przez Benedykta Tyszkiewicza, wyjechał w r. 1856 (wraz z M. E. Andriollim) do Moskwy, gdzie kształcił się w Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury pod kierunkiem S. Zaranki i W. Pierowa. W l. 1859–61 wystawiał swe prace na wystawach ASP w Petersburgu; otrzymał medal brązowy za obrazy Samson i Dalila (1860) oraz Daniel w lwiej jamie (1859, szkic malarski w GSL), a także medal srebrny I i II st. W czasie wakacji i świąt przyjeżdżał do Wilna, bywał też w Czerwonym Dworze Tyszkiewiczów. W r. 1860 namalował w Wilnie obraz rodzajowy Żebraczka spod Ostrej Bramy nawlekająca igłę (był własnością marszałka gubernialnego Adama Platera, obecnie w Muzeum «Alka» w Telšiai; były trzy kopie tego płótna, wykonane przez Henryka Kozłowskiego). W tym okresie malował wiele obrazów religijnych, m. in.: Św. Maria Magdalena, Św. Sebastian, Św. Stefan (wszystkie dla kościołów katolickich w Moskwie), Wniebowstąpienie Najświętszej Marii Panny (do kościoła w Nowogrodzie) oraz Św. Kazimierz (1862, dla katedry w Wilnie), Św. Jakub i Filip (dla kościoła na Łukiszkach), pracował też dla kościoła św. Rafała i kaplicy Raduszkiewiczów na cmentarzu na Rossie. Malował także portrety, jak: Portret Adama Honorego Kirkora (1860. wł. Muz. Narodowe w Krakowie), Portret Orłowskiego (Moskwa 1861, w GSL, a także Autoportret (Moskwa 1862, wł. LDM).
W r. 1863 S. przyjechał do Wilna (zamieszkał i miał wtedy pracownię w domu Koziełły). Za udział w powstaniu styczniowym został aresztowany i wyrokiem sądu wojskowego z 19 XI 1863 skazany na zesłanie do gub. niżnonowgorodzkiej. W styczniu 1864 wyjechał na mejsce zesłania do Kniaginina (Kniagin, wg W. Śliwowskiej); tam namalował Portret Faustyny Suszczyńskiej (1865, wł. prywatna), Portret Antoniego Makowieckiego i Portret Zofii Makowieckiej (1866, oba wł. LDM). Zajmował się nadto pracą literacką, wówczas zapewne powstały aforyzmy i rozważania filozoficzno-moralne (wyd. pt. Maxymy, Białystok 1998). Tam też w celu zdobycia środków na podróż do Charkowa zorganizował aukcję swoich obrazów. Dn. 9 V 1867 przeniesiono go do Charkowa; znany jest jego obraz Pożar teatru w Charkowie (1869, olej. na tekturze, w GSL). Na mocy manifestu z 13–17 V 1871 S. został zwolniony z dozoru policyjnego. W r. 1872 uzyskał zgodę na studia za granicą. Mieszkał jakiś czas u swego brata Aleksandra w Krakowie, gdzie poznał Jana Matejkę, który zachęcał go do uprawiania malarstwa historycznego. W r. 1873 wyjechał do Drezna; mieszkał u Józefa I. Kraszewskiego. Malował portrety jego rodziny i samego pisarza (często reprod. w drzeworytach). Z Drezna przyjeżdżał w Poznańskie, restaurował obrazy w zbiorach kórnickich, bywał w Krakowie. W r. 1875 za przypadkowe przejście podczas wycieczki górskiej granicy austro-węgierskiej z Rosją został deportowany do Charkowa; z tego okresu znany jest Portret Cezarego Morawskiego (sygn. «Charków 1882», LDM); później mieszkał w Sumach na Ukrainie.
W r. 1883 S. powrócił do Wilna, gdzie pozostał do końca życia. Od r. 1888 (po ślubie) mieszkał w drewnianym domu położonym w parku zwanym Cielętnikiem, otaczającym Górę Zamkową; dom ten został przeniesiony na Śnipiszki na ul. Chocimską (obecnie Giedraičių 10). S. uprawiał malarstwo portretowe, m. in. Portret Petroneli Stankiewiczowej (1887, wł. LDM), Portret Karola Wiszniewskiego (1894, był w Zybortanach, pow. poniewieski), dwa portrety Olgierda Wagnera i jego żony Henrietty (dawniej w pałacu w Solecznikach Wielkich, w pow. wileńskim), Autoportret (1896). Tworzył obrazy o tematyce rodzajowej, przedstawiające scenki z życia wileńskich Żydów i chłopów, a także charakterystyczne typy, np.: Sprzedawczyni serów, Sierotka (LDM), Dziewczyna tkająca płótno (reprod. w „Tyg. Ilustr.” 1874 s. 193), Dzieci litewskie karmiące węża (1873, obecnie Państwowy Szpital Kliniczny nr 3 w W.). W jego dorobku znalazły się także pejzaże i widoki Wilna: Popławy (1884, w Muz. Narodowym w W.), Ogród Bernardyński w Wilnie (1886, w LDM), Okolice Wilna (zbiory Lietuvos Mokslų Akadmijos), Widok Góry Zamkowej w Wilnie (1891), Pejzaż z czerwonymi dachami (oba w GSL), Kaplica z Matką Boską Ostrobramską. Malował rozbudowane, wielofigurowe, nieco teatralne obrazy historyczne, np.: Porwanie Biruty przez Kiejstuta (1887), Sen Giedymina (1894), Święto Ragutisa (1895 – wszystkie zaginione, znane z reprodukcji), a także Wizytę cara Aleksandra w Wilnie (zaginiony). Był też autorem wielu obrazów treści religijnej, wykonywanych najczęściej na zamówienie dla różnych kościołów: Ubiczowany Chrystus (1885, obecnie kościół w Daugai), Św. Hilary (1895, kościół św. Jana w Wilnie), Św. Rodzina (1896, dla kościoła w Pińsku), obrazy dla kościołów w Druskiennikach, Janowie, św. Rafała w Wilnie. U kolekcjonera obrazów religijnych, proboszcza ostrobramskiego ks. Kazimierza Zaleskiego były obrazy Św. Józef, Św. Kazimierz, które zapisał testamentem katedrze wileńskiej. Namalował także obraz Święci i prorocy Pańscy (omawiany przez Lucjana Uziębłę w „Biesiadzie Liter.” 1898 nr 45). Pokazywał swoje prace na wystawach wileńskich w l. 1894, 1897, 1899. Niektóre z jego prac zostały spopularyzowane w drzeworytniczych reprodukcjach w czasopismach. S. trudnił się też konserwacją obrazów, np. odnowił w r. 1899 obrazy: „Chrystus w Emmaus”, przypisywany Tycjanowi, i „Św. Piotr i Paweł” J. Głowackiego. Zmarł 6 VIII 1909 w Wilnie; pochowany został na tamtejszym cmentarzu Bernardyńskim.
Poza wymienionymi muzeami i galeriami obrazy S-ego znajdują się w Lietuvos nacionalinis muziejus, Muz. «Aušra» w Šiauliai, w Muz. Narodowych w Warszawie i w Poznaniu, w zbiorach muzealnych St. Petersburga, Moskwy i Kijowa, a także w zbiorach prywatnych.
Żoną S-ego (ślub 1888) była Anna z Bolcewiczów (1845–1923), 1.v. żona de Rottego (z którym miała córkę Reginę i syna Maurycego), 2.v. Józefa Czechowicza (zob.) (z którym miała synów Juliana i Antoniego). S. miał z nią córkę Johannę, zamężną za Wiktorem Zubkowiczem, i syna Ludomira (zob.).
Autoportret (Moskwa 1862, wł. LDM, reprod. w: Lietuvos dailė XVI–XIX a. Tapyba. Skulptura. Katalogas, Vilnius 1969); Autoportret (ok. 1896, w GSL, reprod. w folderze Galerii. Kolekcja Rodu Artystów z Wilna); Śladami Szkicownika. Księga szkiców Wincentego Sleńdzińskiego z lat 1852–1896, GSL, maj–wrzesień 1998 [autorzy wystawy: Katarzyna Hryszko, Eugeniusz Szulborski]; – Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki; Kołoszyńska I., Wincenty Sleńdziński. Ludomir Sleńdzinski. Pamiętnik wystawy, W. 1977; Kształcenie artystyczne w Wilnie i jego tradycje. Vilniaus meno mokykla ir jos tradicijos. Katalog wystawy, Tor. 1996; Lietuvos tapyba XVI–XIX a. Katalogas (Sudarė P. Juodelis), Vil. 1970; – Drėma V., Dingęs Vilnius, Vil. 1991 s. 48, 69–71, 338, 339, 346, 347, 358, 359, 364, 365; Girinkienė V., Paulauskas A., Vilniaus Bernardinų kapinės, Vil. 1994 s. 41–2; Gistoryja belaruskaga mastactva, Minsk 1989 III 205–22; Kałamajska-Saeed M., Ostra Brama w Wilnie, W. 1990 s. 199, 248; Kołoszyńska I., Wincenty Sleńdziński, „Roczn. Muz. Narod. w W.” 1960 nr 5; Kurczewski J., Kościół zamkowy…, Wil. 1908 I 348; Lietuvos TSR istorijos ir kultūros paminklų sąvadas, Vil. 1988 I; Rouba N., Wystawa malarstwa w Wilnie w maju 1897 r., „Tyg. Ilustr.” 1897 nr 2 s. 425–6; Svičiulienė P., Vincas Slendzinskis. Dailėtyra, Vil. 1981 s. 189–96; Širkatė J., Dailės mecenatystė Lietuvoje XIX a. antroje pusėje – XX a. pradžioje, w: Lietuvos kultūros tyrinėjimai, Vil. 1995 I 217–69; Uziębło L., Wincenty Sleńdziński, artysta malarz wileński, „Tyg. Pol.” 1899 nr 10, 11; Wystawa Ostrobramska, „Przegl. Bibliot.” 1927 s. 177–9; Z., Prace ś.p. Wincentego Sleńdzińskiego. Szczegóły biograficzne, „Goniec Wil.” 1909 nr z 3 IX; – Lorentz S., Album wileńskie, W. 1986; Sbornik materjalov dla istorii Imp. akad. chudožestv. III Spt., 1866, z r. 1859 poz. 321, 322, 331, 345, z r. 1860 poz. 358, 366, 367; Wiercińska J., Andriolli świadek swoich czasów. Listy i wspomnienia, Wr. 1976; – „Echo Muzycz. Teatr. i Artyst.” 1896 nr 41 s. 491 (Vilniana. Malarstwo Wincentego Slendzińskiego); „Kraj” 1889 nr 42, 1893 nr 31, 1896 nr 12 (dod. liter.); „Kur. Wil.” 1860 nr 4 s. 30, 1880 nr 55 s. 542; „Rola” 1909 nr 35 s. 543; „Świat” 1909 nr 42 s. 7–8; „Tyg. Ilustr.” 1873 nr 34, 305, 306, 1874 nr 325, 328, 1899 nr 15, 1909 nr 35 s. 720; „Tyg. Pol.” 1899 nr 10 s. 183–4, nr 11 s. 207–8; „Życie Ilustr.” 1909 nr 38 (nekrolog S-ego przez L. Uziębłę); – Gosudarstvennyj archiv rossijskoj federacii, III Oddz. w Moskwie: Fond 109, I ekspedycja, 1863 nr 23 cz. 416 k. 122v., 1871 vol. 62 k. 76 (z kartoteki W. Śliwowskiej); IS PAN: rkp. inw. nr 52 Batowski Z., Malarstwo wileńskie, s. 51–52, 100; – Mater. Red. PSB: Śnieżko A., Cmentarze wileńskie, Cmentarz Bernardyński (mszp.).
Ruta Janonienė