Smaczniński Wincenty (1802–1874), pedagog, poeta, tłumacz. Ur. w Działoszycach, pow. pińczowski; o rodzicach brak wiadomości.
S. uczył się w krakowskim Liceum św. Anny i tu zdał maturę. W l. 1820–3 studiował na Wydz. Filozoficzno-Literackim UJ. W r. 1824 otrzymał tu doktorat filozofii na podstawie rozprawy De scepticismo et quibusdam noxiis scepticorum opinionibus (Cracoviae 1824). W t.r. przeniósł się do Warszawy i po złożeniu odpowiedniego egzaminu został mianowany nauczycielem szkoły wojewódzkiej w Kaliszu. W r. 1829 wysłano go na koszt rządu za granicę celem uzupełnienia wykształcenia; przebywał m.in. w Niemczech i Włoszech. W r. 1832 powrócił do kraju i uczył w gimnazjum wojewódzkim warszawskim logiki (pełniąc także obowiązki inspektora), a od r. 1837 (tj. od początku ich istnienia) był również profesorem Kursów Dodatkowych Pedagogicznych; wykładał tu logikę, pedagogikę i historię filozofii. Ponadto od r. 1840 pełnił obowiązki rektora w Szkole Rzemieślniczo-Niedzielnej. Był też członkiem Komitetu Najwyższego Egzaminacyjnego. W r. 1842 został mianowany dyrektorem gimnazjum gubernialnego w Piotrkowie, a w r. 1848 wizytatorem szkół i członkiem Rady Wychowania Publicznego oraz Komisji Emerytalnej. W karierze służbowej doszedł do stopnia radcy stanu. W r. 1859 uwolnił się ze służby i osiadł w dziedzicznym majątku Sacin (pow. rawski). Związane ze swoją działalnością pedagogiczną przemówienia ogłosił osobno pt. Mowy i zagajenia (W. 1867).
Obok pracy nauczycielskiej S. zajmował się twórczością literacką i przekładową. Debiutował – jak się zdaje – w „Dzienniku Warszawskim” w r. 1827, ogłaszał tu również w l. 1828–9, oprócz własnych wierszy, przekłady 8. księgi „Odysei” Homera oraz poezji J. Delille’a i L. Racine’a. Spolszczył także Caiusa Velleiusa Paterculusa „Historii rzymskiej księgi pozostałe” (W. 1834, dedykowane Jerzemu Samuelowi Bandtkiemu; poprzednio drukowane w „Dzien. Warsz.” 1829). Swój poetycki dorobek zebrał w dwóch tomach Poezji (W. 1850); zawarte w nich jego własne utwory mają charakter wyraźnie epigoński, kontynuują zarówno tradycje klasycyzmu i sentymentalizmu (ody – m.in. o Kolei żelaznej, bajki, epigramaty), jak i wczesnego romantyzmu (ballady). Pomieścił tu także liczne przekłady z poezji ludowej czeskiej i serbskiej, a nadto „Antygony” Sofoklesa (wg Romana Zawilińskiego przekład ten był «smutnym świadectwem braku zmysłu estetycznego u tłumacza i braku talentu»), kilku ód Pindara oraz wierszy L. Racine’a i A. Dufrénoy’a. Dwa utwory poetyckie (Do krytyków oraz Wyjątek z poematu Mistrz Twardowski) pomieścił później w „Wieńcu”, piśmie zbiorowym ofiarowanym Stanisławowi Jachowiczowi (1857–8). W rękopisie pozostawił przekłady wszystkich tragedii Sofoklesa (los tej spuścizny nie jest znany). Zmarł 8 VIII 1874 w Sacinie. Był odznaczony rosyjskim Orderem św. Anny 3 kl.
S. był żonaty z Heleną z Sokolnickich i miał z nią córkę Lucynę i syna Aleksandra.
Syn Aleksander (1845–1908) był literatem i publicystą, piszącym niemal wyłącznie do „Tygodnika Mód i Powieści”, który przez lat kilkanaście redagował. Oddzielnie wydał kilka tomów utworów beletrystycznych (powieści i nowel). Wziął udział w powstaniu styczniowym i przez jakiś czas przebywał na emigracji.
Estreicher w. XIX; Estreicher w. XIX, Wyd. 2, V („Dziennik Warszawski”); Enc. Org., XXIII; Biblioteka Narodowa. Katalog rękopisów, S. III: Zbiory Ordynacji Zamojskiej, W. 1991 II; Inwentarz rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Wr. 1966 III; – Zawiliński R., O polskich przekładach tragedii Sofoklesowych, „Bibl. Warsz.” 1881 t. 3 s. 373–5; – Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 2, 6; Kalendarzyk polityczny za l. 1836–49, W.; – „Kur. Warsz.” 1874 nr 178; „Tyg. Ilustr.” 1875 nr 376 s. 167 (J. Heppen, Nekrologia półroczna); – Arch. UJ: S I–417 s. 154, WF I–85, WF I–87 s. 3; B. Jag.: rkp. 7921 k. 25–26; B. Ossol.: rkp. 12309 cz. 1; B. PAN w Kr.: rkp. 2554 k. 20, 21; IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara); – Informacje C. Gajkowskiej z W.; – Bibliogr. do Aleksandra: Bibliogr. Warszawy. Wydawn. ciągłe 1904–18, Wr. 1973; Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. – 1970 r., Wr. 1994–6 I, III–IV; – Nekrologi z r. 1908: „Bibl. Warsz.” t. 2 s. 625–6 ([Dębicki Z.]) Z. D., „Bluszcz” nr 27, „Czas” nr 138 (wyd. wieczorne), „Tyg. Ilustr.” nr 26 s. 529 (fot.), „Tyg. Mód i Powieści” nr 26 s. 4; – B. Jag.: rkp. 9079.
Rościsław Skręt