INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Władysław Józef Szołdrski h. Łodzia  

 
 
Biogram został opublikowany w XLVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2012-2013.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szołdrski Władysław Józef h. Łodzia (1703–1757), poseł na sejmy, wojewoda inowrocławski, starosta generalny Wielkopolski.

Ur. 26 IX w Wilkowie Polskim, był synem Ludwika (zob.) i Marianny Bogumiły z Unrugów 1.v. Pilchowskiej. Miał kilkoro rodzeństwa: brata Stefana Macieja (zob.) oraz siostry: Wiktorię Rozalię, żonę Jana Prospera Załuskiego, star. zawichojskiego i kuchmistrza lit., Cecylię Franciszkę, żonę Macieja Ponińskiego, stolnika wschowskiego, a także zmarłych w dzieciństwie: brata Andrzeja Antoniego oraz siostry Joannę Łucję i Bonę Teodozję.

S. ukończył klasę gramatyki i poetyki w kolegium jezuickim w Poznaniu. Przed r. 1720 studiował na Uniw. Krak. sztuki wyzwolone oraz zaczął kurs filozofii. Dopełnieniem jego edukacji była tura kawalerska, podczas której odwiedził, m.in. Paryż, Londyn, Wenecję i Rzym; przebywał też na dworze Augusta II. Marszałkował sejmikowi przedsejmowemu 22 IX 1730 w Środzie, został też wybrany na posła na sejm t.r. z woj. kaliskiego oraz na komisarza Komisji Skarbowej Poznańskiej. Za wstawiennictwem ojca otrzymał w r. 1731 star. rogozińskie, scedowane za konsensem królewskim przez Jana Zebrzydowskiego. Na sejm konwokacyjny 1733 r., po śmierci Augusta II, posłował z woj. kaliskiego. Podczas elekcji, na początku września t.r., razem z ojcem opuścił w grupie senatorów, urzędników i szlachty koło elekcyjne na Woli i udał się na Pragę, gdzie 14 IX podpisał manifest, protestując przeciw dokonanej 12 IX elekcji Stanisława Leszczyńskiego. Zapewne nie uczestniczył w elekcji królewicza Fryderyka Augusta i zawiązaniu popierającej go konfederacji warszawskiej, lecz został, zaocznie jak się zdaje, wybrany na rezydenta tej konfederacji do boku nowego króla. Wraz z ojcem, w deputacji do odebrania od króla przysięgi, witał 6 I 1734 Augusta III w Tarnowskich Górach. Był obecny podczas jego koronacji 17 I t.r. w Krakowie i uczestniczył w sejmie koronacyjnym, przekształconym następnie w walną radę konfederacji warszawskiej; nie był jednak w niej aktywny.

Dn. 16 II 1737 otrzymał S. scedowane przez brata, Stefana, star. łęczyckie; objął je uroczyście 10 IV t.r. Na sejmie 1744 r. reprezentował woj. kaliskie i został wybrany do sądu sejmowego z prow. wielkopolskiej. Dn. 18 II 1746, zapewne w związku z planowanym przejęciem star. generalnego Wielkopolski od ojca, scedował Antoniemu Gajewskiemu star. łęczyckie (za konsensem królewskim z 9 I 1745). Ojciec scedował mu star. generalne Wielkopolski 14 III 1746 (za konsensem królewskim z 16 XI 1744); oficjalny wjazd S-ego odbył się 9 V 1746. Podczas uroczystego zaprzysiężenia doszło do sporu między bp. poznańskim Teodorem Czartoryskim a pierwszym rangą z obecnych senatorów świeckich, kaszt. kaliskim Stefanem Garczyńskim, o prawo przyjmowania przysięgi nowego starosty. Ostatecznie S. złożył przysięgę na ręce kaszt. kaliskiego. Obszerny opis wjazdu opublikowano pt. „Diariusz ingresu...” [b.m.r.w.], a Andrzej Lisiewicz z Akad. Lubrańskiego zadedykował nowemu staroście utwór „Jason in Colchide...” (1746). Po uroczystościach S. udał się «do wód» w Karlsbadzie, skąd pojechał do Drezna i 5 VI t.r. został przyjęty na audiencji przez króla.

Po awansie ojca 16 VIII 1748 na woj. poznańskie S. otrzymał po nim woj. inowrocławskie i złożył przysięgę przed Augustem III w Warszawie. Dn. 11 IX t.r. sejmik gospodarski w Środzie zlecił mu nadzór nad naprawami kancelarii i archiwów grodzkich oraz ratusza w Kaliszu, a także dystrybutę zapomóg dla pogorzelców z Poznania. S. uczestniczył w sejmie t.r., a na radzie senatu w Warszawie 28 XI wyznaczono go na rezydenta do boku królewskiego na pół roku, od 1 VIII 1750. Był w Czempiniu przy śmierci ojca (18 IV 1749) i wyprawił mu tam pogrzeb. Dn. 5 V t.r. otrzymał od Augusta III list przypowiedni na chorągiew pancerną w armii kor. po ojcu. W l. pięćdziesiątych często współpracował z woj. ruskim Augustem Czartoryskim w jego interesach wielkopolskich. Przewodniczył 12 I 1750 jako marszałek pracom Komisji Skarbowej Poznańskiej. Dn. 3 VIII t.r. otrzymał z rąk Augusta III Order Orła Białego; zapewne t.r. dostał niegrodowe star. budzyńskie. Na początku czerwca 1753 był obecny wraz z żoną na kampamencie w Dreźnie. Wziął udział w sejmie 1754 r. Gdy król powołał reskryptem z 3 XI t.r. specjalną komisję do rozpatrzenia sporu o podział ordynacji ostrogskiej, postawił S-ego na czele wyznaczonych wtedy pięciu administratorów ordynacji (otrzymał on pensję 12 tys. złp. rocznie). S. uczestniczył w pracach tej komisji w Dubnie, a po jej limitacji odwiedził 22 XII w Ołyce woj. wileńskiego Michała Kazimierza Radziwiłła. Był w Środzie podczas sejmiku deputackiego 15 IX 1755, który został zerwany, a nazajutrz doprowadził do pozytywnego zakończenia sejmiku gospodarskiego. W poł. listopada t.r. przybył ponownie do Dubna, aby wziąć udział w pracach komisji. Po śmierci Władysława Krzyckiego otrzymał 18 V 1757 star. zelgniewskie.

S., żonaty od r. 1735 z Franciszką, jedną z dwóch córek i spadkobierczyń Jana Antoniego Radomickiego (zob.), wszedł w r. 1738 w posiadanie części spadku. W wyniku dokonanego t.r. podziału między S-m a Augustynem Działyńskim (zob.), mężem Anny z Radomickich, siostry Franciszki, Szołdrscy otrzymali dobra łysińskie, w tym wsie: Łysiny, Lgiń, Tylewice, Nowa Wieś, Hetmanice i Puterklucz w ziemi wschowskiej oraz Wroniawy, Holendry Wroniawskie i Granecznik z przyległościami w pow. kościańskim, ponadto kamienicę w Poznaniu (obecnie tzw. Dom Mielżyńskich) oraz 100 tys. złp. wyrównania działów. W r. 1742 sprzedał S. dobra Janowice w pow. szadkowskim swemu szwagrowi Janowi Prosperowi Załuskiemu, a w r. 1745 wieś Suchodoły w pow. łęczyckim Antoniemu Gajewskiemu, star. kościańskiemu. Dn. 10 XI 1744 uzyskał ius communicativum na star. rogozińskie dla żony. W r. 1745 kupił za 202 176 złp. m. Pniewy wraz z wsiami: Pniewska Wieś (Przedmieście), Lubocześnica, Zamorze, Turów i Konin za Górami w pow. poznańskim, następnie w r. 1747 nabył części wsi Choryń i Granecznik w pow. kościańskim. Jako star. rogoziński założył w l. 1747–53 w Rogoźnie na tzw. Targowisku, przy drodze do Poznania, Nowe Miasto Rogoźno na prawie niemieckim, z własnym rynkiem, ratuszem i szkołą oraz uzyskał dla niego 4 VII 1750 przywilej lokacyjny. W r. 1751 za 42 096 złp. kupił wsie Krajkowo i Przewóz w pow. kościańskim, a w r. 1753 wieś Sokołowo w tym powiecie za 50 tys. złp. W wyniku dokonanego 22 VII 1754 podziału spadku po Ludwiku Szołdrskim między S-m a jego bratankiem Feliksem, synem Stefana, S-emu przypadły dobra trzcielskie z miastami Stary i Nowy Trzciel oraz wsiami: Siercz, Żydowo, Rybojady, Świdwowiec, Ruda, Jabłonka, Hamer, Zawady, Hamrzysko, Mały Młynek, Rybojadki, Holendry Essenwaldzkie, Świerzeckie, Rońskie, Huteckie, Huta Szklana, Albińskie, Stary Folwark, Trzcielskie i Czarne, a także dobra wilkowskie z wsiami: Wilkowo Polskie, Barchlin, Popowo, Bielawy, Brzeźniak, Charbielin, Trzebidza, Kluczewo, Sączkowo i Sitkówko w woj. poznańskim. Przed śmiercią uzyskał zapewne zgody królewskie na scedowanie synom swoich starostw, rogozińskiego na rzecz Antoniego i budzyńskiego dla Jakuba. Przez całe życie pieczołowicie powiększał znaczny majątek zgromadzony przez ojca i wniesiony w posagu przez żonę.

Po śmierci ojca, spodziewając się przejścia rodowej siedziby Czempinia w ręce bratanka, Feliksa, podpisał S. w r. 1749 kontrakt z budowniczym Gottlobem Deckertem z Międzyrzecza na remont dworu i oficyny w Pniewach. W r. 1754 zlecił mistrzowi Franzowi Hancke z Leszna budowę tamże repliki czempińskiego pałacu (na jego frontonie umieścił nawet rok <1739> wybudowania pierwowzoru), ale jeszcze w r. 1782 nie był on ukończony. W r. 1751 ufundował posadzkę w kaplicy p. wezw. Najświętszej Krwi Pana Jezusa w Poznaniu. Był syndykiem klasztoru bernardynów w Sierakowie. S. zmarł nagle 15 VIII 1757 w Pniewach; jego ciało umieszczono 17 VIII w tamtejszym kościele paraf. (jeszcze w XIX w. znajdowała się tam płyta nagrobna S-ego). Uroczysty pogrzeb odbył się 12 XII w Poznaniu, w kościele Jezuitów. Opis pogrzebu opublikował rektor kościoła Karol Rychłowski pt. „Zebrane żale senatu, województw, familii nad stratą w radach pomocy...” (P. 1757). Tomasz August Świątkowski w imieniu kolegium jezuickiego uczcił S-ego epitafium pt. „Generale lacrymarum diluvium...” (Posnaniae 1757).

W r. 1735 ożenił się S. z Franciszką z Radomickich (ok. 1720 – ok. 1778), spokrewnioną z nim zarówno ze strony jej ojca Jana Antoniego Radomickiego (zob.), brata ciotecznego Ludwika Szołdrskiego (ojca S-ego), jak i jej matki Doroty z Broniszów, wnuczki siostry Ludwika, Marianny z Szołdrskich Broniszowej. W tym małżeństwie, oprócz czworga dzieci zmarłych we wczesnym dzieciństwie, miał synów Antoniego Walentego (zob.) i Jakuba Piotra (zob.).

 

Ryc. z podob. S-ego przez Jana Bartłomieja Strachowskiego z r. 1762, w: Nagłowski L., Vitae Illustrium Virorum Ludovici Magni Senatoris per Gradus Honorum ultimo Palatini Posnaniensis parentis, et Vladislai Palatini Iunivladislaviensis..., P. 1760 [wyd. 1762]; – Estreicher; Łoza S., Order Orła Białego, W. 1939 s. 31; Niesiecki, VIII; Słown. Geogr. (Pniewy); Urzędnicy, I/2, II/2, VI/2; Żychliński, XXII 97; – Baranowski J. i in., Zakon Maltański w Polsce, W. 2000 s. 99; Ciesielski T., Armia koronna w czasach Augusta III, W. 2009; Czeppe M., Kamaryla Pana z Dukli. Kształtowanie się obozu politycznego Jerzego Augusta Mniszcha 1750–1763, W. 1998; Dzieje Wielkopolski, P. 1969 I; Glabiszewski P., Franciszek Radzewski wielkopolski działacz szlachecki i pisarz polityczny czasów saskich, P. 1999 s. 77; Karkucińska W., Wjazd Władysława Szołdrskiego, „Kron. M. Poznania” 2004 nr 4 s. 268–78 (reprod. ryc.); Katalog zabytków sztuki w Pol., V z. 15, 23, S. Nowa, VIII cz. II z. 2; Kręglewska-Foksowicz E., Wielkopolskie rezydencje w 1. połowie XVIII wieku, w: Sztuka 1. połowy XVIII wieku, W. 1981 s. 156; Kronika poznańskich Karmelitów Bosych, Oprac. P. F. Neumann, P. 2001; Kulejewska-Topolska Z., Nowe lokacje miejskie w Wielkopolsce od XVI do końca XVIII wieku. Studium historyczno-prawne, P. 1964 s. 17; Kuras K., Współpracownicy i klienci Augusta A. Czartoryskiego w czasach saskich, Kr. 2010; Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów [...] w dawnej diecezji poznańskiej, P. 1859 II 432; tenże, Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach, P. 1998 II; Ostrowska-Kębłowska Z., Dom Mielżyńskich przy poznańskim Starym Rynku, „Kron. M. Poznania” 2003 nr 2 s. 203; Skibiński M., Europa a Polska w dobie wojny o sukcesję austriacką w latach 1740–1745, Kr. 1913 II; Zielińska T., Magnateria polska epoki saskiej, W. 1977 s. 105; taż, Szlacheccy właściciele nieruchomości w miastach XVIII w., W. 1987; Zwierzykowski M., Komisja Skarbowa Poznańska. Z dziejów sejmikowej administracji i sądownictwa skarbowego w Wielkopolsce w XVII i XVIII w., P. 2003; tenże, Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1732, P. 2010; – Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1696–1732, Wyd. M. Zwierzykowski, P. 2008; Lipiewicz A. D., Jason in Colchide, P. 1746; Nagłowski L., Vitae Illustrium Virorum Ludovici Magni Senatores..., P. 1760 [wyd. 1762]; Prowiant anielskiego chleba [...] herbowną nawą [...] Władysława Szołdrskiego [...] zprowadzony roku 1747, P. 1747; Teki Dworzaczka CD-ROM, Kórnik–P. 1997; Vol. leg., VI 606, 640, 646; – „Kur. Pol.” 1737 nr 10, 20, 1738 nr 69, 1744 nr 307, 1746 nr 494, 501, 1748 nr 604, 1749 nr 662, 1750 nr 697, 714, 716, 724, 1751 nr 781, 783, 1753 nr 15, 873, 1754 nr 31, 41, 43, 69, 77, 1755 nr 94, 107, 116, 118, 120, 123, 1756 nr 144, 145, 161, 174, 177, 179, 1757 nr 4, 9, 20, 26, 52; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. XXXIV nr 457 k. 5, Arch. Rodzinne Poniatowskich, rkp. 372 cz. 5 nr 51, Arch. Roskie, sygn. VI 48 s. 9, Sigillata, rkp. 25 k. 174, 187, rkp. 28 k. 83; AP w P.: Gniezno Gr. 91 k. 612v, Kościan Gr. 97 k. 36v, 115, Gr. 98 k. 31v, Poznań Gr. 509 k. 100, Gr. 536 k. 139, Gr. 548 k. 68, Gr. 558 k. 142, Gr. 573 k. 58v, Gr. 578 k. 44v, Gr. 621 k. 84, Gr. 1038 k. 171–2, Gr. 1063 k. 425, Gr. 1064 k. 92, Gr. 1086 k. 112–12v, 117v–18v, 190–1v, 194–5, 173–3v, Gr. 1220 k. 206v, Gr. 1221 k. 7, Wschowa Gr. 120 k. 112v, Gr. 228 k. 336, Zespół Konarzewo, rkp. 2423 k. 23; AP w Tor.: sygn. AmT, I, I, 4801 k. 85v; Arch. Archidiec. w P.: Metrykalia, Ceradz Kościelny LB (25 IX 1749), Czempiń LB (2 XII 1713, 2 XII 1714, 18 IV 1717, 16 I 1745, 10 VII 1748), LM (15 VIII 1757), Lubasz LB (3 XII 1731), Modrze LC (22 XI 1745), Pępowo LM (1 III 1782), Poznań Fara LM (29 VI 1783), Wilkowo Polskie LB (26 IX 1703, 20 XI 1710); B. Czart.: rkp. 585 s. 593, rkp. 587 s. 507–12, rkp. 594 s. 41; B. Jag.: rkp. 9339 II k. 48; B. Kórn.: rkp. 451 k. 62, rkp. 1561 t. I k. 143, rkp. 4639, 7254 k. 26, 374, 401, rkp. 7898, 7899, 7902 k. 47–7v; B. Narod.: rkp. 3249 III t. 4 k. 90; – Informacje Jerzego Dygdały z Tor.

Michał Zwierzykowski

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.