Hurwicz (Hurwic, Hourvitz) Zalkind Salomon (ok. 1740–1812), orientalista, językoznawca, działacz na polu emancypacji i oświecenia Żydów. Ur. w Lublinie (wg innych źródeł pod Kownem), był uczniem rabina Arje Löw z Metzu i M. Mendelsohna z Berlina; studiował m. in. w Nancy i Strasburgu języki orientalne. W konkursie ogłoszonym w r. 1787 przez Société Royale w Metzu, na temat sposobu wychowania Żydów na pożytecznych członków społeczeństwa francuskiego, H. otrzymał trzecią nagrodę za pracę pt. Apologie des Juifs, ogłoszoną drukiem w r. 1789. Następnie zachęcony przez Lafayette’a i Mirabeau, z polecenia orientalistów paryskich mianowany został 13 V 1789 r. tłumaczem i konserwatorem w dziale orientalnym paryskiej Bibliothèque Royale (potem Nationale). W okresie rewolucji francuskiej wziął czynny udział w akcji publicystycznej na łamach prasy republikańskiej, walczył o równouprawnienie i emancypację swych współwyznawców, atakował równocześnie żydowski obskurantyzm i zacofanie. Czuł się Polakiem i podpisywał artykuły przeważnie «juif polonais» lub «polonais». Pisał na tematy polskie, żydowskie oryginalne i trafne artykuły, które drukował w „Chronique de Paris” (1790, 1791, 1792), „Courrier de Gorsas” (1791, 1792, 1793) „Journal de Paris” (1791, 1797, 1800, 1806) i w in. W Paryżu utrzymywał też niewątpliwie pewien kontakt z kołami demokratycznymi emigracji polskiej. Jako gruntowny znawca języków wschodnich (władał jęz. tureckim, hebrajskim, arabskim, greckim, a także niemieckim, włoskim, angielskim i rosyjskim) w czasie wyprawy egipskiej przeznaczony został przez Napoleona na zarządcę drukarni arabskiej i wydawcę czasopisma w tym języku w Kairze oraz kierownika szkoły francuskiej. H. miał również oddziaływać w przychylnym duchu na Żydów egipskich i syryjskich. Do końca życia utrzymywał stosunki z Polską, pozostawał w kontakcie z Warszawskim Tow. Przyjaciół Nauk. Jego praca Apologie des Juifs wydana po polsku jako Usprawiedliwienie, czyli apologia Żydów (W. 1796) nie była bez wpływu na współczesną polską literaturę w sprawach żydowskich. Poświęcał się również H. dociekaniom językoznawczym i na tym polu opublikował m. in. Polygraphie sur l’art de correspondre à l’aide d’un dictionnaire dans toutes les langues même dans celles dont on ne possède pas seulement les lettres alphabétiques (Paris 1801), Origine des langues (Paris 1808), Lacographie (Paris 1811). Poza tym opublikował Projet d’une nouvelle carte de Paris („Journal de Paris” 1799). Zmarł w r. 1812 w Paryżu.

Estreicher, XVIII 319, XIX 158; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Jüd. Lexikon, II 1698; Wininger S., Grosse jüdische National-Biographie, Cernauţi (1929) III 178; – Askenazy Sz., Napoleon a Polska, W. 1918 I–III; Kahn L., Les Juifs de Paris pendant la révolution, Paryż 1898 s. 130–50; Kraushar, Tow. Warsz. Przyj. Nauk., II 184; Reychman J., Znajomość i nauczanie języków orientalnych w Polsce XVIII w., Wr. 1950 s. 115; – Kukiel M., Rec.: Skałkowski A., Les Polonais en Egypte 1798–1801, „Kwart. Hist.” R. 27: 1913 s. 402; – „Gaz. Korespondenta Warsz. i Zagr.” 1809 nr 66; „Gaz. Warsz.” 1806 nr 65, 1812 nr 18 s. 1043.

Jan Reychman