INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Zygmunt Straszewicz      Fot. "Przegląd Techniczny", nr 49-50/1915.
Biogram został opublikowany w latach 2006-2007 w XLIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 
Straszewicz Zygmunt (1860–1927), inżynier mechanik, profesor i rektor Politechniki Warszawskiej. Ur. w Tykocinie (pow. Wysokie Mazowieckie), był synem Hieronima i Emilii z Morozewiczów, bratem Ludwika (1857–1913) (zob., tu informacje o ojcu) oraz Tadeusza i Walerego.
 
Po ukończeniu szkoły średniej w Łomży studiował S. od r. 1880 matematykę na Uniw. Warsz. Podczas studiów, zapewne pod wpływem brata, związał się z ruchem socjalistycznym. W r. 1881 toczyło się przeciw niemu śledztwo, które jednak na wniosek prokuratora Warszawskiej Izby Sądowej zawieszono w sierpniu t.r. «bez konsekwencji» w stosunku do S-a. W r. akad. 1882/3, wraz z Adamem Zakrzewskim, Mieczysławem Brzezińskim, Stanisławem Krusińskim i Bronisławem Białobłockim, założył S. uniwersyteckie koło młodzieży socjalistycznej. Wkrótce jednak, nie mogąc pogodzić wyznawanych idei patriotyzmu z socjalistycznym internacjonalizmem, zerwał kontakty z socjalistami. W r. 1883 został relegowany z uczelni w związku z tzw. apuchtinadą (publiczne wyrazy solidarności ze studentem Rosjaninem, który spoliczkował kuratora warszawskiego okręgu szkolnego Aleksandra Apuchtina) i w lipcu t.r. wyjechał do Szwajcarii. Przez krótki okres studiował tam fizykę i matematykę na uniw. w Genewie, po czym przeniósł się na Wydz. Budowy Maszyn politechn. w Zurychu (Eidgenössische Technische Hochschule), gdzie w r. 1886 uzyskał dyplom inżyniera mechanika. Wkrótce po zakończeniu studiów był w r. 1887 współzałożycielem Związku Młodzieży Polskiej «Zet».
 
W październiku 1887 wrócił S. do Warszawy i przez dwa lata uczył matematyki w matematyczno-przyrodniczej szkole realnej Wojciecha Górskiego. W poł. r. 1889 wyjechał ponownie za granicę i pracował najpierw w Niemczech jako konstruktor w przemyśle budowy maszyn w Berlinie i Magdeburgu, potem we Włoszech przy budowie stacji elektrycznej w Genui. Gdy na krótko wrócił do Warszawy w r. 1893, został aresztowany pod zarzutem prowadzenia nielegalnej działalności oświatowej i osadzony w Cytadeli, a następnie zesłany w trybie administracyjnym na Ukrainę. Przez osiem lat pracował tamże jako kierownik elektrowni fabryk w Kamienskoje i Kijowie. W r. 1902 wrócił do Warszawy i podjął wykłady matematyki i mechaniki w Średniej Szkole Mechaniczno-Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda; prowadził je do r. 1919. Dodatkowo w l. 1905–16 wykładał rachunek różniczkowy i całkowy w Sekcji Technicznej Tow. Kursów Naukowych. Opublikował podręczniki, m.in. Analityczna geometria według wykładów (W. 1907) i Mechanika. Wykład przystępny opracowany według Roberta S. Balla (W. 1912, wyd. 2, W. 1922).
 
Od r. 1892 współpracował S. z „Przeglądem Technicznym” i w l. 1902–5 był członkiem jego komitetu redakcyjnego. Należał do grona inicjatorów wprowadzonego w r. 1904 działu „Elektronika” i wszedł w skład jego komisji redakcyjnej. Działając równocześnie w Stow. Techników w Warszawie, współinicjował w nim, razem z Karolem Adamieckim i Maurycym Chorzewskim, założenie koła Przemysłowo-Ekonomicznego. W ramach Stowarzyszenia wygłaszał odczyty; w jednym z nich z r. 1903, poświęconym lotnictwu, wyraził przekonanie, że przy coraz większej sprawności silników rozwiązanie problemu «latania w powietrzu» jest tylko kwestią czasu. Był współorganizatorem powstałej w r. 1905 szkoły średniej Stowarzyszenia, a dla jego wydawnictwa przetłumaczył z języka niemieckiego pracę E. Rosenberga „Elektrotechnika prądu silnego” (W. 1905, wyd. 3, W. 1911). W okresie rewolucji 1905 r. zaangażował się ponownie w życie publiczne i w celu szerzenia zasad praworządności zaproponował t.r. utworzenie stowarzyszenia p.n. Liga Przyjaciół Wolności i Prawa (nie powstało). Ok. r. 1908 redagował krótko, w zastępstwie chorego brata Ludwika, dziennik „Kurier Polski” i miesięcznik „Ognisko”. Współpracował z Kasą im. Mianowskiego, gdzie wspólnie ze Stanisławem Kalinowskim redagował serię wydawniczą „Wiedza Fizyczna”, publikującą przekłady dzieł obcojęzycznych. W styczniu 1909 został redaktorem naczelnym „Przeglądu Technicznego” i na jego łamy wprowadził kilka znaczących wątków tematycznych, m.in. problematykę zasad naukowej organizacji pracy oraz dyskusję o narodowym charakterze architektury polskiej; jednak nieoczekiwanie już w sierpniu t.r. zrezygnował z tej funkcji, motywując decyzję chorobą wzroku. W r. 1912 był prezesem Koła Matematyczno-Fizycznego w Warszawie (działało w l. 1905–15). W styczniu 1913 wspólnie z Czesławem Klarnerem i J. Lübke założył spółkę «Techniczne Towarzystwo Wydawnicze C. Klarner, J. Lübke, Z. Straszewicz i s-ka»; z powodu wybuchu pierwszej wojny światowej nie rozwinęła ona jednak szerszej działalności.
 
S. działał w Sekcji Szkół Wyższych w Wydz. Oświecenia, powstałego w sierpniu 1914 Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy oraz w Komisji Politechnicznej (wchodził w skład grupy mechaniczno-elektrotechnicznej) Tow. Kursów Naukowych. Podczas okupacji niemieckiej brał udział w pracach nad zorganizowaniem w Warszawie polskiej politechniki i na początku listopada 1915 został mianowany jej pierwszym rektorem. W przemówieniu inauguracyjnym 15 XI t.r. apelował do młodzieży o dyscyplinę i poszanowanie patriotycznych tradycji szkolnictwa polskiego. Odegrał kluczową rolę w pierwszym, organizacyjnym okresie działania uczelni (uruchomiono cztery wydziały i zatrudniono 25 nauczycieli prowadzących zajęcia dla 600 studentów), a także przyczynił się do sprecyzowania programów nauczania i przepisów o systemie egzaminów oraz ich zdawaniu. W r. 1916 zakończył roczną kadencję, potem pełnił dwukrotnie funkcję prorektora (1917/18, 1918/19), a po śmierci Stanisława Patschkego urzędował krótko (8–15 XII 1917) ponownie jako rektor. Na Wydz. Mechanicznym, gdzie wykładał początkowo geometrię wykreślną, a od r. 1916 mechanikę teoretyczną, przyczynił się do nadania w programie nauczania kluczowej roli matematyce i mechanice. Należał do współtwórców powstałych w r. akad. 1915/16 Tow. Bratniej Pomocy, Koła Elektryków i Tow. Przyjaciół Politechniki. W r. 1919 otrzymał nominację na profesora zwycz. mechaniki teoretycznej (w gronie pierwszych 38 profesorów Politechniki) i objął Katedrę Mechaniki Teoretycznej. Opublikował dalsze podręczniki, m.in. Nauka o ruchu. (Cynematyka i dynamika) (W. 1918, wyd. 2, Lw. 1923), Zbiór zadań z mechaniki (W. 1921) i Statyka wykreślna (W. 1923). Należał do założycieli powstałej w r. 1919 Ligi Pracy, szerzącej idee celowej i wydajnej pracy; od r. 1920 funkcjonował w niej Fundusz im. Zygmunta Straszewicza, wspomagający wydawanie dzieł o tematyce gospodarczej. Wspólnie ze stryjem Bohdanem Straszewiczem opublikował pracę Ku przepaści. Rozważania na temat naszej polityki gospodarczej (W. 1920). W r. 1922 «Liga Pracy» wydała w Warszawie kilka popularyzatorskich broszur S-a, m.in. Jak zwalczono we Francji drożyznę podczas wielkiej rewolucji, Obecna polityka gospodarcza Polski i Paskarstwo.
 
S. interesował się ekonomią polityczną; wyznawał zasady liberalizmu. Państwu pozostawiał ograniczony wpływ na życie gospodarcze, a pomyślny jego rozwój upatrywał w samoczynnym i regulującym działaniu naturalnych czynników rynku. Był zwolennikiem demokracji opartej na wzorcach angielskich; za środek do niej prowadzący uważał edukację polityczną i w tym celu przetłumaczył książkę H. Taine’a „O głosowaniu powszechnym”. Zrywając z poglądami młodzieńczymi, stał się przeciwnikiem socjalizmu; uważał go raczej za religię niż program polityczno-ekonomiczny. Głosił, że socjalistyczna doktryna ekonomiczna jest zgubna dla narodu polskiego, gdyż paraliżuje wysiłki indywidualne i usypia energię jednostek, szerząc próżniactwo. Uważał, że myślenie kategoriami socjalistycznymi, które jego zdaniem cechowało dużą część polskiej inteligencji, zwalczać należy nie represjami i zakazami, ale przez oświatę i wychowanie. Przeciwstawiając się propagandzie marksizmu, przetłumaczył z języka niemieckiego rozdział „Teoria wyzysku”, dzieła Eugena von Böhm-Bawerka „Kapitał i zysk z kapitału” (W. 1922). W r. 1924 ogłosił też podręcznik Zarys ekonomii politycznej (W.), na podstawie którego prowadził od r. akad. 1925/6 wykłady z tego przedmiotu dla studentów Wydz. Mechanicznego Politechniki. Był wówczas jedynym w Polsce reprezentantem matematycznej szkoły ekonomii politycznej; posługiwał się metodą wykreślną, ułatwiającą studentom zrozumienie problematyki ekonomicznej. Interesował się różnymi dziedzinami kultury, m.in. historią sztuki, zwłaszcza rzeźbą antyczną i malarstwem okresu Odrodzenia oraz literaturą, w tym poezją romantyczną, szczególnie twórczością Zygmunta Krasińskiego. Dn. 9 IV 1926 został mianowany profesorem honorowym Politechn. Warsz. Zmarł 15 VIII 1927 w Warszawie, został pochowany 19 VIII na cmentarzu Powązkowskim (kw. 237–4–24).
 
S. prawdopodobnie nie założył rodziny. Jego bratankami byli Czesław (zob.), Jan Wacław (zob.), Stefan (zob.) i Bohdan (zob.).
 
 
 
Bibliogr. Warszawy, IV–V; Jankowerny W., Jasińska M., Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1915–1965, W. 1972; Piłatowicz J., Poczet rektorów. Tradycja i współczesność Politechniki Warszawskiej 1826–2001, W. 2001 (bibliogr., fot.); Słown. pol. tow. nauk., II cz. 1–2; Słown. techników, z. 6; Słownik polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., W. 2005 II; Wykaz zmarłych profesorów Politechniki Warszawskiej, W. 1984; – Baumgarten L., Dzieje Wielkiego Proletariatu, W. 1966; Hist. Nauki Pol., IV cz. 1–3; Historia elektryki polskiej, T. 1: Nauka, piśmiennictwo i zrzeszenia, W. 1976; Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919–1959, W. 1959; 50 lat wydziałów mechanicznych Politechniki Warszawskiej 1915–1965, Red. K. Raksimowicz, W. 1968; Piłatowicz J., Profesorowie Politechniki Warszawskiej w dwudziestoleciu międzywojennym, W. 1999 (fot.); tenże, Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r., W. 2003 I; tenże, Stowarzyszenie Techników Polskich w Warszawie 1898–1939, W. 1993 Cz. 1–2; tenże, Zygmunt Straszewicz, „Przegl. Techn.” 1995 nr 43 s. 36–7; Politechnika Warszawska 1915–1925. Księga pamiątkowa, Red. L. Staniewicz, W. 1925; Politechn. Warsz. 1915–1965; Redaktorzy naczelni „Przeglądu Technicznego”, „Przegl. Techn.” 1966 nr 40 (fot.); Rektorzy Politechniki 1826–1976, W. 1976 (częściowa bibliogr., fot.); 150 lat wyższego szkolnictwa technicznego w Warszawie 1826–1976, Red. E. Olszewski, W. 1979; To była wspaniała szkoła. Z dziejów Szkoły im. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie (1895–1951), Oprac. H. Świątkiewicz, W. 1995 s. 91; – Hutten-Czapski B., Sześćdziesiąt lat życia politycznego i towarzyskiego, W. 1936 II; Kółka socjalistyczne, gminy i Wielki Proletariat. Procesy polityczne 1878–1888. Źródła, Oprac. L. Baumgarten, W. 1966; Krzywicki L., Wspomnienia, W. 1958 II 132, 140, III 13; – „Biesiada Liter.” 1915 nr 47 s. 322 (fot.); „Dzien. Pol.” 1915 nr 304; „Przegl. Techn.” 1915 nr 49–50 s. 462–3 (fot.); „Stolica” 1965 nr 46 (fot.); „Świat” 1915 nr 46; „Tyg. Ilustr.” 1915 nr 46 s. 659; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1927: „Gaz. Warsz. Poranna” nr 225 (L. Bondy), „Kur. Warsz.” nr 223 (wyd. poranne i wieczorne), nr 224 (wyd. wieczorne), nr 225 (wyd. wieczorne), nr 226 (wyd. poranne i wieczorne), nr 227 (wyd. poranne), „Prawda” („Tyg. Prawda”) nr 34, „Przegl. Organizacji” R. 2 nr 9 s. 325–6 (P. Drzewiecki, fot.), „Przegl. Techn.” nr 35 s. 739–40 (fot.), „Przem. Metalowy” nr 37 s. 145–6 (fot.), „Tyg. Ilustr.” nr 38 s. 769 (fot.).
 
                                                                                                                                                                                                                                        Józef Piłatowicz
 
 
 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
Partner ms-warszawa.png

Postaci powiązane

 

Stefan Straszewicz

1889-12-09 - 1983-12-10 matematyk
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Herman Lieberman

1870-01-03 - 1941-10-21
adwokat
 

Józef Englich

1874-01-14 - 1924-12-22
działacz gospodarczy
 

Witold Chodźko

1875-11-01 - 1954-01-17
lekarz psychiatra
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Alojzy Stolpe młodszy

listopad 1818 - 1876-02-02
aktor operowy
 

Ludomir Sleńdziński

1889-10-29 - 1980-11-26
malarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.