INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Marian Antoni Sroczyński  

 
 
Biogram został opublikowany w 2002 r. w XLI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sroczyński Marian Antoni (1820–1877), spiskowiec galicyjski, uczestnik wydarzeń l. 1846 i 1848, ziemianin. Ur. 17 I w Bolesławiu (pow. Dąbrowa Tarnowska), był synem Ferdynanda (1783–1846), właściciela Bolesławia i Kępy Bolesławskiej, oficera armii austriackiej i uczestnika powstania listopadowego, oraz Kornelii z Rybczyńskich (1793–1827).

Gimnazjum ukończył S. we Lwowie. Podczas studiów na Wydz. Prawniczym Uniw. Lwow. zaangażował się w działalność konspiracyjną. Toczył spory z Wincentym Polem, broniąc idei demokratycznych. Po przyjeździe Edwarda Dembowskiego do Lwowa (18 XII 1845) wszedł wraz z Maurycym Sikorskim i Alojzym Boberskim w skład utworzonego przez niego «Komitetu» studenckiego, który podjął agitację także wśród młodzieży rzemieślniczej i układał plany zaatakowania koszar oraz porwania gubernatora Galicji arcyks. Ferdynanda d’Este. W styczniu 1846 spotykał się S. z kolejnym emisariuszem władzy spiskowej – Franciszkiem Wiesiołowskim; pozostawał też w kontakcie z ziemiańską organizacją spiskową w Tarnowskiem, współkierowaną przez jego brata, Michała. Już w tym miesiącu policja austriacka odkryła udział S-ego (oraz innych studentów) w konspiracji i 14 II t.r. aresztowała go; został osadzony najpierw w więzieniu lwowskim, a po wyroku sądowym – w twierdzy Klagenfurt.

W r. 1848 uzyskał S. uwolnienie w wyniku amnestii i powrócił do Lwowa. Znalazł się wśród zaufanych działaczy demokratycznych, którzy na zaproszenie Franciszka Smolki, Roberta Heferna i Jana Dobrzańskiego założyli 14 IV t.r. we Lwowie Radę Narodową (potem: Rada Narodowa Centralna – RNC) oraz utworzyli redakcję jej organu prasowego „Rada Narodowa”; S. współsygnował pierwszy prospekt tej gazety. W RNC odgrywał jedną z czynniejszych ról: wnioskował o nawiązanie współpracy z Krakowem (14 IV), przewodniczył posiedzeniu 19 IV, zgłosił wniosek o rozesłanie emisariuszy po wsiach, przyjęty jednogłośnie i powierzony mu do opracowania szczegółowego (23 IV). W ukonstytuowanym 30 IV Wydz. Spraw Krajowych RNC został obrany jednym z dwóch sekretarzy. Kilkakrotnie zabierał głos w sprawie ruskiej: 28 IV wnioskował o wydanie przez RNC deklaracji politycznej o stosunku między językiem polskim a ruskim (tj. ukraińskim) oraz o równości między klerem obrządku łacińskiego i greckiego, 7 V w dyskusji poprzedzającej uchwalenie „Odezwy do braci Rusinów” przewidywał zanikanie konfliktu narodowościowego po demokratyzacji stosunków politycznych w Galicji. Wszedł w skład komisji przygotowującej zarzuty przeciw Radzie Przybocznej (Beirat), utworzonej przez gubernatora F. Stadiona (11 V). Zajmował się też z ramienia RNC sprawą formowania Gwardii Narodowej i zasiadał w wydz. Komitetu Zjednoczenia Wszystkich Rzemiosł. Na posiedzeniu tajnym 7 VI został członkiem Wydz. Kierującego RNC na kadencję miesięczną; ponownie zasiadał w nim w sierpniu. W utworzonym 6 VIII na jego wniosek Centralnym Komitecie Akademickim prowadził wydz. legii; był współautorem instrukcji pracy propagandowej dla studentów. Z ramienia RNC nadzorował przeprowadzenie reorganizacji Rady Obwodowej w obwodzie rzeszowskim i w październiku zasiadał w RNC jako delegat Rady Obwodowej z Tarnowa; wszedł w skład Wydz. Kierującego i Wydz. Bezpieczeństwa m. Lwowa. Dn. 11 X został wraz z Karolem Paduchem wybrany na członka deputacji do Wiednia, celem uzyskania zgody parlamentu na zwołanie Sejmu Krajowego we Lwowie i usunięcie urzędników austriackich. Przeprowadzone tam konsultacje z posłami polskimi nie przyniosły wiele, 24 X był już S. z powrotem we Lwowie i zdał sprawozdanie ze swej misji (druk. „Gaz. Narod.” nr 150, „Gaz. Powsz.” nr 44). Na tym samym posiedzeniu RNC opowiedział się przeciwko tworzeniu osobnej Gwardii Ruskiej. Na przedostatnim posiedzeniu RNC (29 X) proponował powołanie na Uniw. Lwow. katedry «szkoły wojskowej». W tym czasie nawiązał bliższą współpracę z Wiktorem Heltmanem; należał do grupy radykalnych działaczy, która w 2. poł. t.r. przygotowywała powstanie klubu politycznego na wzór emigracyjnego Tow. Demokratycznego Polskiego. W nocy z 1 na 2 XI kierował budowaniem barykad pod uniwersytetem, tuż przed bombardowaniem miasta, które położyło kres działaniom rewolucyjnym.

Po r. 1848 powrócił S. do Bolesławia, objął zarząd majątku i wkrótce ożenił się z wdową po bracie, Franciszką. W powstaniu styczniowym nie uczestniczył bezpośrednio, ale wspierał je materialnie. Wykorzystując fakt, że jego majątki położone były po obu stronach Wisły (a więc także – granicy austriacko-rosyjskiej) organizował przerzuty ochotników do Król. Pol. W Bolesławiu powstał ośrodek gromadzenia oraz wysyłki broni i amunicji. Dn. 4 XII 1863 kandydował S. w wyborach uzupełniających do Sejmu Krajowego, ale przegrał ze Stanisławem Starowieyskim. W marcu 1864, bezpośrednio po wprowadzeniu w Galicji stanu oblężenia, władze austriackie dokonały rewizji w dworze S-ego, a w Bolesławiu umieszczono oddział 30. pp. Po klęsce powstania S. dał schronienie i dopomógł w urządzeniu się kilku byłym powstańcom; za nich wydał też swe córki i bratanicę. Od r. 1866 był członkiem czynnym Krajowego Tow. Gospodarczego (potem: Gospodarczo-Rolniczego, od r. 1872 przewodniczącym Oddziału Okręgowego w Dąbrowie Tarnowskiej). Podczas kolejnych wyborów do Sejmu Krajowego w styczniu 1867 wchodził w skład komitetu wyborczego w Dąbrowie Tarnowskiej. Od r. 1868 do śmierci był członkiem Rady Powiatowej (z grupy większych posiadłości) oraz prezesem Wydz. Powiatowego tamże. Pełnił też funkcję detaksatora dóbr tabularnych przy Sądzie Obwodowym w Tarnowie (1868), członka pow. komisji szacunkowej ds. podatku gruntowego w Dąbrowie Tarnowskiej (1869) i członka Wydz. Okręgowego Tow. Kredytowego Ziemskiego tamże. Zmarł 23 IV 1877 w Bolesławiu i pochowany został w grobowcu rodzinnym na tamtejszym cmentarzu parafialnym.

S. był żonaty z Franciszką z Singerów (Zyngierów)-Wysogórskich (Wyssogórskich, Wyszogurskich) (6 VI 1821 – 25 I 1881), 1.v. Michałową Sroczyńską, pochodzącą z rodziny nobilitowanej w Galicji pod koniec XVIII w. Z małżeństwa tego miał sześcioro dzieci: Helenę (1850–1929), zamężną za Adolfem Kukielem (zob.), Annę (ur. 1853), zamężną za Antonim Fibichem (zob.), Włodzimierza (1856–1936), dziedzica dóbr Bolesław, marszałka Rady Powiatowej w Dąbrowie Tarnowskiej, prezesa Tow. Rolniczego w Tarnowie, a podczas pierwszej wojny światowej – Komitetu Narodowego w Dąbrowie Tarnowskiej, Bolesława (1854–1871), Tadeusza Adama (zob.) i Zofię (1861–1908), współwłaścicielkę majątku Nowa Grobla pod Jarosławiem, zamężną za Janem Łysakowskim, uczestnikiem powstania styczniowego. S. wychowywał też osierocone dzieci brata Michała: Stanisława (1838–1871), najpierw oficera w armii austriackiej, potem uczestnika powstania styczniowego, emigranta, wreszcie kapitana w sztabie Walerego Wróblewskiego podczas Komuny Paryskiej, rozstrzelanego po jej upadku, Bronisława, ojca Michała (zob.), i Michalinę (1845–1874), zamężną za Władysławem Domaradzkim (zob.).

Starszy brat S-ego, Michał Ferdynand (23 VIII 1812 – 20 II 1846), ukończył gimnazjum w Kielcach i od r. 1829 studiował na Uniw. Warsz. Był członkiem Tow. Patriotycznego. W powstaniu listopadowym walczył w oddziale Henryka Rogalińskiego. W r. 1845 włączył się do przygotowań powstańczych i zorganizował razem z Rogalińskim ponad stuosobowy oddział, z którym nocą z 18 na 19 II 1846 dotarł pod Tarnów, ale wobec braku wsparcia wycofał się; następnego dnia został napadnięty w Bolesławiu przez chłopów galicyjskich, pojmany i zamordowany w Oleśnie w trakcie odstawiania do cyrkułu tarnowskiego.

Młodszy brat S-ego, Bogumił (15 III 1825 – 1 VII 1906), również uczestniczył w nieudanej próbie powstania 1846 r. w Galicji, oraz w powstaniu styczniowym, w czasie którego był ranny; w maju 1864 został postawiony przed Sądem Wojennym w Tarnowie, ale uwolniony z braku dowodów winy.

 

PSB (Boberski Alojzy, Domaradzki Władysław, Kukiel Adolf); – Boniecki, XIII 130; – Borys W., Do historii ruchu społeczno-politycznego studentów Uniwersytetu i młodzieży rzemieślniczej Lwowa w latach 1832–46, „Przegl. Hist.” T. 54: 1963 s. 423–5; Handelsman M., Ukraińska polityka ks. Adama Czartoryskiego przed wojną krymską, W. 1937; Kamiński A., Polskie związki młodzieży (1831–1848), W. 1960; Kieniewicz S., Ruch chłopski w Galicji w 1846 roku, Wr. 1951; Knot A., Wstęp, w: Galicyjskie wspomnienia szkolne, Kr. 1955; Kozik J., Między reakcją a rewolucją. Studia z dziejów ukraińskiego ruchu narodowego w Galicji w latach 1848–1849, W.–Kr. 1975; Kunisz A., Udział ziemi tarnowskiej w powstaniu styczniowym, Kr. 1990; Lewicki K., Centralny Komitet Akademicki we Lwowie w r. 1848, „Roczn. Zakł. Narod. im. Ossolińskich” T. 3: 1948 s. 295–6, 309–10; Łątka J. S., Pan na Gromniku, Kr. 1999 s. 84; Łuczakówna H., Wiktor Heltman 1796–1874, P. 1935; Sala V., Geschichte des polnischen Aufstandes vom Jahre 1846, Wien 1867 s. 163; Sroczyński Z., Sroczyńscy. Opowieści rodzinne, Kr. 2001; Stebelski P., Lwów w r. 1848, „Kwart. Hist.” R. 23: 1909 s. 353, 523–5, 528, 532, 535–9, 548, 556; Stolarczyk M., Działalność lwowskiej Centralnej Rady Narodowej, Rzeszów 1994; Zdrada J., Wybory do galicyjskiego Sejmu Krajowego w 1867 roku, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 9: 1963; – Szematyzmy Król. Galicji z l. 1866–77; – Batowski A., Diariusz wypadków 1848 roku, Oprac. M. Tyrowicz, Wr. 1974; Bogdański H., Pamiętniki 1832–1848, Kr. 1971; [Czaplicki W.], Pamiętnik więźnia stanu, Lw. 1862; Kaczkowski Z., Mój pamiętnik z lat 1833–1843, Lw. 1907 s. 163–4; Kukiel M., Z galicyjskiego Powiśla, w: Kraj lat dziecinnych, Londyn 1942 s. 130–1, 138; Protokoły Rady Narodowej Centralnej we Lwowie (14 IV – 29 X 1848), Red. S. Kieniewicz, F. Ramotowska, W. 1996; – „Czas” 1861 nr 48; – B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 1205 k. 32, 41, 92 (listy S-ego do Komitetu Centralnego Wyborczego krak. z r. 1867); – Mater. Red. PSB: List wnuka S-ego, Mariana Kukiela; – Informacje Zbigniewa Sroczyńskiego z W.

Bibliogr. dot. braci S-ego, Michała i Bogumiła: Gerber, Studenci Uniw. Warsz.; Korwin-Kruczkowski S., Poczet Polaków wyniesionych do godności szlacheckiej przez monarchów austriackich, Lw. 1935; – Dembiński S., Rok 1846. Kronika dworów szlacheckich, Kr. 1896; Kieniewicz S., Ruch chłopski w Galicji w 1846 roku, Wr. 1951; Smoleński W., Towarzystwo Patriotyczne podczas powstania listopadowego, w: tenże, Studia historyczne, W.–Kr. 1925 s. 254; Wyczańska K., Polacy w Komunie Paryskiej, W. 1971; Żychowski M., Rok 1846 w Rzeczypospolitej Krakowskiej i Galicji, W. 1956; – Rok 1846 w Galicji. Materiały źródłowe, Oprac. J. Sieradzki, C. Wycech, W. 1958; – „Czas” 1864 nr z 18 VI i 23 X.

Andrzej A. Zięba

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Henryk Redlich

1838 lub 1840 - 1884-11-07
sztycharz
 

Seweryn Goszczyński

1801-11-04 - 1876-02-25
poeta
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Franciszek Paszkowski

1818-03-26 - 1883-11-13
malarz
 

Franciszek Paszkowski

1853-09-27 - 1926-05-29
adwokat
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.