Krokier (Kroker) Paweł (zm. 1642), mieszczanin lubelski, rektor ariańskiego gimnazjum akademickiego w Rakowie, doktor medycyny. Pochodził ze znanej rodziny ariańskiej z Lublina. Był najprawdopodobniej synem Pawła, zaprzyjaźnionego z Faustem Socynem. Od r. 1600 wraz z bratem Janem przebywał w Paryżu, gdzie 1 III 1602 r. wpisali się obaj do albumu Samuela Naerama. T. r. w dn. 7–19 X brał K. udział w wykładach rakowskich F. Socyna. W r. 1606 Jan i Paweł Krokierzy byli w Orleanie jako opiekunowie Pawła i Stanisława Orzechowskich, synów Pawła, znanego arianina, podkomorzego chełmskiego. W r. 1610 scholarchowie rakowscy powołali K-a na stanowisko rektora szkoły po S. Niecieckim. Nie czuł się jednak dobrze na tym stanowisku i chciał dość szybko z niego zrezygnować; w l. 1614–5 brał aktywny udział w dysputach teologicznych u S. Szmalca wraz z M. Ruarem, J. Stoińskim i H. Moskorzowskim. W l. 1610–6 wykładał K. w Rakowie etykę i opracował komentarze do etyki Arystotelesa pt. Commentarii ethici ad libros, qui Bibliothecae latentis numero comprehenduntur, wysoko cenione przez współczesnych mu znawców zagadnień etycznych. Funkcję rektora gimnazjum pełnił K. do r. 1616, w którym udzielono mu urlopu na wyjazd za granicę. Jeszcze uzyskał w Bazylei stopień doktora medycyny. Po raz trzeci był we Francji w r. 1618. Po powrocie do kraju t. r. odmówił ponownego objęcia funkcji rektora w Rakowie.
Jako lekarz cieszył się K. dużym uznaniem; jego recepty na różne dolegliwości były szeroko znane i kolportowane, co niewątpliwie zadecydowało o powołaniu go na stanowisko nadwornego lekarza Krzysztofa Zbaraskiego. Brał udział w poselstwie księcia do Stambułu w r. 1621, gdzie miał wyleczyć sułtankę Walidę. Funkcję lekarza nadwornego u Zbaraskich sprawował jeszcze w r. 1631, kiedy to balsamował zwłoki Jerzego, kasztelana krakowskiego. K. cieszył się dużym uznaniem wśród najbardziej wykształconych kół lubelskiej szlachty różnowierczej, należał do grona przyjaciół Andrzeja Lubienieckiego i w r. 1618 wpisał się do jego „Pamiętnika”. Jerzy Słupecki, kalwin, donosił H. Grotiusowi w liście z Opola z 3 X 1637 r.: «Habeam domi mea excellentissimum et doctissimum virum Paulum Crocerum». Był K. również członkiem lubelskiej gminy ariańskiej. Wśród swych przeciwników wyznaniowych zażywał dużej estymy. Zmarł bezpotomnie w r. 1642. Jakub Mylius, minister zboru kalwińskiego w Bełżycach, uczcił jego pamięć zbiorkiem 10 wierszy, pt. „Justa exuviarum Pauli Krokieri medici…” (wyd. w t. r.). Spadkobierczynią K-a została Zofia, córka brata Jana, żona Konrada Karmańskiego.
Estreicher; Muczkowski J., Rozmaitości historyczne i bibliograficzne, Z. 1, Kr. 1845 s. 150–1; Gąsiorowski, Zbiór wiad. do hist. sztuki lek., II 168–9; Giedroyć, Źródła do dziej. medycyny; Kośmiński, Słownik lekarzów; Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III, cz. 1 s. 247; – Chmaj L., Wykłady rakowskie Fausta Socyna, w: Studia nad arianizmem, W. 1959; Kurdybacha Ł., Z dziejów pedagogiki ariańskiej, W. 1958; Moreau-Reibel J., Sto lat podróży różnowierców polskich do Francji, „Reform. w Pol.” T. 9–10: 1939 s. 12, 20, 22; Riabinin J., Lekarze w księgach miejskich lubelskich XVI–XVIII w., L. 1933 s. 21; Tworek S., Zbór lubelski i jego rola w ruchu ariańskim w Polsce w XVI–XVII wieku, L. 1966; – Bock, Historia antitrinitariorum, I 204–5; Lubieniecki S., Historia reformationis Polonicae, Freistadt 1685 s. 254; Sandius K., Bibliotheca antitrinitariorum, W. 1967; – B. Czart.: rkp. 1403 („Pamiętnik” A. Lubienieckiego) s. 208; B. Raczyńskiego: rkp. 378 (Silva rerum) s. 77, 107; WAP w L.: Katalog kartkowy J. Riabinina; Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Kartoteka Komitetu Źródeł do Dziejów Życia Umysłowego Polski.
Stanisław Tworek