INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Adam Potocki h. Pilawa      "Portret Adama hr. Potockiego" E. Klimecka Belitza, wykonany w 1862 r. (źródło: Wikimedia Commons, PD)

Adam Potocki h. Pilawa  

 
 
1776 - 1812-11-25
Biogram został opublikowany w latach 1982-1983 w XXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Potocki Adam (1776–1812), pułkownik wojsk polskich Ks. Warsz. Był synem Teodora (zob.) i Karoliny z Sapiehów. Początkowo uczył się w domu, a od r. 1787 w królewskiej szkole wojskowej w Strasburgu. Na wiadomość o wybuchu insurekcji kościuszkowskiej powrócił do kraju, by wstąpić w szeregi narodowe. Nagrodzony został przez Tadeusza Kościuszkę złotą obrączką opatrzoną wewnętrz napisem «OYCZYZNA OBROŃCY SWEMU». Zamieszkał w posiadłości swojego ojca w Sawińcach (pow. bracławskj). W grudniu 1796 przebywając w Petersburgu, przyjęty został przez Kościuszkę po jego uwolnieniu z więzienia. Od babki swojej Konstancji z Daniłowiczów, drugiej żony kaszt. bracławskiego Jana Potockiego (zob.), otrzymał dobra Kruszynę (woj. sieradzkie) ze wspaniałym zabytkowym zamkiem. Zmuszony wprowadzonymi przepisami zaborczych władz pruskich, sprzedał Kruszynę i zakupił w r. 1807 od swojego ojca majątki Horodenkę (obw. kołomyjski) i Bilcze (obw. czortkowski). Do wybuchu wojny polsko-austriackiej 1809 r. mieszkał na przemian we Lwowie i Horodence. Po zajęciu Lwowa przez wojsko polskie P. przy pomocy ojca, wówczas prezesa dozorcy Stanów Krajowych Galicji, przystąpił do tworzenia z młodzieży lwowskiej gwardii honorowej. Wszedł w skład Deputacji Galicyjskiej, wysłanej do kwatery głównej ks. Józefa Poniatowskiego do Trześni, starając się z powodzeniem o uzyskanie zgody na formowanie przez siebie, własnym kosztem, pułku jazdy. Już 9 VI 1809 wydane zostały pierwsze nominacje oficerskie do jego pułku. Zalążkiem pułku był oddział gwardii honorowej.

Dn. 1 VII 1809 P. zatwierdzony został w stopniu pułkownika na stanowisku dowódcy pułku. Po opuszczeniu Lwowa przez władze i oddziały wojska polskiego P. z organizacją pułku przeszedł do Żółkwi, a następnie do Sokala, gdzie w sierpniu t. r. oddział jego otrzymał nazwę 4 p. jazdy wojsk galicyjsko-francuskich i złotego orła pułkowego. Następnymi etapami w organizacji pułku były Tyszowce w dep. lubelskim, a potem Chełm, w którym P. stanął ze swym sztabem i gdzie stacjonował przeszło rok. W czasie organizacji wojska polskiego pułk P-ego przydzielony został (23 XI 1809) do 1 brygady gen. Michała Sokolnickiego w 1 dyw. gen. Józefa Zajączka, 28 XII t. r. pułk przemianowany został na 11 p. ułanów wojsk Ks. Warsz. Przy podziale wojskowym Księstwa w r. 1810 na 4 okręgi P. ze swoim pułkiem podporządkowany został pod rozkazy gen. Józefa Niemojewskiego, komendanta dep. lubelskiego, oraz gen. Ludwika Kamienieckiego, komendanta 3 okręgu wojskowego w Lublinie. Z Chełma P. przeniósł się ze swym sztabem i rodziną do Krasnegostawu, późną wiosną 1811 wyruszył z pułkiem do Zamościa, a stąd do Lublina. W poł. 1811 r. P. otrzymał na własną prośbę urlop nieograniczony. W pułku zjawił się znów bezpośrednio przed rozpoczęciem działań wojennych kampanii rosyjskiej 1812 r. Pułk jego należał (od 15 IV t. r.) do 28 brygady gen. Dominika Dziewanowskiego w 4 dyw. lekkiej gen. Aleksandra Rożnieckiego IV korpusu jazdy Wielkiej Armii gen. M. Latour-Maubourga. Uczestniczył P. w nieszczęśliwej bitwie pod Mirem (10 VII), tracąc w niej 300 żołnierzy i kilku oficerów. Przydzielony został wraz z całą brygadą pod rozkazy gen. Henryka Dąbrowskiego, dowódcy korpusu obserwującego i blokującego Bobrujsk oraz osłaniającego drogi komunikacyjne między armią główną a zapleczem i bazą zaopatrzeniową. Wzmocniony oddziałem 300 ludzi z piechoty powstańczej zajął P. pozycje pod Jakszycami nad Berezyną, między Ihumeniem a Świsłoczą. Ponieważ 15 p. ułanów z 29 brygady gen. Kazimierza Turno przydzielony został do 17 dyw. gen. H. Dąbrowskiego, P. wysłany ze swym pułkiem nad rzekę Soż, otrzymał z rozkazu gen. Latour-Maubourga przydział do 29 brygady, w miejsce wspomnianego pułku 15-ego. W składzie macierzystego IV korpusu jazdy znalazł się w bitwie pod Możajskiem (7 IX). W czasie pierwszych zmagań jazdy w pobliżu szańca Rajewskiego P. na czele swego pułku stał w osłonie dział pod silnym, wyniszczającym ogniem artyleryjskim. W walkach kawaleryjskich pod wsią Semenowskoje wszedł do walki przeciwko rosyjskim kirasjerom, ratując cofający się pułk kirasjerów westfalskich, gnając następnie nieprzyjaciela poprzez czworoboki 4 dyw. z IV korpusu gen. A. Ostermana i zdobywając armaty. Pułk utracił połowę oficerów i żołnierzy. Sam P., ciężko kontuzjowany, leczył się początkowo nie opuszczając szeregów, lecz stan zdrowia zmusił go do udania się z transportem rannych do Warszawy, dokąd przybył 13 XI. Zmarł 25 XI 1812 w Warszawie; pochowany został w podziemiach miejscowego kościoła Kapucynów. Za udział w kampanii rosyjskiej 1812 r. odznaczony został Krzyżami Kawalerskimi Legii Honorowej i Virtuti Militari.

P. był żonaty od r. 1796 z Marią z Rostworowskich (zm. 3 III 1860). W l. 1822–4 organizowała ona teatralne przedstawienia amatorskie w pałacu Potockich na Wesołej (wówczas przedmieście Krakowa). Z małżeństwa tego pozostawił synów: Teodora (1798–1878) i Juliusza (1805–1875), oraz córki: Karolinę Nakwaską (zob.) i Adaminę (ur. 1811), zamężną za Mikołajem Kamieńskim (zob.).

 

Łoza, Legia Honorowa; Borkowski, Almanach; tenże, Genealogie żyjących utytułowanych rodów polskich, Lw. 1895 s. 493; Rostworowski S. M., Genealogia rodu Rostworowskich herbu Nałęcz II-do, 1959 s. 11; Uruski; Żychliński, XIV 91–2; – Chołodecki Białynia J., Lwów w czasie wojen Napoleona Wielkiego w l. 1809–1814, Lw. 1927 s. 10–12; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14; Jabłoński Z., Dzieje teatru w Krakowie w latach 1781–1830, Kr. 1980; Krzos K., Z księciem Józefem w Galicji w 1809 roku, W. 1907; Kukiel M., Jazda polska nad Moskwą, P. 1925 s. 60; tenże, Wojna 1812 roku, Kr. 1937; Pawłowski B., Historia wojny polsko-austriackiej 1808 roku, W. 1935; tenże, Lwów w 1809 r., Lw. 1909 s. 51; Staszewski J., Generał Dominik Dziewanowski, P. 1933; tenże, Walki kawaleryjskie pod Mirem i Romanowem 1812 r., W. 1934; – Fredro A., Trzy po trzy, W. 1917 s. 75, 121, 126; Nakwaska z Potockich K., Pamiętnik o Adamie Hr. Potockim, Kr. 1862; Prek F. K., Czasy i ludzie, Wyd. i oprac. H. Barycz, Wr. 1959; Skałkowski A. M., Korespondencja księcia Józefa Poniatowskiego z Francją, P. 1923–9 II–IV; Tański K., Piętnaście lat w legionach, W. 1905 s. 79; – „Kur. Warsz.” 1860 nr 100; – B. PAN w Kr.: Teki Staszewskiego, rkp. 8750, 8798; – Łoza S., Virtuti Militari 1792–1819, W. 1953 (mszp.); – Informacje Jerzego Wiśniewskiego z Krakowa.

Zbigniew Zacharewicz

 
 

Powiązana pozycja biblioteki

Adam Potocki : wspomnienie pośmiertne, 1872,
Dębicki Ludwig Zygmunt
Dostępne na: polona.pl
Dębicki Ludwig Zygmunt. Adam Potocki : wspomnienie pośmiertne. 1872,
Dostępne na: polona.pl
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Teodor Potocki h. Pilawa

1730-08-10 - 1812-08-08 wojewoda bełski
 

Roman Sołtyk

1790-02-28 - 1843-10-22 generał brygady WP
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Andrzej Tomasz Towiański

1799-01-01 - 1878-05-13
filozof
 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jerzy Soroka h. Leliwa

ok. 1750 - październik lub listopad 1831
dworzanin księcia
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.