Sulkiewicz (Sulkiewicz-Hózman Mirza, -Hózman Emirza, -Duzman Emirza Bej, -Guzman Emirza) Aleksander (Iskender), pseud.: Ali, Bronek, Bronisław, Brońcia, Czarny, Czarny Michał, Czerniawski, Hindus, Janek, Kazimierz, Kizia, Mały, Michał, Olek, Robert, B. Smolak, Stary, Stary Michał, Tatar, Turek, Aleksander Oleszkiewicz, Michał Przybylski (1867–1916), działacz socjalistyczny, żołnierz Legionów Polskich.
Ur. 8 XII we wsi Skirsobole Tatarskie (pow. kalwaryjski), był synem Rozalii z Kryczyńskich i Aleksandra (zm. 1880), rotmistrza armii rosyjskiej, pochodzącego z tatarskiego rodu Ałczynów, którego założyciel Jałoir osiadł na Litwie na początku XV w.
Dzieciństwo spędził S. wraz z rodziną w Stambule w Turcji; wpływ na jego wychowanie miał tam Karol Brzozowski. Po śmierci ojca zamieszkał w Suwałkach, a następnie u kuzyna Aleksandra Bohdanowicza w Sejnach, gdzie w l. 1881–5 uczęszczał do szkoły miejskiej, utrzymując się z korepetycji. Zatrudniony początkowo w Izbie Skarbowej w Suwałkach, dzięki poparciu kuzyna Jana Wilczyńskiego pracował od r. 1890 w komorze celnej we Władysławowie na granicy niemiecko-rosyjskiej. T.r. wstąpił do Socjalno-Rewolucyjnej Partii Proletariat (tzw. II Proletariat). Latem 1892 przez szwagra Stefana Bielaka poznał przybyłego z zesłania Józefa Piłsudskiego; szybko zawarł z nim przyjaźń. W dn. 17–23 XI t.r. uczestniczył w Paryżu w zjeździe założycielskim Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich (ZZSP) i PPS; odtąd wykorzystywał swoją pracę w komorze celnej do przemytu działaczy socjalistycznych (tzw. granica) oraz części maszyn drukarskich, czcionek i nielegalnych druków (tzw. technika), kolportowanych następnie przez Marię Paszkowską. Dn. 16 I 1893 przeprowadził nielegalnie przez granicę w Wierzbołowie (pow. wołkowyski) wysłannika ZZSP Stanisława Mendelsona. Na przełomie czerwca i lipca t.r., wraz z Piłsudskim, Bielakiem, Stanisławem Wojciechowskim i Ludwikiem Zajkowskim uczestniczył w naradzie w lasach ponarskich pod Wilnem, uznanej potem za I Zjazd PPS. Z Piłsudskim i Wojciechowskim redagował i wydawał od 12 VII 1894 w Lipniszkach (pow. oszmiański) nielegalny organ PPS „Robotnik”; kolejnych sześć numerów dowoził wraz z Piłsudskim do Wilna. Po dekonspiracji drukarni, w grudniu przeniósł ją z Napoleonem Czarnockim na przedmieścia Wilna. Jesienią towarzyszył Piłsudskiemu w podróży do Moskwy, gdzie nawiązano kontakty z polskimi studentami (m.in. z Kazimierzem Rożnowskim). Dn. 29 VI 1895 na III Zjeździe PPS w Ponarach pod Wilnem wszedł wraz z Kulczyckim i Piłsudskim do Centralnego Komitetu Robotniczego (CKR) partii; funkcję tę pełnił do listopada 1897. Od r. 1895 pracował w komorze celnej w Taurogach (pow. rosieński), a od lutego 1896 w Kibartach pod Wierzbołowem; kontynuując przemyt druków i działaczy socjalistycznych był łącznikiem między ZZSP w Londynie a PPS w kraju. Wspólnie z Franciszkiem Ksawerym Praussem zorganizował w r. 1897 szlak przemytu druków socjalistycznych z Londynu przez Szwecję i Finlandię do Rosji, nazwany krypt. Odessa. Od 14 VI 1899 wchodził ponownie w skład CKR PPS.
Po aresztowaniu Piłsudskiego (22 II 1900) i dekonspiracji drukarni „Robotnika” w Łodzi S., ostrzeżony przez współredagującego to pismo Rożnowskiego, pozostał w Wilnie i powiadomił o aresztowaniu Wydz. Zagraniczny PPS w Londynie. Niebawem wraz z m.in. Wojciechowskim, Witoldem Jodko-Narkiewiczem i Bolesławem Jędrzejowskim przejął kierownictwo partią. Zagrożony dekonspiracją z powodu planowanego przez PPS wydania w Londynie dzienników szpiega Ochrany Antoniego Wiśniewskiego opuścił w r. 1900 posadę urzędnika celnego. Pod koniec marca 1901 przyjechał do Petersburga, gdzie w szpitalu Mikołaja Cudotwórcy przebywał przewieziony z Cytadeli warszawskiej Piłsudski, symulujący chorobę psychiczną. Z działaczem PPS Władysławem Mazurkiewiczem jako pracownikiem szpitala oraz Praussem i jego żoną Zofią zorganizował ucieczkę Piłsudskiego 14 V 1901 i przez Rewel (obecnie Tallin) i Rygę wywiózł go na Polesie do majątku Lewandowskich Czysta Łuża (pow. bychowski). W czerwcu t.r. zorganizował ucieczkę Mazurkiewicza do Lwowa, a także przeprawił nielegalnie Feliksa Perla ze Lwowa do Kijowa, gdzie powierzył mu drukarnię i redagowanie „Robotnika”. W tym miesiącu wraz z Piłsudskim spotkał się w Kijowie z Perlem i Praussem. Wkrótce sam przedostał się do Łodzi, gdzie działał w tamtejszym Okręgowym Komitecie Robotniczym PPS. Dn. 24 XI 1901 został aresztowany i uwięziony w X Pawilonie Cytadeli warszawskiej, ale z braku dowodów, prawdopodobnie w listopadzie 1902 został zwolniony. Wkrótce potem był współorganizatorem ucieczki z Petersburga do Galicji zagrożonego zesłaniem w głąb Rosji Praussa. Na początku r. 1903 uczestniczył w przeniesieniu do Rygi drukarni „Robotnika”, redagowanego wówczas przez Perla. Razem z Piłsudskim brał udział w naradach CKR PPS, m.in. 4–6 VI 1903 w Wilnie (wszedł wtedy do Komisji Wykonawczej) i 16–17 XII 1903 w Mińsku Lit. Z powodu złego stanu zdrowia zamieszkał w Galicji; przebywał najczęściej w Krakowie lub Zakopanem. Wszedł do założonego 25 III 1904 w Krakowie wydawnictwa PPS Spółka Nakładowa «Książka». W sporze polityczno-programowym w PPS poparł «starych», zwolenników walki zbrojnej o niepodległość, przeciw «młodym»; przez cały czas działalności w PPS był szczególnie silnie związany z Piłsudskim.
Po wybuchu rewolucji 1905 r. w Król. Pol., na VII Zjeździe PPS (5–7 III 1905) w Warszawie, S. nie wszedł do jej CKR, ale został powołany z Piłsudskim i Maksymilianem Horwitzem do ściśle zakonspirowanej Komisji Zagranicznej, kierującej m.in. utworzoną wówczas Organizacją Spiskowo-Bojową partii (od czerwca 1906 Organizacja Bojowa); dostarczał dla niej broń oraz był odpowiedzialny za wywiad Wydz. Spiskowo-Bojowego PPS (do poł. r. 1906). Ukończył prowadzoną przez Wydz. Spiskowo-Bojowy szkołę bojową PPS w Krakowie i od listopada t.r. wykładał na jej cztero- i sześciotygodniowych kursach. Po rozłamie w PPS na jej IX Zjeździe w Wiedniu (19–25 XI 1906) przystąpił do powstałej wtedy PPS-Frakcji Rewolucyjnej, ale nie wszedł do jej CKR. Na I Zjeździe PPS-Frakcji Rewolucyjnej (3–11 III 1907) w Wiedniu reprezentował organizację partyjną Płocka. Przekazał Muzeum Narodowemu w Krakowie w r. 1907 pięć dokumentów rodzinnych wystawionych przez Jana III Sobieskiego, Augusta III i Tadeusza Kościuszkę (obecnie w krakowskim Muz. XX Czartoryskich), a w r. 1908 nabytą w Odessie kolekcję 58 obiektów archeologicznych kultury hellenistycznej z Kerczu na Krymie. W r. 1908 wszedł na krótko do CKR PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Korzystając z pomocy krewnych na Krymie, podróżował nielegalnie do Rosji i w r. 1908 założył organizację PPS-Frakcji Rewolucyjnej w Odessie. Na naradzie PPS-Frakcji Rewolucyjnej 17 I 1909 w Krakowie krytykował wraz z Perlem i Wasilewskim powstańczą taktykę Piłsudskiego oraz działający pod jego kierunkiem od czerwca 1908 Związek Walki Czynnej. W r. 1910 przystąpił jednak do Związku Walki Czynnej, a także do powstałego t.r. paramilitarnego Związku Strzeleckiego. Jako emisariusz Związku Walki Czynnej i PPS przebywał t.r. w Kijowie, Petersburgu, Moskwie i Odessie, wizytował także organizację partyjną w Ługańsku. We wrześniu brał udział w kongresie II Międzynarodówki w Kopenhadze. Pomimo dalszej krytyki taktyki powstańczej uczestniczył 25–26 VIII 1912 w Zakopanem w Zjeździe Irredentystów Polskich, zwołanym przez Władysława Studnickiego z inicjatywy Piłsudskiego, a dla powołanego na nim Polskiego Skarbu Wojskowego zorganizował tajne koła skarbowe w Król. Pol. i Rosji. Po powstaniu w grudniu 1912 sprzeciwiającej się Piłsudskiemu PPS-Opozycji, kierowanej m.in. przez Perla i Tomasza Arciszewskiego, zabiegał o powrót jej działaczy do PPS. W l. 1913–14 nadal podróżował nielegalnie do Król. Pol. Dn. 26 VII 1914 uczestniczył w Krakowie w XII Radzie Partyjnej PPS.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. na polecenie Piłsudskiego dołączył 7 VIII 1914 w Słomnikach (pow. miechowski) do 1. komp. kadrowej pod przybranym nazwiskiem Aleksander Oleszkiewicz. Dn. 23 VIII t.r. przybył do Kielc, gdzie wraz z m.in. Aleksandrą Szczerbińską, Izą Moszczeńską i Leonem Wasilewskim pomagał Michałowi Sokolnickiemu organizować Komisariaty Wojskowe Rządu Narodowego. Dwa dni później został mianowany komisarzem w Kielcach; pełnił tę funkcję także po przekształceniu 5 IX komisariatów w Polską Organizację Narodową (PON). Kontrolował działanie kieleckiego magistratu, wchodząc w skład jego komisji: finansowej, szkolnej, sanitarnej, żywnościowej i dobroczynnej. Od października był komisarzem PON w powiatach miechowskim i jędrzejowskim, a następnie w powiatach łódzkim i wieluńskim; ogłosił jej odezwę w Łodzi (28 X) i Wieluniu (1 XI). Dn. 15 XI uczestniczył wraz z m.in. Piłsudskim, Jodko-Narkiewiczem, Sokolnickim, Władysławem Sikorskim i Wacławem Tokarzem w konferencji poświęconej działalności PON, zwołanej przez Ignacego Daszyńskiego w domu Ryszarda Kunickiego we Frysztacie. Po wcieleniu 22 XI PON do Naczelnego Komitetu Narodowego przedostał się przez front niemiecko-rosyjski do Warszawy, gdzie wstąpił do tajnej POW i został zastępcą komendanta tej organizacji Tadeusza Żulińskiego. Wielokrotnie przekraczając front niemiecko-rosyjski, był łącznikiem między Piłsudskim a komendą POW; uczestniczył 3 V 1915 w Warszawie w naradzie POW przy ul. Flory, nawiązał także kontakt z ochotnikami formującego się na warszawskiej Pradze Legionu Puławskiego przy armii rosyjskiej. Wyjeżdżał nielegalnie do Piotrogrodu, Moskwy i Wilna. W czasie podróży z Krakowa do Kijowa okrężną drogą przez Szwecję został w poł. maja t.r. wraz ze Stanisławem Downarowiczem na krótko aresztowany przez władze szwedzkie. Po wkroczeniu 5 VIII Niemców do Warszawy wszedł w tym miesiącu do Komitetu Naczelnego Zjednoczonych Stronnictw Niepodległościowych, grupującego aktywistyczne organizacje w Król. Pol. Podczas nieobecności Żulińskiego był komendantem POW. Działał w tolerowanym przez niemieckie władze okupacyjne Okręgowym Komitecie Robotniczym PPS oraz w Zarządzie Kuchen Robotniczych. W listopadzie został przez Niemców aresztowany pod zarzutem działalności w POW; w rezultacie wydalono go do Galicji. W lutym 1916 wstąpił do Legionów Polskich; otrzymał przydział do intendentury I Brygady. Po wielokrotnych prośbach został 3 V t.r. przeniesiony do służby frontowej w 4. komp. 1 baonu 5. pp, dowodzonej przez por. Wacława Stachiewicza; walczył 4–6 VII w bitwie pod Kostiuchnówką na Wołyniu. Po odwrocie oddziału nad rzekę Stochód, awansowany do stopnia sierżanta, został przydzielony do sztabu I Brygady. Przybywszy 18 IX na pozycje bojowe pod Sitowiczami (pow. kowelski) zgłosił się na ochotnika do rozpoznania pozycji wojsk rosyjskich. Zginął tego dnia, 18 IX 1916, niosąc pomoc rannemu w tej akcji Adamowi Kocowi. Został pochowany 19 IX na cmentarzu legionistów w Piasecznie (pow. kowelski); w pogrzebie wzięli udział komendanci obu brygad legionowych; pierwszej – płk Kazimierz Sosnkowski i drugiej – płk Józef Haller. Staraniem Komitetu Propagowania Czynu Polskiego przeniesiono 8 XI 1935 prochy S-a na cmentarz wojskowy na Powązkach w Warszawie do grobowca zaprojektowanego przez Tadeusza Unijewskiego (kw. 20 C). S. został pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari V kl. (1922), Krzyżem Niepodległości z Mieczami oraz Odznaką Pamiątkową Więźniów Ideowych.
W małżeństwie z Jadwigą Babicką (1874–1960), działaczką socjalistyczną, miał S. córki: Zofię (1900–1990), zamężną Makowską, i Halinę (1902–1956), zamężną Staskową, nauczycielkę, oraz syna Witolda Weliego (1909–1978), absolwenta Korpusu Kadetów we Lwowie i Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu, w kampanii wrześniowej 1939 r. porucznika 1. p. szwoleżerów im. Józefa Piłsudskiego Mazowieckiej Brygady Kawalerii, następnie przebywającego w niewoli niemieckiej. Po oswobodzeniu w r. 1945 wstąpił on do Polskich Sił Zbrojnych, a w r. 1947 wrócił do Polski. Był szykanowany przez władze komunistyczne; od r. 1956 pracował w administracji Centralnego Zarządu Uzdrowisk w Warszawie.
S. cieszył się opinią wybitnego konspiratora. «Średniego (a raczej małego) wzrostu, nieco otyły, o ciemnych włosach. Miał niewielką czarną bródkę i nosił okulary w pozłacanej, metalowej oprawie. Zazwyczaj mówił bardzo mało, z nosowym akcentem. Szlachcic, o upodobaniach konserwatywnych, gorący patriota, zaciekły wróg Rosji i głęboko oddany idei walki zbrojnej o niepodległość Polski» (Koc). Polscy Tatarzy uznali S-a za swego bohatera narodowego. S. został sportretowany w noweli Andrzeja Struga „Na stacji” (w zbiorze „Ludzie podziemni”, Lw. 1908) oraz powieści scenicznej Jana Niwińskiego „Wiktor i Czarny Michał” (W. 1929). Jako postać epizodyczna występował w opowiadaniu Struga „Ze wspomnień starego sympatyka” (Kr. 1909) oraz w powieści Gustawa Olechowskiego „Wódz” (W. 1929). Perl zadedykował S-owi książkę „Dzieje ruchu socjalistycznego w zaborze rosyjskim” (Kr. 1910), a Teodor Chmielowski poświęcił jego pamięci wiersz „Pod wrażeniem śmierci Al. Sulkiewicza, Tatara litewskiego, sierżanta I Brygady Legionów” („Wiarus” 1921 nr 4). W niepodległej Polsce imieniem S-a nazwano oddział Tatarskiego Związku Strzeleckiego w Nowogródku oraz ulice w Warszawie i Wilnie. Tablicę upamiętniającą S-a umieszczono na ścianie domu przy ul. Ogrodowej 39 w Warszawie.
Cisek J., Stepan K., Lista strat Legionów Polskich 1914–1918, Kr. 2006 s. 190–3, 197 (błędne miejsce ur.); Cmentarz komunalny Powązki dawny wojskowy w Warszawie, Red. J. J. Malczewski, W. 1989; Dziadulewicz S., Herbarz rodzin tatarskich w Polsce, Wil. 1929 s. 314–5; PSB (Bielak Stefan, Dehnel Władysław, Kulczycki Ludwik, Piłsudski Józef, Prauss Franciszek Ksawery, Rożnowski Kazimierz); Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939, Kr. 2004 (dot. syna S-a, Witolda); – Adamczyk D., Instytucje wydawnicze Polskiej Partii Socjalistycznej 1892/1893–1948, Kielce 1997; Dehnel W., „Odesa” (Karta z dziejów przemytnictwa rewolucyjnego), „Niepodległość” T. 12: 1935 s. 195, 204, 206–8, 215; Garlicki A., Geneza Legionów, W. 1964; Holzer J., Nurt opozycyjny w PPS-Frakcji Rewolucyjnej i PPS Opozycja (1909–1914), „Przegl. Hist.” T. 50: 1959 z. 3 s. 546, 553, 558, 561; Jędrzejewicz W., Cisek J., Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego, W. 2006 I; Kancewicz J., Polska Partia Socjalistyczna w latach 1892–1896, W. 1984; Karwacki W. L., Łódzka organizacja PPS Lewicy 1906–1918, Ł. 1964; Kiedrzyńska W., Praca wojskowa ZWC w zaborze rosyjskim i Rosji, „Niepodległość” T. 8: 1933 s. 87, 90; taż, Wpływy i zasoby Polskiego Skarbu Wojskowego, tamże T. 13: 1936 s. 379; Kołodziejczyk A., Józef Piłsudski a polscy Tatarzy, „Życie Muzułmańskie” 1989 nr 1–2 s. 39–43: Koźmiński K., Kamienie na szaniec, Lw.–W. 1937 s. 61–74; Kryczyński L., Aleksander Sulkiewicz (Czarny Michał) (1867–1916), „Roczn. Tatarski” T. 1: 1932 s. 228–40 (fot.); Krzesławski J., Aleksander Sulkiewicz, „Kron. Ruchu Rewol. w Polsce” T. 3: 1937 nr 3 s. 145–8; tenże, Wsypa na Szpitalnej, tamże T. 3: 1937 nr 3 s. 186–7; tenże, Ze wspomnień o Aleksandrze Sulkiewiczu, tamże T. 1: 1935 nr 4 s. 208–11; Lipiński W., Drukarnia PPS w Lipniszkach, „Niepodległość” T. 5: 1931–2 s. 359–62; tenże, Walka zbrojna o niepodległość Polski 1905–1918, W. 1935; Ładyka T., Polska Partia Socjalistyczna (Frakcja Rewolucyjna) w latach 1906–1914, W. 1972; Milewska W., Zientara M., Sztuka Legionów Polskich i jej twórcy 1914–1918, Kr. 1999; Moczulska K., Aleksander Sulkiewicz (1867–1916) – „archeologiczna” karta jego biografii, „Filomata” 1989 nr 394 s. 520–37 (fot.); Molenda J., Piłsudczycy a narodowi demokraci 1908–1918, W. 1980; Myśliński J., Polska prasa socjalistyczna w okresie zaborów, W. 1982; Nałęcz T., Irredenta polska, W. 1992; tenże, Polska Organizacja Wojskowa 1914–1918, Wr. 1984; Pająk J., Z dziejów Polskiej Organizacji Narodowej, „Kieleckie Studia Hist.” T. 14: 1996 s. 107, 109; Pawłowski I., Geneza i działalność Organizacji Spiskowo-Bojowej PPS 1904–1905, Wr. 1976; Pelczarski T., Komisariaty wojskowe Rządu Narodowego w Królestwie Polskim 6 VIII – 5 IX 1914, W. 1939; Piąty pułk piechoty Legionów «Zuchowatych», Oprac. G. Łowczowski, Londyn 1968 s. 68, 226; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, W. 1990 I; tenże, Z dziejów nielegalnej drukarni „Robotnika”, „Niepodległość” T. 5: 1931–2 s. 336–7 (fot.), s. 347–9, 351–5; Rościszewski L., 1. pułk szwoleżerów Józefa Piłsudskiego 1918–1939, W. 1993 s. 81 (dot. syna S-a, Witolda); Suleja W., Józef Piłsudski, Wr. 2004; Szlakiem wielkości, Ł. 1939 s. 25, 46, 49, 91, 104, 106, 113, 116, 128–30 (dot. także żony S-a, Jadwigi); Świętek R., Lodowa ściana, Kr. 1998; Targalski J., Geneza Polskiej Partii Socjalistycznej „Proletariat”, „Z pola walki” R. 16: 1973 nr 2–3 s. 41–2, 50, 57–8, 62–4, 67, 72; tenże, PPS a secesja (1900 r.), tamże R. 17: 1974 nr 2 s. 141–2; Wachnowska E., Żołnierze niepodległości, Lw. 1939 s. 135–7; Wojtasik J., Idea walki zbrojnej o niepodległość Polski 1864–1907, W. 1987; Z dziejów polskiej prasy robotniczej 1879–1948, Red. J. Myśliński, A. Ślisz, W. 1983; Z dziejów prasy socjalistycznej w Polsce, W. 1919 s. 11–15, 24, 33–4; Z ruchu kulturalno-oświatowego wśród polskich Tatarów, Wil. 1929 s. 9–12 (bibliogr.); Żarnowska A., Geneza rozłamu w Polskiej Partii Socjalistycznej 1904–1906, W. 1965; – Daszyński I., Pamiętniki, W. 1957 II; [Dąbrowski J.] Grabiec J., Czerwona Warszawa przed ćwierć wiekiem, P. 1925; Ich noce i dnie. Korespondencja Marii i Mariana Dąbrowskich 1909–1925, Oprac. E. Głębicka, W. 2005; Jaworski W. L., Diariusz 1914–1918, W. 1997; Koc A., Wspomnienia, Kr. 2005; Krzywicki L., Wspomnienia, W. 1958 II; Lipiński W., Szlakiem I Brygady, W. 1927; Nowicki J., Wspomnienia starego działacza, „Niepodległość” T. 13: 1936 s. 48.9, 209–16, 220–4, 226, 230–3, 236, 350, 354; Pietkiewicz K., Maria Gertruda Paszkowska, w: Życie i praca Marii Paszkowskiej, Red. L. Wasilewski, W. 1929 s. 20–3; Piłsudska A., Wspomnienia, W. 2004; Piłsudski J., Pisma zbiorowe, W. 1937 II, IV; Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Kr. 2006 (jako Hózman-Sulkiewicz, dot. syna S-a, Witolda); Sokolnicki M., Rok Czternasty, Londyn 1961; Studnicki W., Ludzie, idee i czyny, Tor. 2001; Tołwiński S., Wspomnienia 1895–1939, W. 1970; Tuhan-Baranowski S., Ze wspomnień o Czarnym Michale (Aleksandrze Sulkiewiczu), „Życie Tatarskie” 1938 nr 5 s. 1–4; Wasilewski L., Józef Piłsudski jakim go znałem, W. 1935 s. 94, 111–12, 119, 124; Wojciechowski S., Moje wspomnienia, Lw. 1938 I 80–2, 86, 91, 94, 99–102, 104, 123, 132, 137–41, 143–4, 148–9, 153–4; – „Gaz. Pol.” 1935 nr 310 (fot.); „Niepodległość” T. 10: 1934 s. 140–3, T. 11: 1935 s. 354–7, 361 (fot.), T. 12: 1935 s. 319; „Robotnik” 1935 nr 346, 347 (fot.); „Rząd i Wojsko” 1916 nr 2 (fot.); „Sprawa Pol.” 1916 nr 25 s. 12, nr 28 s. 9–11 (fot.); „Strzelec” R. 17: 1937 nr 39 s. 20 (fot.); „Świat” R. 3: 1935 nr 47 (fot.); „Wiad. Pol.” R. 2: 1916 nr 98 (fot.); – AAN: Akta Walerego Sławka, sygn. 1 k. 24–7, 34, 42–4, 46, 49, Akta Leona Wasilewskiego, sygn. 1 k. 128, sygn. 17 k. 5–7, Mater. do protokołu obrad XI Zjazdu PPS-Frakcji Rewol. w dn. 27 i 28 VIII 1909, sygn. 305/III/8 pt. 8 k. 18, 23, I Konferencja PPS-Frakcji Rewol. w Kr., sygn. 305/III/4 pt. 2 k. 8, 9, Protokoły zebrań międzywydz. PPS, sygn. 305/III/10 pt. 3 k. 3, 7, I Rada Partyjna PPS, sygn. 305/IV/10 k. 1, 3, 9, 11, 13, VII Rada Partyjna PPS, sygn. 305/IV/10 k. 35, 39–41, 44, VIII Rada Partyjna PPS, sygn. 305/IV/10 k. 1, 2, 13, 19, 21, 24–5, 43, Zjazdy PPS, sygn. 305/III/1 k. 22; AGAD: sygn. 101 k. 736–7 (Pomocnik Gen. Gubernatora Warsz.); AP m. stoł. W.: sygn. 298 k. 2, sygn. 375 k. 179, sygn. 11 s. 371, sygn. 278 s. 339, 371, sygn. 374 s. 26, 79, 87, sygn. 3013 k. 123, 825, sygn. 2577 k. 285; B. Ossol.: sygn. 12184/III k. 507–8 (koresp. Wilhelma Feldmana z l. 1893–1919); CAW: sygn. ap 4130, 1156 (dot. syna S-a, Witolda), Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych 26/3327, Związek Strzelecki, sygn. I.390.1.6 k. 162, Kartoteka Red. Słown. Działaczy Pol. Ruchu Robotn. w W.; – Informacje i mater. rodzinne Michała Sulkiewicza z W. i Roberta Sulkiewicza z Kazimierza Dolnego.
Marek Gałęzowski