Sokolnicki Gabriel Michał Romuald, pseud. Gies (1877–1975), inżynier elektryk, profesor i rektor Politechn. Lwow. Ur. 7 II w Kaszewach Kościelnych (pow. kutnowski) w rodzinie ziemiańskiej, był synem Zenona i Natalii ze Stępowskich, starszym bratem historyka i dyplomaty Michała (zob.).
S. ukończył w r. 1894 Wyższą Szkołę Rzemieślniczą w Łodzi, działającą na prawach szkoły realnej, następnie studiował na Wydz. Elektrotechnicznym politechniki w Darmstadt. Jesienią 1898 został członkiem Związku Młodzieży Polskiej ZET i organizował darmsztadzką grupę ZET-ową. W r. 1899 wziął udział w zjeździe Zjednoczenia Towarzystw Młodzieży Polskiej Zagranicą w Zurychu. W r. 1900 uzyskał dyplom inżyniera elektryka i podjął pracę w Warszawie, gdzie nadal działał w środowisku ZET-owskim. Na wiosnę 1901 został przez Stefana Natansona wprowadzony do Ligi Narodowej (LN). W lipcu 1901 S. zamieszkał we Lwowie i do r. 1903 pracował jako asystent w katedrze elektrotechniki ogólnej Szkoły Politechn. u Romana Dzieślowskiego. Był komisarzem lwowskiego koła LN oraz działał wśród ZET-owców; pod pseud. Gies publikował w czasopiśmie dla młodzieży „Teka”. W r. 1903 założył wraz z Kazimierzem Wiśniewskim przedsiębiorstwo «Sokolnicki i Wiśniewski – Fabryka Elektrotechniczna i Zakład Instalacyjny», w którym był również kierownikiem technicznym. W l. 1903–4 sprawował obowiązki sekretarza Tow. Politechn. we Lwowie i zainicjował prace nad utworzeniem przy nim sekcji elektrotechnicznej, co nastąpiło dopiero w r. 1908. W tym czasie zerwał ostatecznie z Narodową Demokracją, zrażony do jej orientacji prorosyjskiej. W r. 1910 zakład S-ego przekształcił się przy współudziale Banku Przemysłowego w «Akcyjne Towarzystwo Elektryczne, przedtem Sokolnicki i Wiśniewski». T.r. S. wziął udział w V Zjeździe Techników Polskich we Lwowie, a w r. 1912 w VI, który odbył się w Krakowie.
W czerwcu 1913 S. został mianowany docentem płatnym w Szkole Politechn. we Lwowie; wykładał tam encyklopedię elektrotechniki dla studentów architektury, chemii i inżynierii. T.r. założył własną firmę «Biuro Porad i Projektów Elektrycznych». W r. 1916 został członkiem założycielem i udziałowcem spółki «Metan» oraz uzyskał tzw. upoważnienie rządowe i tytuł inżyniera cywilnego. W l. 1917–18 kierował grupą elektrotechniczną Centrali Krajowej dla Gospodarczej Odbudowy Galicji (późniejszego Urzędu Elektryfikacyjnego), która rozpoczęła systematyczne badania źródeł energii w Galicji (gaz ziemny, siły wodne). W tych latach zaprojektował też i nadzorował przebudowę sieci elektrycznej śródmieścia Lwowa w związku z przejściem miejscowej elektrowni z prądu stałego na trójfazowy prąd zmienny.
W r. 1919 S., jako członek zarządu tymczasowego, uczestniczył w pracach nad powołaniem Stow. Elektryków Polskich (SEP). W r. 1921 został mianowany profesorem nadzwycz. i objął kierownictwo nowo utworzonej katedry urządzeń elektrycznych (wytwarzania i rozprowadzania energii elektrycznej) na Wydz. Mechanicznym Politechn. Lwow. (od r. 1925 jako profesor zwycz.). Prowadził wykłady z zakresu oświetlenia elektrycznego, obliczania przewodów i urządzeń elektrycznych. Programowo unikając związku z polityką, w r. 1922 odmówił przyjęcia teki ministra poczt i telegrafów w gabinecie Artura Śliwińskiego. W r. 1926, po przewrocie majowym, Kazimierz Bartel, z inicjatywy prezydenta Ignacego Mościckiego, bezskutecznie namawiał go do objęcia w swym gabinecie funkcji ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Do wybuchu drugiej wojny światowej S. wykształcił ponad 500 inżynierów elektryków, w tym późniejszych profesorów: Stanisława Dzierzbickiego, Kazimierza Kopeckiego, Franciszka Szymika, Konstantego Wołkowińskiego i Zbigniewa Woynarowskiego. W Politechnice zajmował stanowiska dziekana (1925–6) i prodziekana (1926–7) Wydz. Mechanicznego, potem rektora (1931–2) i prorektora (1932–3). Równocześnie z pracą dydaktyczną wykonywał liczne ekspertyzy, m.in. dotyczącą pierwszej polskiej linii przesyłowej o napięciu 150 kV Rożnów–Starachowice–Warszawa (przechowywana w Arch. Elektroenergetyki Polskiej w Toruniu) oraz projekty elektrotechniczne, z których zrealizowano m.in. 8 elektrowni dieslowskich do 1 000 KM i 14 sieci miejskich napowietrznych oraz kablowych. Wyspecjalizował się w elektrycznej gospodarce komunalnej, był w tym zakresie doradcą 60 gmin miejskich. Jego prace projektowe, techniczne i analizy ekonomiczno-energetyczne obejmowały Centralny Okręg Przemysłowy, aglomeracje przemysłowo-miejskie Lwowa, Łodzi, Poznania i Warszawy oraz energetykę lokalną Białegostoku, Lublina, Kołomyi, Chodorowa, Drohobycza, Gródka Jagiellońskiego i Łazisk oraz uzdrowisk w Busku, Ciechocinku, Krynicy i Zakopanem. Jako członek prezydium powstałego w r. 1926 Polskiego Komitetu Energetycznego kierował komisją, powołaną w r. 1930 do opracowania perspektywicznego planu elektryfikacji Polski na l. 1935, 1950 i 1965. Opracował pionierski Projekt elektryfikacji Polski („Spraw. i Prace Pol. Komitetu Energetycznego” 1930 nr 33/34). Opublikował w tym okresie kilkadziesiąt prac naukowych i popularyzatorskich, m.in. Elektryczny napęd obrabiarek do metali („Mechanik” 1922 nr 6, 8, 10, 11), Silniki elektryczne jako czynnik rozwoju przemysłu (tamże 1923 nr 19, 23), Wybór napięcia polskich państwowych linii przesyłowych („Przegl. Elektrotechn.” 1937 nr 10), Naturalne drogi rozwoju elektryfikacji (tamże 1939 nr 1, 2) i Gospodarcze znaczenie elektryfikacji okręgowej (Kr. 1938).
S. uczestniczył w pracach Chemicznego Inst. Badawczego we Lwowie, powstałego w r. 1922 z przekształcenia spółki «Metan», a w r. 1927 przeniesionego do Warszawy. Był również czynny w SEP (w Komisji Przepisowej i Słownictwa, Komisji Definicji i Symboli) oraz w działających w ramach SEP: Polskim Komitecie Wielkich Sieci Elektrycznych i Polskim Komitecie Elektrotechnicznym, był też przewodniczącym Komisji Linii Napowietrznych przy oddziale SEP we Lwowie. W l. 1926–31 wraz ze Stanisławem Wysockim przewodniczył Głównej Komisji Przepisowej SEP, a po przejęciu jej kompetencji przez utworzoną w r. 1932 Centralną Komisję Normalizacji Elektrotechnicznej (CKNE), został jej przewodniczącym i wspólnie z Włodzimierzem Krukowskim oraz Bernardem Szapiro opracował Przepisy budowy i ruchu urządzeń elektrycznych prądu silnego PN/E-10, 1932, które były podstawą innych prac normalizacyjnych i obowiązywały do r. 1948. Od r. 1932 S. był członkiem korespondentem (od r. 1938 członkiem czynnym) Akad. Nauk Technicznych w Warszawie. Uczestniczył w I Polskim Kongresie Inżynierów we Lwowie (1937). W 2. poł. l. trzydziestych występował przeciw restrykcjom wobec studentów pochodzenia ukraińskiego i żydowskiego, wprowadzanym przez władze Politechn. Lwow. pod naciskiem środowisk prawicowych. Aby zaprotestować przeciwko zaaprobowaniu przez rząd tych restrykcji, ustąpił w r. 1937 z funkcji przewodniczącego CKNE; wsparł też założoną t.r. organizację: Polska Młodzież Społeczno-Demokratyczna, która miała być przeciwwagą dla wpływów endecji. W styczniu 1938 podpisał wpólny list grupy profesorów Politechn. i Uniw. Jana Kazimierza, potępiający wprowadzenie getta ławkowego dla studentów Żydów.
Po wybuchu drugiej wojny światowej S. pozostał w okupowanym przez ZSRR Lwowie i wykładał w otwartym przez władze sowieckie inst. politechnicznym (Lwiwśkyj politechnicznyj instytut), pełniąc w l. 1940–1 funkcję dziekana Wydz. Elektrotechnicznego. W r. 1941 otrzymał zatwierdzenie tytułu profesorskiego i został mianowany kierownikiem katedry stacji, sieci i systemów elektrycznych. T.r. po zajęciu miasta przez Niemców, wg przekazu rodzinnego (Juliusz Sokolnicki), S. uniknął aresztowania dzięki nieobecności w domu i przez czas jakiś ukrywał się. W l. 1942–4 kontynuował działalność dydaktyczną na uruchomionych przez Niemców kursach fachowych (Staatliche Technische Fachkurse Lemberg). Po wojnie z powodu m.in. wieku i okoliczności rodzinnych pozostał we Lwowie, przyjął obywatelstwo sowieckie i powrócił na poprzednie stanowisko w inst. politechn. Pod redakcją S-ego i Józefa Flesznera ukazał się w tym czasie Russko-pol’skij politechničnyj slovar’ (W. I. Dunajewskiego i G. I. Załuckiego, Moskwa 1955). W r. 1965 przeszedł na emeryturę, ale nadal pracował na stanowisku profesora-konsultanta, m.in. opiekując się przewodami doktorskimi. Do końca życia utrzymywał kontakty z Polską; przekazał SEP swoje opracowania dotyczące historii politechniki, elektrowni i tramwajów lwowskich, zaś Wielkopolskiemu Muz. Wojskowemu w Poznaniu – portrety i pamiątki rodzinne (w r. 1969). Zmarł 2 VI 1975 we Lwowie, pochowany został na cmentarzu w pobliskich Brzuchowicach. Odznaczony był m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta (1938), radzieckim orderem «Znak Poczota», Złotą Odznaką Honorową SEP (1959) i godnością członka honorowego SEP (1969).
W małżeństwie zawartym w r. 1903 z kuzynką Marią ze Stattlerów (1881–1969) miał S. troje dzieci: Zofię (1905–1988), polonistkę, zamężną i rozwiedzioną z płk. WP Stefanem Izdebskim, opiekującą się S-m aż do śmierci, Annę (ur. 1921), zamężną za Stanisławem Dzierżanowskim, i Stefana (ur. 1927), inżyniera elektrotechnika.
Portret S-ego pędzla Jana Henryka Rosena z r. 1936 w zbiorach Stefana Sokolnickiego; – Naukovi praci učenych L’vova. Technika i prykladna mechanika. Bio-bibliografični materialy, L’viv 1956 s. 119–23; Słownik biograficzny techników polskich, W. 1992 z. 2; Słownik polskich towarzystw naukowych, Wr. 1990–4 II cz. 1, 2; Popławski Z., Wykaz pracowników naukowych Politechniki Lwowskiej w latach 1844– 1945, Kr. 1994; Zagórowski, Spis nauczycieli; – Akademia Nauk Technicznych 1933–1937, W. 1937 s. 87–8; Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, (fot.); Historia elektryki polskiej, W. 1976–7 I (fot.), II, W. 1972 IV; Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919–1959, W. 1959; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Lis B., Sylwetki zasłużonych energetyków polskich. Prof. Gabriel Sokolnicki, „Energetyka” 1969 nr 10 s. 348 (fot.); Lwowskie środowisko naukowe w latach 1939–1945, W. 1993 s. 39; Politechnika Lwowska. Jej stan obecny i potrzeby, Lw. 1932 s. 148, 193, 195–8; Politechnika Lwowska 1844–1945, Wr. 1993 (fot., barwna reprod. portretu S-ego pędzla Rosena); Popławski Z., Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844–1945, Wr. 1992; Siciński Z., Wkład Politechniki Lwowskiej w polską elektrotechnikę (w 75. rocznicę Oddziału Elektrycznego), Wr. 1991 s. 98–101; – Drobner B., Bezustanna walka. Wspomnienia 1936–1944, W. 1967 III; Materiały do historii Klubów Demokratycznych i Stronnictwa Demokratycznego w latach 1937–1939, Wybór i oprac. L. Chajn, W. 1964 I; Pamiętnik V Zjazdu Techników Polskich we Lwowie w roku 1910, Red. S. Anczyc, Lw. 1911 s. XXXI, XXXV; Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie 1877–1937. Księga pamiątkowa wydana z okazji 60-letniego jubileuszu Towarzystwa, Red. E. Bratro, Lw. 1937 s. 15, 28, 42, 46; Programy Politechniki Lwowskiej 1924/5–1935/6, Lw. 1924–35; Żygulski K., Jestem z lwowskiego etapu…, W. 1994; – „Dzien. Urzędowy Min. WRiOP” 1925 nr 13; – Wspomnienia pośmiertne i nekrologi z r. 1975: „Energetyka” nr 10 s. 328–9 (J. Kubiatowski), „Przegl. Elektrotechn.” nr 11 s. 469–70 (J. Trojak, K. Wołkowiński, fot., częściowa bibliogr.), „Tyg. Powsz.” nr 33, „Życie Warszawy” nr 130; – AAN: Akta Kancelarii Naczelnika Państwa, t. 97 k. 119–120; B. Jag.: rkp. 7662 II k. 51, 60, 73, 10339 III kl. 72–74, 1–382 III k. 128–129; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 7785 t. 6; B. Ossol.: rkp. 7192/II, 17150/II s. 125–132; – Mater. Red. PSB: Mater. nadesłane przez Juliusza Sokolnickiego z Wielkiej Brytanii.
Stanisław Tadeusz Sroka