Rosen Jan Henryk (1891–1982), artysta malarz. Ur. 25 II w Warszawie, był synem Jana (zob.) i Wandy z domu Hantke.
Pierwsze trzy lata życia spędził R. z rodziną w Paryżu, a następne lata w Lozannie, w l. 1911–14 studiował historię sztuki na uniwersytetach w Monachium, Paryżu i Lozannie. Malarstwa uczył się u swego ojca oraz mozaiki u Lue Oliviera Mersona w Paryżu. W czasie pierwszej wojny światowej R. służył najpierw w wojsku francuskim. Uczestniczył wtedy m. in. w walkach pod Ypres i nad Sommą. W połowie r. 1917 przeszedł jako podporucznik do tworzącego się we Francji wojska polskiego. W l. 1919–20 był doradcą wojskowym delegacji polskiej przy Lidze Narodów w Genewie. W r. 1921 powrócił do kraju i dostał przydział do 9 p. ułanów w Brodach. Wtedy wśród jednostajności życia koszarowego zaczął uprawiać rysunek i malarstwo. Były to głównie malowane temperą i gwaszem portrety oficerów i sceny z życia żołnierskiego. Dn. 15 I 1922 został przyjęty do Min. Spraw Zagranicznych (MSZ) w Warszawie na próbną służbę w charakterze pomocnika referenta. Zwolniony został na własną prośbę z dn. 1 IV 1923. W tym okresie uczęszczał też do Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa, gdzie kształcił się pod kierunkiem Jana Kauzika. Debiutował w r. 1923 uczestnicząc w wystawie «Grupy 12» w warszawskim Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP). Tamże miał w marcu 1925 wystawę indywidualną, na której pokazał dwanaście malowanych na deskach gwaszem i farbą kazeinową obrazów o tematyce zaczerpniętej ze „Złotej Legendy” Jakuba de Voragine.
Wystawione prace spotkały się z uznaniem arcybpa ormiańsko-katolickiego Józefa Teodorowicza, który zaproponował R-owi dekorację wnętrz katedry ormiańskiej we Lwowie. R. rozpoczął pracę w październiku 1925 i w ciągu czterech lat wykonał wiele malowideł ściennych i witraży. Malowidła, wykonane farbą woskową, przedstawiają m. in. Ścięcie Św. Jana, Zwiastowanie, Betlejem, Chrystusa na Krzyżu, Ustanowienie Najśw. Sakramentu, Śmierć św. Katarzyny Aleksandryjskiej i Pogrzeb Św. Odilona. Wszystkie postacie występujące w tych kompozycjach były podobiznami znanych osobistości lwowskich; m. in. prof. Tadeusz Zieliński został sportretowany jako św. Piotr, arcybp Teodorowicz jako św. Tomasz z Akwinu, prof. Kazimierz Twardowski jako św. Łukasz, do postaci św. Odilona pozował ks. dr Karol Csesznàk, zaś św. Bernarda – arcybp Kościoła greckokatolickiego Andrzej Szeptycki. Po ukończeniu dekoracji katedry ormiańskiej we Lwowie R. miał wiele zamówień na dekoracje wnętrz kościelnych w kraju i za granicą, a także w l. 1930–4 był profesorem nadzwycz. rysunku figuralnego na Politechnice Lwowskiej. W l. 1929–31 zaprojektował dekorację kaplicy Seminarium Duchownego obrządku łacińskiego we Lwowie, w r. 1930 wykonał polichromię kaplicy na Kahlenbergu pod Wiedniem, której obraz centralny przedstawia legata papieskiego odprawiającego w tej kaplicy przed bitwą mszę Św., do której służy król Jan III Sobieski. Dziełem R-a są polichromie w kościołach paraf. w Przytyku, Skarżysku Kamiennej, Podkowie Leśnej. Na życzenie papieża Piusa XI wykonał R. dwie kompozycje o tematyce polskiej: Przeor Kordecki broni Częstochowy w 1655 r. i Ksiądz Skorupka w obronie Warszawy w r. 1920; studia rysunkowe do tych prac eksponował R. w r. 1934 na II Międzynarodowej Wystawie Sztuki Religijnej w Rzymie. Obie te kompozycje ozdobiły kaplicę letniej rezydencji papieży w Castel Gandolfo. W r. 1936 polichromował kaplicę seminarium duchownego w Przemyślu i kościół w Krościenku Wyżnem (koło Krosna). W t. r. wykonał wielkie malowidło Polska matka świętych, tarcza chrześcijan, jako główny akcent plastyczny sali polskiej na Światowej Wystawie Prasy Katolickiej w Watykanie (obecnie obraz znajduje się w rezydencji prymasa Polski w Warszawie). W r. 1937 zaprojektował dekorację prezbiterium kościoła paraf. w Lesku; kompozycję Chrystus na morzu ukończono w r. 1938.
W tym okresie (do swego wyjazdu z Polski w r. 1937) brał R. udział w wystawach krajowych TZSP w Warszawie: w r. 1925 w wystawie bieżącej (kwiecień) i t. r. w jesieni miał wystawę projektów polichromii i witraży m. in. do katedry ormiańskiej (autorką wierszy umieszczonych na ramach obrazów była Kazimiera Iłłakowiczówna). W Zachęcie wystawiał też w r. 1930 (na dwóch wystawach bieżących i na wystawie Polskiej Sztuki Kościelnej). W r. 1929 uczestniczył w Powszechnej Wystawie Krajowej (PWK) w Poznaniu, gdzie za swe kompozycje religijne uzyskał brązowy medal. Wystawiał też w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) we Lwowie w r. 1925 i wiosną 1929 w wystawie Dziesięciu Artystów Plastyków oraz w TPSP w Krakowie, gdzie brał udział w 96. wystawie Tow. Artystów «Sztuka» pokazując gwasze ilustrujące żywoty świętych Hilarego, Anioła i Wincentego.
W grudniu 1937 R. wyjechał do Waszyngtonu na zaproszenie ówczesnego ambasadora RP Jerzego Potockiego. Do sali recepcyjnej ambasady R. wykonał kompozycję Sobieski pod Wiedniem, w której sportretował ówczesnych pracowników ambasady. W r. 1938 R. został odznaczony Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury (PAL). Z r. 1938 pochodzi kompozycja Złożenie Chrystusa do grobu, namalowana na ścianie krypty katedry anglikańskiej w Waszyngtonie i dekoracja malarska kościoła polskiego w Trenton (New Jersey), a z r. 1939 kaplica grekokatolicka w seminarium duchownym w Stanford (Conn.). W t. r. na Światowej Wystawie w Nowym Jorku pawilon polski ozdobiły kompozycje figuralne R-a: Wielkie postacie polskiej przeszłości i Polska przyszłości (obie obecnie w Muzeum Polskim w Chicago). W l. 1939–45 R. był profesorem historii sztuki sakralnej na katolickim uniwersytecie w Waszyngtonie (Catholic University of America). W r. 1957 otrzymał doktorat honorowy tej uczelni. Po wojnie ozdobił również dekoracją malarską hall budynku Narodowej Rady Opiekuńczej w Waszyngtonie (National Welfare Conference) i wnętrze episkopalnego kościoła Św. Agnieszki. Wykonał też w mozaice wizerunek św. Mateusza dla tamtejszej katedry katolickiej. R. był twórcą ogromnej mozaiki (ok. 1 200 m2) w kopule katedry Św. Ludwika w St. Louis, Mo. Artysta wykonał nadto wiele prac w innych miastach USA jak w katedrze w Toledo, Ohio (w l. 1944–5), w Grace Cathedral w San Francisco (1946–50), kościele St. Bernard’s w Pittsburghu (1946–8), St. John’s w Memphis, Tenn. (1950–2), St. Lucas w Buffalo (1955), w St. Stephan’s w Monterey Park, California (droga krzyżowa, 1956), dekorację kaplicy SS Dominikanek (1957) oraz ścianę witrażową przedstawiającą Stworzenie świata w kaplicy wojskowej w Anaheim, California, oraz ponownie w Waszyngtonie monumentalne mozaiki w National Shrine of Immaculate Conception (1958). W r. 1974 R. namalował dla klasztoru Michalitów w Miejscu Piastowem (koło Krosna) obraz Św. Michał z mieczem. Z ostatnich lat życia artysty pochodzi namalowany w r. 1980 dla papieża Jana Pawła II niewielkich rozmiarów wizerunek św. Stanisława biskupa oraz z r. 1981 obrazy trzech świętych polskich: Andrzeja Boboli, Jozafata Kuncewicza i Jacka Odrowąża dla polskiego kościoła Św. Rodziny w Pittsburghu, Pa.
R. uprawiał niemal wyłącznie monumentalne malarstwo ścienne i witraże. Kompozycje ścienne malował bezpośrednio na murze lub na płótnie nalepianym na tynk. Uprawiał mozaikę. Postacie ludzkie traktował najczęściej płasko, chociaż w późniejszym okresie życia – również plastycznie. Tło, przeważnie płaskie, pozostawało białe, czasem pokrywał je złotem płatkowym. Stosował dekoracyjną stylizację i często określał formy płynnym konturem. W jego sztuce echa sztuk prerafaelitów i secesji przeplatały się bardzo często ze sztuką bizantyjską. R. zmarł 22 VIII 1982 w Arlington koło Waszyngtonu. Był odznaczony m. in. Krzyżem Virtuti Militari, francuską Legią Honorową i brytyjskim Military for Bravery in the Field; w r. 1977 otrzymał od Pawła VI papieski Order Św. Grzegorza Wielkiego.
Rodziny R. nie założył.
Fot. (ok. 1960) w: „Przegl. Pol.” (USA) 1982 nr z 20–26 V; – Pol. Bibliogr. Sztuki; W. Enc. Powsz. (PWN); Album inżynierów; Bénézit, Dictionnaire (1966); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler, XXIX; Katalog Działu Sztuki PWK, P. 1929; Katalog 96-ej wystawy Tow. Artystów Pol. Sztuka w Krakowie, TPSP, Kr. II 1933; Katalog Galerii Miejskiej w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1929; Katalog Ilustrowany Miejskiej Galerii Obrazów i Rzeźb w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1929; Katalog wystaw zbiorowych … TPSP we Lwowie, Lw. XI 1925; Katalog wystaw zbiorowych, TPSP we Lwowie, Lw. XI 1929; Katalog wystawy dzieł sztuki. Związek Dziesięciu Artystów Plastyków, Lw. III–IV 1929; Katalog Zabytków Sztuki w Pol., I z. 1, 2; Przewodnik TZSP, W. 1925 nr 1, 5, W. 1930 nr 51, W. 1931 nr 63; Kajetanowicz X. D., Katedra Ormiańska i jej otoczenie. Przewodnik, Lw. 1930; – Jordanowski S., 60 lat pracy twórczej Jana Henryka Rosena, „Przegl. Pol.” (USA) 1982 nr z 20–26 V; Kozicki W., Malowidła ścienne J. H. Rosena w Katedrze ormiańskiej we Lwowie, „Sztuki Piękne” R. 7: 1931 s. 443–9; Pol. życie artyst. w l. 1915–1939; Wiercińska, Tow. Zachęty; – Dziennik Urzędowy MSZ RP, W. 1922 s. 97, 1923 s. 99, 176; Iłłakowiczówna K., Ścieżka obok drogi. (O Józefie Piłsudskim), Wyd. 2, W. 1939; – „Sztuki Piękne” R. 2: 1925 s. 86, R. 2: 1926 s. 280, R. 3: 1927 s. 158, R. 5: 1929 s. 144, 443, R. 5: 1930 s. 22, R. 7: 1931 s. 120, 126, 349, R. 8: 1932 s. 281, R. 9: 1933 s. 41, 267, 379–80, R. 10: 1934 s. 22–3; – B. Pol. w Paryżu: Mater. do Słown. Biogr. Lama (własność Tow. Hist.-Liter.); IS PAN: Mater. Słownika Artystów Pol.; – Arch. J. H. Rosena w posiadaniu Marii Flanagan w Mc Lean, Va (USA), (nie wykorzystane).
Maria Zakrzewska