INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Rosen     

Jan Rosen  

 
 
1854-10-16 - 1936-10-08
 
Biogram został opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rosen Jan (1854–1936), malarz. Ur. 16 X w Warszawie, był synem bankiera Szymona Leopolda (1817–1880), który w r. 1850 przeszedł na wyznanie luterańskie, i Amalii Józefy (1824–1902), córki Leopolda Leo (zob.).

W obawie przed niepokojami politycznymi poprzedzającymi wybuch powstania styczniowego Rosenowie opuścili Warszawę i po krótkim pobycie we Wrocławiu spędzili l. 1862–3 w Dreźnie, gdzie R. kształcił się u polskiego rytownika Henryka Redlicha. Do Warszawy rodzina powróciła w r. 1864. R. uczęszczał początkowo do czteroklasowego gimnazjum na rogu Leszna i Rymarskiej, a następnie do gimnazjum na Nowolipkach. Był utalentowanym karykaturzystą, a rysując zabawne i uderzająco podobne karykatury kolegów i nauczycieli nieraz popadał w konflikty z władzami szkolnymi. W tych latach nie miał wiele czasu na naukę rysunku, więc tylko w niedziele mógł pobierać lekcje u Franciszka Kostrzewskiego. Po zdaniu matury w r. 1872 podjął studia malarskie w akademii monachijskiej, której tradycyjne i monotonne metody nauczania nie dawały mu satysfakcji. Najlepiej wspominał artysta nawiązane w Monachium przyjaźnie z innymi młodymi polskimi malarzami. Brał żywy udział w życiu studenckim, a będąc również uzdolnionym muzycznie organizował chóry i koncerty oraz współuczestniczył z Henrykiem Piątkowskim w wydawaniu studenckiego pisma „Kolega”. W r. 1875 rozpoczął studia w paryskiej Ècole-des-Beaux-Arts. Studiował m. in. u K. Lehmana, później J. Gerôme’a, uczęszczał na wykłady H. Taine’a. W okresie studiów paryskich zaprzyjaźnił się serdecznie z E. Detaille’em, który wywarł znaczny wpływ na jego sztukę.

Przebywając we Francji zadebiutował R. w warszawskim Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) wystawiając tam w r. 1875 obraz olejny Jeździec, a w r. n. pięć niewielkich obrazków: Niespodziewany wystrzał, Przy ognisku, Z pagórka, Pod lasem i W słońcu. Odtąd stale, z niewielkimi tylko przerwami – uczestniczył w wystawach TZSP eksponując zazwyczaj niewielkiego formatu akwarele lub olejne sceny z polowań, historyczne i wojskowe. W czasie studiów uprawiał też R. ilustratorstwo znane dziś tylko z odbitek drzeworytniczych w „Kłosach” z l. 1876–8 obrazujące życie Paryża jak np.: Bulwar Montmartre, Przed Giełdą, Budki na bulwarach i in. Z tego samego okresu pochodzą rysunki przedstawiające prace przy organizacji wystaw artystycznych jak np. Zwożenie obrazów do gmachu wystawy, Zapisywanie obrazów, Werniksowanie, Wystawa rzeźb, Wystawa obrazów, Wejście na wystawę. W r. 1877 zadebiutował artysta w Paryżu większym obrazem Pasek wypędzający Szwabów z zajazdu na Pomorzu oraz Przy ognisku. W r. n. wystawił w Paryżu Polowanie z chartami na zające i Chorąży pancerny, a w r. 1879 Polowanie w Chantilly.

Po czterech latach studiów paryskich R. wrócił w r. 1879 do Warszawy i rozpoczął malowanie portretów warszawskich osobistości. W dalszym też ciągu dostarczał ilustracje dla tygodników, w których często zamieszczał reprodukcje własnych obrazów wojskowo-historycznych oraz sceny z „Trylogii” Henryka Sienkiewicza. Jesienią t. r. udał się do Krakowa. Uczestniczył tam w uroczystościach ku czci Józefa Ignacego Kraszewskiego, które zgromadziły Polaków z trzech zaborów. Pobyt w Krakowie zaowocował w twórczości artysty tematyką patriotyczną. Powstał wtedy obraz Powstańcy z 1863 oraz narodził się pomysł większej kompozycji Błogosławieństwo oddziału, która została ukończona w r. 1880 i ofiarowana do Muzeum w Sukiennicach. Wystawiał w tym czasie nadal w Zachęcie w r. 1879 i corocznie w l. 1883–94 (m. in. w r. 1888 akwarelowy Portret ojca), wielokrotnie pokazywał swe prace w Salonie Aleksandra Krywulta w Warszawie: 1881 (Portret śpiewaczki pani Rosen i Portret), 1884, 1889 (wspólnie z Janem Owidzkim i Józefem Ryszkiewiczem w wystawie «Kalejdoskop Warszawy»), 1890, 1893, 1896, 1897 i 1900 (w spisach figuruje jako Rosen bez imienia, przypuszczalnie chodzi o R-a, gdyż była to wystawa Sienkiewiczowska). Poza Warszawą wystawiał w r. 1880 i 1890 w krakowskim Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP). W r. 1881 R. udał się na Litwę zaproszony przez Augusta Potockiego, właściciela dóbr w Horodnie, później zwiedziwszy Kijów i Krzemieniec zatrzymał się w Zahajcach u Eustachego Potockiego. Powstały wtedy liczne obrazy, m. in. gwasz przedstawiający czwórkę koni bałagulskich (nabyty później od Potockiego przez namiestnika T. F. Berga). W t. r. artysta udał się na zaproszenie Augusta Potockiego do Jabłonny, gdzie namalował obraz przedstawiający klacz nagrodzoną na wyścigach jesiennych, a także liczne gwasze z wizerunkami koni ze stadniny Potockich. W r. 1882 artysta wyjechał do Włoch. W Rzymie poznał Piusa Welońskiego i Henryka Siemiradzkiego. W czasie tej podróży powstały kompozycje o tematyce historyczno-batalistycznej (wystawione w TZSP w r. 1884, m. in. Pobudka).

W r. 1885 R. zamieszkał w Monachium. Z tego okresu pochodzi wiele jego obrazów m. in. znana Rewia na placu Saskim przed w. ks. Konstantym w r. 1824. Do Rewii artysta przeprowadził niezwykle staranne studia nad umundurowaniem i uzbrojeniem. Była to dużych rozmiarów kompozycja (206 x 201 cm), która została ukończona w r. 1888. Do poszczególnych scen pozowali artyście koledzy malarze. Obraz ten, po wystawieniu w Monachium, został wysłany w r. 1889 do Warszawy i wystawiony w lokalu Zachęty na specjalnej wystawie, później eksponowany był na wystawie paryskiej w r. 1890, a następnie w Poznaniu, Lwowie i Krakowie (w r. 1891 zakupiony został przez cara Aleksandra III do pałacu w Skierniewicach, później znalazł się w Rosji. Został sprowadzony do kraju w r. 1923 i po konserwacji pokazany w t. r. w TZSP a następnie w wielkiej sali Najwyższej Rady Wojennej, w r. n. jeszcze raz na wystawie w Zachęcie. Obraz ten był wielokrotnie reprodukowany. Spłonął we wrześniu 1939). W r. 1891 R. ukończył jeden ze swych bardziej znanych obrazów Bitwa pod Stoczkiem, który został – ze względu na temat – ofiarowany do Muzeum w Rapperswilu (obecnie znajduje się w Muzeum Wojska w Warszawie). W t. r. car Aleksander III wezwał R-a do Petersburga, zamawiając u niego kilka obrazów o tematyce historyczno-batalistycznej. Do obrazu Bitwa pod Novi (1892) R. przeprowadził drobiazgowe studia w muzeum wojskowym w twierdzy Pietropawłowskiej. W r. 1893 R. został mianowany honorowym członkiem petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych. W t. r. wyjechał do Monachium, gdzie pracował nad zamówionym przez cara obrazem Zwycięstwo Suworowa nad Turkami pod Rymnikiem. Tamże wszedł do komitetu artystów polskich na międzynarodowej wystawie sztuki w Glas-Palast. Wśród szczególnie popularnych w tych latach prac R-a należy wymienić akwarelę Napoleon w Smorgoniach – scenę pożegnania Napoleona z Wielką Armią w czasie odwrotu spod Moskwy. Akwarela ta znana w Petersburgu pod nazwą Z pogromu została zakupiona przez następcę tronu (późniejszego cara Mikołaja II) w r. 1893. W t. r. artysta, będąc przejazdem w Warszawie, zamieścił w „Tygodniku Ilustrowanym” rysunek Zabawa na Nowym Tatersalu. W r. 1895 powstał monumentalny Portret konny cara Aleksandra III (ofiarowany później Cercle Militaire de l’Armée de Terres et de Mers w Paryżu). W t. r. zorganizowawszy dział francuski na międzynarodowej wystawie w Glas-Palast artysta przeniósł się wraz z rodziną do Paryża. W tych latach powstała druga, olejna tym razem, wersja obrazu Napoleon w Smorgoniach (wystawiona w r. 1896 na międzynarodowej wystawie w Berlinie). Następnie R. udał się przez Warszawę do Petersburga. Tam na wystawie w Akademii był właśnie eksponowany jego obraz Napoleon rankiem pod Waterloo.

R. nadal pokazywał w TZSP w Warszawie wiele swych obrazów o tematyce historyczno-wojskowej związanej z wojnami napoleońskimi i legionami Jana Henryka Dąbrowskiego: w r. 1897 (obraz w formie wachlarza pt. Przejście armii francuskiej przez górę św. Bernarda), 1899, 1901 (Cześć rannym, Gwardia honorowa, Przegląd sztandarów), 1902, 1903, 1908, 1909, 1909/10, 1911, 1911/12 (Generał Jan H. Dąbrowski, Jenerał Józef Dwernicki), 1913, 1913/14 (Napoleon, tryptyk). W r. 1900 współpracował przy organizacji rosyjskiego działu sztuki na międzynarodowej wystawie w Paryżu. Trwały kontakty artysty z dworem petersburskim. R. wiele wystawiał w Petersburgu, na wystawie w r. 1900 cesarzowa Maria Teodorowna zakupiła obrazy R-a, zaś Mikołaj II zamówił u niego obraz przedstawiający wielką rewię wojskową w Bétheny kołoReims, urządzoną z okazji pobytu cara we Francji w r. 1901. Artysta niezwykle starannie przeprowadził studia portretowe osobistości biorących udział w rewii, w tym również prezydenta republiki francuskiej. Niedługo po tym w. ks. Aleksy zamówił u R-a trzy obrazy przedstawiające sceny z pobytu gwardyjskich marynarzy w Paryżu w r. 1814. W r. 1900 R. brał udział w Wystawie Powszechnej w Paryżu i otrzymał za swe prace brązowy medal. W r. 1903 odbył interesującą i inspirującą artystycznie podróż do polskich majątków na Podolu, co zaowocowało w jego twórczości dużą ilością obrazów i studiów, głównie koni. W r. 1905 R. snuł projekty zaproponowania rządowi rosyjskiemu wykonania wspólnie z Wojciechem Kossakiem panoramy «Oblężenie Portu Artura». Kossak zapalił się do pomysłu i w liście do żony pisał o R-ie: «do tej panoramy jest on doskonały jako Hofmaler i profesor Akademii, a przy tym mądry Żyd do interesu, a przy tym, jak wiesz, z kośćmi poczciwy człowiek…»; projekt nie doszedł jednak do skutku. W r. 1907 odbył artysta dłuższą podróż morską wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego, a później drugą podróż obejmującą Europę Północną i Skandynawię.

Ok. r. 1912 R. zamieszkał w Lozannie. W t. r. uczestniczył w lwowskiej wystawie poświęconej powstaniu 1863 r. Nadal otrzymywał zamówienia z dworu rosyjskiego, m. in. na obraz Epizod z bitwy pod Lipskiem. W r. 1913 R. udał się ponownie do Petersburga w celu omówienia szczegółów wcześniej zamówionego obrazu Atak Pawłogrodców pod Craonne. Był to chyba ostatni kontakt artysty z dworem w Petersburgu. Jeszcze t. r. otrzymał (w Lozannie) rosyjski Order Św. Anny. W czasie pierwszej wojny światowej mieszkał R. nadal w Lozannie. Powstały wówczas m. in. obrazy: Podróżna kareta, Wywiad kirasjerów i Postój huzarów w lesie. W r. 1921 artysta powrócił na kilka lat do kraju i w końcu t. r. zorganizowana została w Warszawie jego wielka (obejmująca 90 obrazów) wystawa z okazji 50-lecia działalności artystycznej. Otwarcia wystawy dokonał Naczelnik Państwa Józef Piłsudski.

W r. 1924 zamieszkał R. w Viareggio, a w r. 1926 we Florencji. W dalszym ciągu uprawiał malarstwo historyczno-wojskowe. W r. 1927 zrezygnował z dalszego pobytu we Włoszech i wraz z żoną zamieszkał we Lwowie, gdzie jego syn Jan Henryk ozdabiał właśnie freskami wnętrza zabytkowej katedry ormiańskiej. Mimo podeszłego wieku R. uczestniczył ciągle w wystawach obrazów, m. in. w r. 1928. Później najważniejszą jego wystawą była zorganizowana w Zachęcie w r. 1932 z okazji 60-lecia pracy twórczej; obejmowała ona 83 obrazy. W roku otwarcia ekspozycji R. został honorowym członkiem TZSP. R. był malarzem współcześnie bardzo znanym i cenionym. Był zawsze znakomitym rysownikiem, natomiast nie był kolorystą i z tego zdawał sobie sprawę stosując niemal zawsze w swych obrazach kolor lokalny. W związku z uprawianym rodzajem malarstwa był kolekcjonerem militariów i pamiątek historycznych, posiadał w swej pracowni niezwykle bogaty ich zbiór. Artysta do śmierci mieszkał we Lwowie. Zmarł nagle, w czasie krótkiego pobytu w Warszawie dn. 8 X 1936. Pochowany został na warszawskim cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim francuskiej Legii Honorowej (1902), a także Orderem Polonia Restituta (1932).

R. był żonaty (od r. 1890) z Wandą z domu Hantke. Z tego małżeństwa miał syna Jana Henryka (zob.) i córki: Marię (ur. 1894), żonę dyplomaty Jana Wszelakiego, i Zofię (ur. 1897), rzeźbiarkę, autorkę m. in. dwóch płaskorzeźb w drewnie „Św. Rodzina” i „Madonna” dla szkoły wojskowej w Anaheim w USA.

Po śmierci artysty jego obrazy były jeszcze wielokrotnie wystawiane w warszawskiej Zachęcie, Instytucie Propagandy Sztuki (IPS) w Warszawie i in. galeriach i muzeach polskich.

Ponieważ R. znaczną część życia mieszkał i tworzył za granicą i jego prace znajdowały się w zbiorach prywatnych we Francji, Niemczech, czy Rosji trudne jest prześledzenie całej jego spuścizny artystycznej. Wiele dzieł zgromadzonych w Polsce uległo zniszczeniu w czasie drugiej wojny światowej. Obecnie obrazy R-a znajdują się w Muzeum Narodowym w Warszawie: Konkurs pojazdów na pl. Ujazdowskim (1881), Amazonka (1882), Koń w stajni (1882), Epizod z bitwy pod Reims w 1814 (1900), Przegląd oddziału kirasjerów przez Napoleona (1913), w Muzeum Narodowym w Krakowie: Powstańcy z 1863 r. (1880), w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie: Bitwa pod Stoczkiem (1890), w Muzeum Kujawskim we Włocławku: Olszynka Grochowska (1883). Akwarele i rysunki są w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie: Przegląd wojsk na Polu Mokotowskim (akwarela, 1886) oraz Strzelcy konni (gwasz, 1909), w Muzeum Historycznym m. st. Warszawy Dwaj jeźdźcy (akwarela, 1875), w Muzeum Narodowym w Poznaniu Dojeżdżacz z koniem (piórko, 1878).

 

Rosen J. H., „Pokłon pasterzy” (R. sportretowany jako Św. Józef), „Ostatnia Wieczerza” (freski w katedrze ormiańskiej we Lwowie, tu R. jako jeden z apostołów); Fot. portretu R-a w: „Tyg. Illustr.” 1893 nr 201 s. 297; Kraszewska O., Karykatura Jana Rosena z magnifiką, reprod. w: Górska H., Lipiński E., Z dziejów karykatury polskiej, W. 1977; – Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki; W. Enc. Powsz. (PWN); Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler; Reychman K., Szkice genealogiczne, S. I, W. 1936; Malarstwo pol. od XVI do XX w. Katalog; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., Husarski W., Jan Rosen, „Tyg. Ilustr.” 1924 nr 26 s. 429; Kopera F., Dzieje malarstwa w Polsce, Kr. 1929; [Krzywoszewski S.] S. K., Z pracowni malarskich: U Jana Rosena, „Życie i Sztuka” 1901 nr 18 s. 201–2; Mieses, Polacy pochodzenia żydowskiego; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914 (tu w indeksie mylnie jako Jan Henryk); toż za l. 1915–39; Płażewska, Warsz. Salon A. Krywulta; Szulc E., Akta stanu cywilnego oraz napisy nagrobkowe na obu ewangelickich cmentarzach warszawskich..., „Biul. Hist. Sztuki” 1979 s. 212; Wankie W., Jan Rosen. Sylwetka, „Tyg. Illustr.” 1893 nr 19 s. 297–8; tenże, Jan Rosen, tamże 1922 nr 16 s. 244; – Kossak W., Wspomnienia, W. 1971; Rosen J., Wspomnienia (1860–1925), Spisała Anna Leo, W. 1933; Wojciech Kossak. Listy do żony i przyjaciół, Wybór, oprac. K. Olszański, Kr. 1984; – B. IS Uniw. Warsz.: Rożkiewicz S., Malarz Jan Rosen (1854–1936), (mszp. pracy mgr. z r. 1980); IS PAN: Mater. Słownika Artystów Pol.

Maria Zakrzewska

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Jan Henryk Rosen

1891-02-25 - 1982-08-22 malarz
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Aleksander Piotr Czekanowski

1833-02-12 - 1876-10-30
geolog
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Aleksander Narcyz Przezdziecki

1814-07-29 - 1871-12-26
historyk
 

Bolesław Markowski

1862-03-23 - 1936-09-30
wiceminister skarbu
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.