INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Michał Sołtan      Portret Michała Sołtana - fotografia z atelier Walerego Rzewuskiego (1837-1888) w Krakowie - w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie - źródło kopii cyfrowej: POLONA.pl - retusz PPB
Biogram został opublikowany w latach 2000-2001 w XL tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sołtan Michał (1830–1893), ziemianin, powstaniec 1863 r., zesłaniec. Ur. 25 VI w Zdzięciole, był synem Adama (zob.) i Idalii z Pociejów, bratem Adama Lwa (zob.).

S. wychowywał się wraz z braćmi Aleksandrem i Adamem Lwem pod opieką dziadka Stanisława Sołtana (zob.) w Rydze, bowiem ojciec po powstaniu listopadowym zmuszony był wyemigrować z Litwy. W r. 1833 władze rosyjskie zażądały oddania wszystkich trzech braci do moskiewskiego Korpusu Kadetów. Wobec niezastosowania się do tego rozkazu, w czerwcu 1835 car Mikołaj I wydał imienny rozkaz wcielenia ich do tego korpusu. Pięcioletni S. wychowywał się początkowo w dziecięcym oddziale korpusu, pod nadzorem kobiecym. Naukę w korpusie ukończył z wynikiem celującym i otrzymał stopień porucznika gwardii cesarskiej. Po odbyciu obowiązkowej służby wojskowej, prawdopodobnie w Petersburgu, podał się do dymisji.

W r. 1849 wrócił S. «do ziemi ojców […] nie znając ani ich mowy, ani ich religii, ani ich obyczajów» (list do J. I. Kraszewskiego z 16 III 1878). Początkowo mieszkał na Polesiu, przypadły mu bowiem po matce wsie Worony i Struga (Struha) w pow. pińskim nad Horyniem. Po zawarciu małżeństwa z posażną Cecylią Małyńską przeniósł się do jej dóbr Bilcze na Wołyniu. Miał S. rozległe zainteresowania historyczne i przyrodnicze; by badać rośliny wodne na Polesiu wziął w dzierżawę położony wśród błot majątek Horne. Ślady zainteresowań literackich S-a z tego czasu odnajdujemy w zapowiedzi („Bibl. Warsz.” 1857 t. 67 s. 542) opublikowania Słownika powszechnego piśmiennictwa (wg K. Estreichera: Słownik powszechny bibliograficzny), którego ostatecznie nie ukończył i pozostawił w rękopisie. W r. 1857 po raz pierwszy od dzieciństwa spotkał się w Prusach ze swym ojcem. W tym czasie poznał Józefa I. Kraszewskiego i został członkiem honorowym Wileńskiej Komisji Archeologicznej. Myślał też o opracowaniu elementarza w miejscowej gwarze ludowej, w tym celu zbierał wśród chłopów materiały etnograficzne, ale realizacja i tego pomysłu się nie powiodła. Wołyńskie zagadki, powiedzenia i przyśpiewki przekazał Oskarowi Kolbergowi, który w r. 1862 odwiedził Bilcze.

Na początku l. sześćdziesiątych S. uczestniczył w naradach obozu «białych», był na międzydzielnicowym zjeździe delegatów ich komitetów w grudniu 1862 w Warszawie, gdzie reprezentował szlachtę wołyńską i wypowiedział się przeciw powstaniu. Niewiele wiadomo o jego udziale w powstaniu styczniowym. Być może przystąpił doń po zwycięskiej potyczce Romualda Traugutta z oddziałem rosyjskim nieopodal majątku S-a, Worony. Był naczelnikiem cywilnym pow. dubieńskiego. Wg relacji Zygmunta Kaczkowskiego (z 13 VIII 1863), po rozbiciu oddziału jego brata Adama, kozacy i chłopi spalili dwór S-a, zaś on sam został aresztowany. Współwięźniowie zarzucali mu «zbytnią otwartość» wobec komisji śledczej. Uwolniony na krótko w r. 1865, przebywał pod dozorem policji w Łucku. Ukarano S-a konfiskatą majątków z klucza stolińskiego. Wyrokiem sądu wojskowego został skazany (na mocy dekretu z 1 I 1865) na ciężkie roboty w Irkucku na Syberii. Wyrok zmniejszono S-emu do lat ośmiu, ze względu na «szczere zeznania». Dobrowolnie towarzyszył mu służący, który wykonywał w jego zastępstwie nakazane prace. Latem 1867 odwiedziła go żona. W listopadzie t.r. przeniesiono go do Usolu. Wskutek wielokrotnych próśb żony o złagodzenie kary został w r. 1868 przeniesiony na «posielenie» do Tobolska, a wiosną 1870 zezwolono mu zamieszkać w Wiatce. Fragment jego listu, w którym opisywał warunki życia w tym mieście opublikował (anonimowo) Kraszewski w „Tygodniku Politycznym, Naukowym, Literackim i Artystycznym” (1870 nr 29). Od maja 1871 przebywał S. w Wierchniednieprowsku, a w październiku 1871 w Jekaterynosławiu.

W grudniu 1871 otrzymał S. zezwolenie na czteromiesięczny pobyt na Wołyniu, w majątku żony Bilcze, który popadł w ruinę. Wiosną dostał paszport na półroczny wyjazd za granicę i odwiedził w Waplewie rodzeństwo: Marię Sierakowską i Adama Lwa. Prawdopodobnie tam otrzymał od Kraszewskiego prośbę o przygotowanie spisu zesłańców z Usola. W czerwcu 1872 miał już opracowanych ok. 200 nazwisk wraz z krótkimi biografiami. Można przypuszczać, iż jako „Spis Polaków będących w Usolu w ciężkich robotach od 17 IV 1866 do września 1868” spis ten opublikował Agaton Giller, z przedmową J. I. Kraszewskiego (w: „1872. Stuletniej niewoli rok pierwszy” P. 1872).

S. mieszkał na przemian w Krakowie i na południu Europy, poświęcając się swoim zainteresowaniom naukowym. W r. 1873 został członkiem Sekcji Wykopalisk Komisji Archeologicznej AU i pełnił w niej funkcję przewodniczącego. T.r. uczestniczył z Izydorem Kopernickim w kongresie archeologicznym w Brukseli. Z powodu kłopotów zdrowotnych zmuszony był wyjechać na dłuższą kurację do Steinerhofu i przekazał wtedy obowiązki przewodniczącego Sekcji Wykopalisk Adamowi Honoremu Kirkorowi. Od r. 1875 należał S. do Komisji Antropologicznej AU. Prowadził również badania archeologiczne. W r. 1876 Komisja Archeologiczna zleciła mu penetrację cmentarzyska i torfowiska w okolicach krakowskiego Podgórza oraz Jaskini Twardowskiego (wydatki z tym związane pokrywał sam). Miał też prowadzić z Janem Nepomucenem Sadowskim poszukiwania archeologiczne w Wasylkowcach nad Zbruczem. We wrześniu 1876 został wybrany na delegata Komisji Archeologicznej na VII Międzynarodowy Kongres Antropologii i Archeologii Prehistorycznej w Peszcie, ale ostatecznie w nim nie uczestniczył. Był jednym z darczyńców AU, m.in. w r. 1877 ofiarował ząb jaskiniowego niedźwiedzia. W grudniu 1886 odwiedził w San Remo Kraszewskiego, od którego miał odebrać papiery po ojcu (listy Zygmunta Krasińskiego). Zmarł po krótkiej chorobie 12 I 1893 w Krakowie i tam został pochowany. W tydzień po jego śmierci ukazał się wiersz „Pamięci Michała hr. Sołtana” autorstwa Wincentego Stroki.

Z małżeństwa z Cecylią Małyńską (ok. 1831 – 11 IV 1911), córką Józefa Małyńskiego, marszałka pow. ostrogskiego, S. dzieci nie miał. Żona po jego śmierci samotnie mieszkała w zrujnowanym pałacu w Bilczach; w testamencie majątek przekazała bratankowi Emanuelowi Małyńskiemu (zob.).

 

Rodziewicz K., Katalog zbioru obrazów […] hrabiów Sierakowskich w Waplewie (Prusy Zachodnie), P. 1879 (inform. o portretach pędzla Tytusa Pileckiego i nieznanego malarza w Moskwie); – Estreicher w. XIX; Żychliński, II; Sołtan A. L., Sołtanowie herbu Sołtan, P. 1877 (odb.); Marczak M., Przewodnik po Polesiu, Brześć 1935; – Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Wr. 1992–4 II–V; Jednorowska Z., Dwadzieścia lat działalności Sekcji Wykopalisk Komisji Archeologicznej Akademii Umiejętności (1873–1892), „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 41: 1996 s. 64–5, 70–1; Śliwowska W., Syberia w życiu i pamięci Gieysztorów – zesłańców postyczniowych. Wilno–Sybir–Wiatka–Warszawa, W. 2000 (bibliogr.); – Domeyko I., Listy do Władysława Laskowicza, Oprac. E. H. Nieciowa, W. 1976; Galicja w powstaniu styczniowym, s. 88; Gieysztor J., Pamiętniki, Wil. 1913 I 187–8, 364 (tu życiorys S-a podany przez stryja, Władysława Sołtana); Jenerał Zamoyski 1803–1868, P. 1930 VI; Korespondencja Oskara Kolberga, W. 1965–9 cz. 1–3; Krasiński Z., Listy do Adama Sołtana, Oprac. Z. Sudolski, W. 1970; Lasocki C., Wspomnienia z mojego życia, [Wyd.] M. Janik, F. Kopera, Kr. 1934 II; „Roczn. AU” 1873–91; Zapiski Vilenskoj archeologičeskoj kommisji. Pamiętniki Wileńskiej Archeologicznej Komisji, Wil. 1858; – Wspomnienia pośmiertne i nekrologi: „Czas” 1893 nr 13–14, 21, Kalendarz Czecha 1894 s. 139, „Nowa Reforma” 1893 nr 9/10; – Arch. PAN w Kr.: sygn. KSG AU nr 105/1876, nr 107/1876, sygn. PAU WII-51 (Protokoły posiedzeń Kom. Archeol. AU) k. 10, 34v., 41, 119; B. Jag.: sygn. 224649 V (Klepsydry) teka 20 nr 730, rkp. 4496 II cz. 1 (Koresp. S-a z A. H. Kirkorem), rkp. 6479 IV k. 108–119, rkp. 6506 IV k. 20–27, rkp. 6533 IV t. 73 k. 368, rkp. 6534 IV t. 74, rkp. Przyb. 11/67 (nekrolog, tu mylna data śmierci: 16 I 1892); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 2064 t. 2–4, rkp. 2185, 7458; – Mater. Red. PSB: Kserokopia odpisu dziennika Emilii Korsakowej.

Elżbieta Orman-Michta

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Adam Ludwik Sołtan

1792-07-02 - 1863-02-07 pułkownik WP
 

Adam Lew Sołtan

1824-01-30 - 1901-02-06 ziemianin
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Juliusz Franciszek Leo

1861-09-15 - 1918-02-21
prezydent Krakowa
 

Leon Misiołek

1860-02-08 - 1926-12-25
senator II RP
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jan Maurycy Kamiński

1844 - 1907-10-30
literat
 

Stanisław Sopuch

1869-04-22 - 1941-02-26
działacz społeczny
 

Parys Maurizio

1813-04-05 - 1890-11-11
właściciel cukierni
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.