INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Mikołaj Przedpełkowic h. Łodzia  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1984-1985 w XXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.


 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mikołaj Przedpełkowic h. Łodzia (zm. 1305), wojewoda kaliski. Był synem woj. poznańskiego Przedpełka, wieloletniego współpracownika książąt wielkopolskich Przemysła I i Bolesława Pobożnego. Z braci jego znamy: Bodzętę, Wincentego (kanclerza wielkopolskiego, jednocześnie kantora, potem proboszcza poznańskiego do r. 1290), Mirosława (kolejno podczaszego kaliskiego w r. 1282, podkomorzego gnieźnieńskiego w r. 1288, wreszcie kasztelana bnińskiego w l. 1294, 1316, najpewniej protoplastę panów z Bnina i Opalenicy), Jarosława (1301), wreszcie Przedpełka ze Spławia (w l. 1314–22 kasztelana poznańskiego). Ojciec wprowadził M-a na dwór Bolesława Pobożnego. W czasie walk o Ląd pomiędzy Pobożnym a Kazimierzem kujawskim M. dostał się w r. 1259 do niewoli kujawskiej. W l. 1266–8 występował z tytułem podkomorzego poznańskiego. Przed r. 1275 związał się z dworem młodego Przemysła II, w t. r. był łowczym poznańskim, od r. 1277 do r. 1284 sędzią poznańskim. W tym charakterze towarzyszył często księciu. Był jednym z współtwórców ugody kępińskiej, mocą której w r. 1282 książę wschodniopomorski Mściwój (Mszczuj) II przekazywał na wypadek swej bezpotomnej śmierci Pomorze Gdańskie księciu wielkopolskiemu Przemysłowi II. Pomiędzy 11 XI 1284 a 2 II 1285, po odsunięciu Arkembolda Zaremby, otrzymał M. województwo kaliskie. W r. 1290 towarzyszył Przemysłowi II w Krakowie, który tenże objął po śmierci Henryka Prawego (Probusa). W r. 1295, po śmierci Mściwoja II, M. przebywał, wraz z Przemysłem II, na Pomorza, uczestnicząc tam w ustanawianiu rządów polskich. Po śmierci Przemysła II M., wraz ze swymi współrodowcami, poparł kandydaturę Władysława Łokietka. W marcu 1296 świadkował na akcie ugody krzywińskiej pomiędzy Łokietkiem a pretendującym do rządów w Wielkopolsce Henrykiem głogowskim; w kwietniu t. r. przebywał z polecenia Łokietka w Gdańsku, t. r. i w latach następnych występował często w jego otoczeniu w Poznaniu, Kaliszu, Gnieźnie.
W połowie stycznia 1299 M. był nadal wojewodą kaliskim; utracił ten urząd przed 19 III t. r. na rzecz odwołanego z województwa pomorskiego Mikołaja Jankowica Zaremby. Motywy tej zmiany nie są jasne, przypuszcza się (Halecki, za nim Bieniak), że chodziło tu przede wszystkim o pozyskanie niechętnego Łokietkowi rodu Zarembów, a nie o konflikt księcia z M-em. We wrześniu 1299 M. wystąpił przy Łokietku jako «były wojewoda kaliski». Niedługo potem Łokietek utracił Wielkopolskę na rzecz czeskiego Wacława II. M. odegrał wybitną rolę w stronnictwie proczeskim. Po rychłej śmierci Mikołaja Jankowica (1300?) otrzymał na powrót palację kaliską, na której występował już znów w r. 1300. W latach następnych, wraz ze swymi braćmi i krewnymi, stał blisko kolejnych starostów Wacławowych w Wielkopolsce, świadkował na ich dyplomach, a także samodzielnie potwierdzał akta rezygnacji nieruchomości.
Do dziś zachowała się znaczna liczba dokumentów wystawianych przez M-a, spisywanych przez pisarzy jego dworu («Eberhard scriptor curie nostre» – 1293, Paweł – 1301, 1303) i uwierzytelnianych jego pieczęciami (znamy trzy, przedstawiające m. in. literę M oraz herb Łodzia). Wraz z licznymi przywilejami książęcymi na rzecz M-a dokumenty te pozwalają odtworzyć stan posiadania jednego z możniejszych panów wielkopolskich tego czasu, świadczące o znacznej koncentracji ziemi w rękach rycerskich już u schyłku XIII w. M. jeszcze przed r. 1275 posiadał Gostyń (z kluczem kilkunastu wsi), bowiem w t. r. Przemysł II oddalił skierowane przeciw M-owi roszczenia do Gostynia wysuwane przez Macieja z Pożegowa. W r. 1278 otrzymał M. od Przemysła II prawo lokacji nowego miasta Gostynia oraz budowy tu zamku. W r. 1301 M. ufundował w nowym Gostyniu szpital p. wez. Św. Ducha, przyłączając go do kościoła parafialnego Św. Marcina w Starym Gostyniu. Oba te beneficja oddał benedyktynom z Lubinia.
Drugim znacznym kompleksem dóbr M-a był klucz dóbr wokół podpoznańskiej Głuszyny (w r. 1296 przynajmniej 7 wsi). W r. 1296 M. w oparciu o dawniej istniejący kościół parafialny p. wez. Św. Jakuba fundował kolegiatę w Głuszynie z prepozyturą i trzema kanonikatami. Był też właścicielem Kobylina, któremu w r. 1303 nadał prawo miejskie. Za zasługi wobec książąt otrzymał od Bolesława Pobożnego wieś Saczyn (1268), od Przemysła II Krosno (1292), w r. 1302 miał też sąsiednie Mosinę i Pożegowo, które wraz z Krosnem lokował t. r. na prawie niemieckim. Mściwój II nadał mu na Pomorzu Gdańskim cztery wsie z licznymi jeziorami (1281, 1290), nadania te potwierdził w r. 1296 Władysław Łokietek. W r. 1293 miał M. ponadto wieś Gałęzewo, lokowane t. r. na prawie niemieckim, w r. 1296 zamieniał z kapitułą poznańską swój Główczyn (?) na podpoznańskie Marlewo, w r. 1304 od cystersów łekneńskich otrzymał w dożywocie wieś Sienno. Był dobroczyńcą fundowanego za jego czasów klasztoru Dominikanek w Poznaniu: w r. 1282 nadał im wsie Roszczki, Sokolniki i Białokosz (ten ostatni nabył w r. 1278 za 70 grzywien), a także posiadane wraz z braćmi Donatowo i Grzymisław; w kilka lat później (przed r. 1297) dał mniszkom młyn pod miastem wraz z rolą. Żył jeszcze 10 V 1305; zmarł przed 20 III 1306, kiedy to województwo kaliskie piastował już Michał Jankowic Zaremba. Księga zmarłych klasztoru Benedyktynów w Lubiniu zanotowała wzmiankę o nim pod datą 8 VI – jest to zapewne data śmierci (1305).
Żona M-a nie jest znana, Halecki przypuszcza, że pochodziła z Awdańców. Z małżeństwa tego M. pozostawił licznych synów. Najstarszy z nich Jakub, kanonik poznański i scholastyk gnieźnieński, objął w r. 1315 ojcowskie dobra pomorskie i w r. n. scedował je Krzyżakom. Z młodszych synów Wojciech pisał się z Krosna i Gostynia, Mikołaj z Mosiny, Jasiek zapewne z Górki, wreszcie najmłodszy Piotr z Głuszyny i Kobylina. Tym samym wielki majątek wojewody uległ rozdrobnieniu. Żaden z synów M-a nie zrobił większej kariery politycznej.

Boniecki, XV 351 i n.; – Bieniak J., Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300–1306, Tor. 1969; Halecki O., Ród Łodziów w wiekach średnich, Lw. 1912 (odb. z „Mies. Herald.”); Kozierowski S., Dzieje Gostynia w średnich wiekach, P. 1913; Małecki A., Szkice heraldyczne, Lw. 1890 II 179; Młynarska-Kaletynowa M., Pierwsze lokacje miast w dorzeczu Orli w XIII w., Wr. 1973 s. 74–83, 94–8, 105–10; Zielińska K., Zjednoczenie Pomorza Gdańskiego z Wielkopolską pod koniec XIII w. Umowa kępińska 1282 r., Tor. 1968; – Kod. katedry krak., I; Kod. Wpol., I, II, IV; Mon. Pol. Hist., V 627; Mon. Pol. Hist., S. nova, VIII; Pomm. Urk.-buch, nr 531, 532, 555.
Antoni Gąsiorowski

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Bolesław Wstydliwy

1226-06-21 - 1279-12-07
książę krakowski
 

Jakub Świnka

okolo polowy XIII w. - 1314-03-04
arcybiskup gnieźnieński
 

Wacław II Czeski

1271-09-27 - 1305-06-21
król Czech
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jan

XIII/XIV w. - 1356-05-18
opat cystersów w Mogile
 

Kazimierz I Kujawski

ok. 1211 - prawdop. 14 XII 1267
książę kujawski
 

Salomea

1211 lub 1212 - 1268-11-17
błogosławiona
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.