Chełmski Piotr (P. z Woli Chełmskiej, dziś Justowskiej) h. Ostoja, najstarszy syn Hanka z Chełmu i Katarzyny, wychowany i kształcony staranniej od braci, prawdopodobnie najzdolniejszy z sześciu Chełmskich, doszedł z czasem do senatorskiej godności. Okres do wielkiej wojny z Zakonem zeszedł Piotrowi na załatwianiu spraw majątkowych. Na szerszą widownię wystąpił Ch. dopiero w czasie wojny z Zakonem, gdy złożył dowody specjalnej sprawności i męstwa, wdzierając się do zamku w Radzyniu. Wł. Jagiełło nagrodził męstwo rycerza, jemu i jego braciom oddał gród i miasto Lembark. Nadanie to nie przyniosło oczywiście rycerzowi żadnych korzyści, a koszty wyprawy pokryć musiał z własnej szkatuły, nie bardzo w tym czasie zasobnej. Zapewne musiał się na wyprawę zadłużyć, gdy, w r. 1412 nawiedzają go komornicy, których krewki rycerz kijem przepędził. Naraziło go to na nowe kary sądowe, lecz wkrótce przy pomocy monarchy wybrnął z przykrego położenia. Od r. 1418 piastował już urząd burgrabiego krakowskiego, a co ważniejsze, cieszył się specjalnym zaufaniem Władysława Jagiełły, który jemu właśnie poruczył rycerskie wychowanie Fryderyka Brandenburskiego, narzeczonego córki Jadwigi. Wierny królowi, z całym oddaniem służył i królowej Sonce, należał do jej najbardziej zaufanych dworzan. Para królewska nie szczędziła mu nagród, dzięki czemu nie tylko nie słychać już więcej o kłopotach finansowych Piotra, lecz przeciwnie śledzić możemy stały wzrost jego fortuny. Krótko dzierżył Ch. starostwo w Nowym Mieście Korczynie (1430–32), od r. 1434 spotykamy się z nim jako kasztelanem połanieckim, od 1437 ochmistrzem dworu królewskiego. W całym okresie tego czasu stale przebywał przy królu gotów do usług: czy chodzić będzie o podpisanie zobowiązania, dotyczącego Kamieńca Podolskiego (1427), czy o posłowanie do soboru bazylejskiego (1433) w imieniu króla i sandomierskiego zjazdu. Na podkreślenie zasługuje fakt, że jemu królowa oddała rządy na dworze syna Kazimierza, co rozumieć można tylko w ten sposób, że podobnie jak niegdyś Jagiełło Fryderyka, tak Sonka Kazimierza oddała na wychowanie Chełmskiemu. Żenił się Ch. dwa razy. Pierwsza żona, niewiadomego imienia, obdarzyła go synami: Janem, zwanym Rokoszem z Kościc (występuje już w r. 1420), i Ściborem Chełmskim. W r. 1445 ożenił się Ch. po raz drugi z Tarnobą, lecz z małżeństwa tego nie doczekał się dzieci. Nie dochowała się wprawdzie do naszych czasów żadna charakterystyka Ch-go, lecz na podstawie dokumentów przedstawia się nam jako jedna z wybitnych postaci pierwszej połowy XV stulecia. Dbały o zbawienie swej duszy, zapisał karmelitom na Piasku w r. 1441 legat na Woli na msze św. Zmarł po r. 1456.
Star. pr. p. pomn., II 1213, 1214, 1299, 1656, 1694, 1863, 1978, 1982, 2035, 2094, 2111, 2267, 2939, 2926, 3136, 3222; Kod. Mp., IV; Długosz, Hist. Pol., IV; Archiwum Sanguszków II; Invenarium… Privilegium., ed. Rykaczewski, Paryż 1862; Cod. ep. XV, t. I, cz. 1., t. II.
Karol Piotrowicz