INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Przecław z Dmosic (Dmoszyc) h. Ostoja      Wzmianka o Przecławie z Dmosic - Długosz, Historia - Kodeks Ocieskiego - rkps w zbiorach Fundacji Czartoryskich - Księga XII, s. 484 (rok 1466) - źródło kopii cyfrowej: dlugosz.POLONA.pl - rubrykacja iPSB.

Przecław z Dmosic (Dmoszyc) h. Ostoja  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1984-1985 w XXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Przecław z Dmosic (Dmoszyc) h. Ostoja (zm. 1474), starosta spiski. Pochodził ze średniej szlachty małopolskiej, był synem Pawła, właściciela Dmosic w ziemi sandomierskiej. Rodzinna jego wieś znalazła się w późniejszych latach w rękach jego stryjecznych braci Jana i Jakuba, zaś P. nabył dobra w ziemi krakowskiej.

W r. 1431 immatrykulował się w Uniw. Krak. Dn. 3 V 1439 podpisał akt prohusyckiej konfederacji Spytka z Melsztyna w Korczynie. Po wstąpieniu na tron Kazimierza Jagiellończyka związał się ze stronnictwem królewskim. W r. 1448 zastawił swoje części w Gruszowie i Imbramowicach w ziemi krakowskiej za 750 grzywien Andrzejowi Mokrskiemu z Pałecznicy (nie wykupił ich potem). W r. 1456 po Mikołaju Pieniążku z Witowic mianowany został P. starostą polskiego Spisza. Na stanowisku tym dbał o rozwój handlu w swoim starostwie, o kontakty z miastami słowackimi, zwalczał pograniczne rozboje. Osobistego majątku dorabiał się dzięki umiejętnym operacjom finansowym, m. in. pożyczkom udzielanym królowi. W r. 1456 król zabezpieczył otrzymane od P-a 6 500 fl. na zamkach w Lubowli i Podolińcu, z warunkiem przeznaczenia części tej sumy w wysokości 2 000 fl. płynących z czynszów i dochodów na konserwację wspomnianych zamków. W r. 1460 odstąpił P. zastaw na wójtostwie wolbromskim Stanisławowi Młodziejowskiemu za 1 000 fl. węgierskich. W r. 1462 król zapisał P-owi na dochodach ziemi spiskiej 300 fl. Jako star. spiski P. uwikłany był w ciąg zatargów przeplatanych pertraktacjami z władzami węgierskimi, w szczególności z Maciejem Korwinem, ze Stefanem Zapolyą, star. Górnych Węgier, oraz z jego bratem Emerykiem. W sprawie zatrzymanych w Polsce kupców miast słowackich radził S. Zapolya w r. 1462 zwracać się wprost do P-a. Gdy t. r. Mikołaj Pieniążek, star. krakowski, wypędził z Oświęcimskiego rycerzy-rozbójników Borzywoja i Włodka Skrzyńskich, P. wraz z Piotrem Komorowskim współdziałał w akcji represyjnej, przecinając im drogę odwrotu na Węgry. Po spustoszeniu przez S. Zapolyę w r. 1465 terenów należących do zastawionych Polsce 13 miast spiskich, P. domagał się zdecydowanych kroków odwetowych, ale sprzeciwił się temu Jakub z Dębna, star. krakowski, który doprowadził do polubownego załatwienia sprawy z Węgrami. P., jak się zdaje, nie podporządkował się ugodzie, gdyż Węgrzy oskarżali go t. r. o napad na zamek Makowicę przy drodze z Bardiowa do Żmigrodu. T. r. popadł P. w ostre zatargi z bpem Egeru Władysławem; poniósł w ich wyniku straty na sumę 10 000 fl. węgierskich. W r. n. brał udział w ataku na Czechów łupiących pod wodzą Ścibora Towaczowskiego okolice Częstochowy; powracającego z łupem nieprzyjaciela (pod Oświęcimem) wypuścił bez walki, co spotkało się z różnymi komentarzami, od pomówienia P-a o wzięcie okupu, po oskarżenie o sympatie prohusyckie.

Zbliżył się P. do możnego rodu Tarnowskich, poślubiając przed 3 VI 1466 Katarzynę, córkę Jana Tarnowskiego, woj. krakowskiego. W czasie wyprawy królewicza Kazimierza na Węgry w r. 1471 współdziałał z wojskami polskimi, werbując zaciężnych, dostarczając koni i żywności. Poniesione przy tym wydatki pokrył król P-owi w r. n., zapisał mu też w r. 1473 dalsze sumy na opatrzenie zamku w Lubowli. Dn. 1 IX 1471 z Podolińca zawiadamiał P. miasto Kieżmark o koronacji Władysława Jagiellończyka na króla czeskiego. W r. 1474 brał P., jak się zdaje, udział w wykonaniu warunków polsko-węgierskiego układu granicznego w Starej Wsi. P. pożyczał znaczne sumy pieniędzy pod zastaw dóbr królewskich i prywatnych. Jeszcze przed r. 1457, wraz z bratem Pawłem, przejął w ten sposób dobra Bartosza z Ogrodzieńca: Ogrodzieniec, Włodowice, Rudniki, Parkoszowice, Górę, Nadolice, Podleszany, Małe Rudniki i Podolany, które 6 VI 1465 wykupił, za zgodą właściciela, z ich rąk Jakub z Dębna za 2 325 fl. węgierskich. Handlowo i finansowo związany był też z mieszczaństwem krakowskim (Mikołajem Zarogowskim, rajcą krakowskim, Mikołajem Żelewskim, kupcem krakowskim, Janem Konopką). Dn. 3 VI 1466 Katarzyna, żona P-a, zrzekła się dawnej oprawy posagu i wiana na Ogrodzieńcu na rzecz Jakuba z Dębna, w zamian za co mąż zapisał jej nową oprawę na połowie dóbr swoich, posiadanych w Królestwie i poza jego granicami (na Spiszu). W t. r. opiekunami i zarządcami swych dóbr na wypadek śmierci mianował P.: Jana Tarnowskiego, kaszt. wojnickiego, Jakuba z Dębna, star. krakowskiego i podskarbiego, swego brata stryjecznego Jana z Dmosic i Andrzeja Mokrskiego, burgrabiego zamku krakowskiego, z którym wcześniej przeprowadzał liczne transakcje majątkowe. Wspólnie z Jakubem z Dębna uczestniczył P. w sądach rozjemczych (jak np. w r. 1468 w sprawie między Marcinem i Janem z Przyszowej a mieszczanami sądeckimi).

W r. 1474 król zezwolił Piotrowi Komorowskiemu wykupić z rąk P-a zamek Barwałd z przyległymi wsiami za 3000 fl. węgierskich, a samemu P-owi zapisał w zamian za tę rezygnację 800 fl. oraz dodatkowo 2 000 fl. w związku z wydatkami na zaopatrzenie zamków spiskich. T. r. zabezpieczył P. ponownie 1 400 fl. posagu i wiana żonie swojej Katarzynie z Tarnowa na połowie dóbr swoich. W testamencie, sporządzonym na zamku lubowelskim 19 VIII 1474, wyznaczył egzekutorów ostatniej woli, a zarazem opiekunów żonie i córkom. Przeznaczył legat 1 200 fl. dla kościoła Św. Katarzyny w Krakowie na msze wieczyste za siebie (uregulowany dopiero w r. 1494 przez zięcia Piotra Kmitę), zrobił też zapisy dla bratanków Jana i Pawła z Dmosic – ponad 1 000 fl. – oraz siostrzenicy Elżbiecie 100 fl. Na uwagę zasługują legaty, jakie zostawił dla osób ze swojej służby. Zmarł po 19 VIII 1474 i został pochowany w kościele Św. Katarzyny w Krakowie w kaplicy Św. Jana Chrzciciela.

Z małżeństwa z Katarzyną z Tarnowskich miał P. córki: Elżbietę, wydaną za mąż za Piotra Kmitę z Wiśnicza, woj. krakowskiego (zob.), i Zofię, małżonkę Mikołaja Ligęzy z Przecławia. Obaj zięciowie oprawili posag i wiano córkom P-a po 6 000 fl. węgierskich.

 

Boniecki; Dworzaczek, tabl. 95; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy, s. 214, 217, 222; – Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy, W. 1971 s. 197; Kiryk F., Działalność gospodarcza i kulturalna Jakuba z Dębna, „Roczn. Nauk. – Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagog. w Kr.” (Prace Hist. II) Z. 20: 1965 s. 40, 41, 50; tenże, Jakub z Dębna na tle wewnętrznej i zagranicznej polityki Kazimierza Jagiellończyka, Wr. 1967 s. 66, 68, 69; tenże, Stosunki handlowe Jasła i miast okolicznych z miastami słowackimi w XV w. w: Studia z dziejów Jasła i powiatu Jasielskiego, Kr. 1964 s. 152; Kolak W., Klasztor Augustianów przy kościele Św. Katarzyny w Krakowie, Kr. 1982; Rozbiór krytyczny Długosza, II 351; – Akta grodz. i ziem., IX 101; Album stud. Univ. Crac., I 79; Cod. epist. saec. XV, II nr 255, III nr 160; Długosz, Historia, V 351, 408, 446; Ivanyi B., Bártfa szabad királyi város levéltára 1319–1526 [Archiwum wolnego królestwa miasta Bardiowa 1319–1526]. T. I. 1319–1501, Budapeszt 1910 nr 1088, 1430, 1478, 1493, 1512, 1521, 1549, 1555, 1573, 1602–4, 1608, 1685, 1701, 1752, 1754–5, 1816–18, 1979, 2866; Matricularum summ., I 246, 617, 855, 1081, 1172, 1208, 1210, 1257, 1258; Rachunki królewskie z l. 1471–2 i 1476–8, s. 254; Sprawozdanie z poszukiwań na Węgrzech, Kr. 1919 s. 50, 53, 54, 95; Starod. Prawa Pol., Pomn., II nr. 3842, 3843, 3845; – Arch. Państw. w Kr. Oddz. na Wawelu: Terr. Crac. t. 15 s. 260, 269, 270, 271, 280, 281, t. 17 s. 415, t. 18 s. 83, t. 150 s. 339, t. 152 s. 41, 103, Teutonicalia Crac. t. 3 s. 47, 192; B. PAN w Kr.: rkp. 1676 k. 282v.–287; – Kartoteka Słownika Hist.-Geogr. IH PAN w Kr.

Krzysztof Baczkowski

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan z Dukli

około 1410 - 1484-09-29
święty
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.