Pilecki Stanisław h. Leliwa (zm. 1527), starosta gródecki. Był synem woj. sandomierskiego Jana (zob.) i Zofii, bratem Mikołaja, woj. bełskiego (zob.), i Jana, star. lubelskiego i parczewskiego (zob.). W r. 1494 zapisał się na Uniw. Krak. W r. 1496 ożenił się z Anną, córką nieżyjącego już wówczas kaszt. sandomierskiego Rafała Jarosławskiego (zob.). W r. 1497 stał się posiadaczem starostwa gródeckiego, które za zgodą króla wziął w zastaw od swojego szwagra Rafała Jarosławskiego (starostwo to nie zostało przez Jarosławskiego wykupione). T. r. wziął udział w wyprawie mołdawskiej Jana Olbrachta. W r. 1501 zasiadał na rokach sądowych w Przeworsku. Po spaleniu przez Tatarów zamku gródeckiego, na prośbę P-ego król nakazał w r. 1504 okolicznej szlachcie i mieszczanom Gródka odbudowę zamku pod nadzorem P-ego. W r. 1507 wziął udział w wyprawie wołoskiej, a później w walkach z Tatarami. Mimo to groziła mu utrata starostwa, gdyż 4 I 1510 król obiecał wydać konsens na wykupienie tenuty z jego rąk. W r. 1511 przebywał z królem w Poznaniu, a w r. n. uczestniczył w uroczystościach ślubnych Zygmunta i Barbary Zapolyi. We wrześniu 1516 był z królem w Wilnie, wziął udział w lutowym sejmie krakowskim w r. 1518; rozpatrywano na nim wniesioną przez arcbpa lwowskiego Bernarda Wilczka skargę przeciw P-emu o szkody wyrządzone w dobrach arcybiskupich i zabranianie poddanym korzystania z lasów królewskich. W rezultacie król wyznaczył komisję do rozgraniczenia dóbr gródeckich od arcybiskupich i napomniał P-ego. P. należał do orszaku królewskiego w czasie powitania Bony Sforzy przed Krakowem i wziął udział w królewskich uroczystościach ślubnych. W maju t. r. był obecny na zjeździe generalnym ziemi krakowskiej. Dn. 1 XI t. r., w ramach wyzwalania dóbr królewskich z zastawu, zmieniono zasadę, na jakiej P. trzymał starostwo gródeckie. Otrzymując je w dożywocie wraz z obietnicą spłaty zastawu sukcesorom, został zobowiązany do rozliczania dochodów ze skarbem. Nie wziął udziału w wojnie pruskiej, gdyż król powierzył mu obronę ziem ruskich przed Tatarami, a z sejmu bydgoskiego w listopadzie 1520 wysłał doń instrukcję na wypadek najazdu tatarskiego. W r. 1524 przedmieszczanie gródeccy wnieśli do Zygmunta Starego skargę w związku ze zmuszaniem ich przez P-ego do nadmiernych robocizn na folwarku królewskim. W r. n. brał udział w pertraktacjach dotyczących sekularyzacji zakonu krzyżackiego z w. mistrzem Albrechtem, następnie przywiesił pieczęć do traktatu krakowskiego i był świadkiem hołdu pruskiego (10 VI). W r. 1501, po podziale z braćmi, wziął Kidów z pięcioma wsiami w pow. lelowskim i dobra tyczyńskie w ziemi przemyskiej. Odtąd pisał się najczęściej z Zalesia lub z Tyczyna. W związku z ruchem egzekucyjnym odezwały się głosy, że dobra tyczyńskie należały do domeny królewskiej, dlatego w r. 1515 P. wystarał się o przywilej, którym król poświadczał, że miasto Tyczyn z wsiami doń przynależnymi nie jest królewszczyzną, lecz dziedziczną własnością P-ego. W r. 1500 wraz z braćmi nadał kościołowi w Tyczynie dwa ogrody, a w r. 1519 dał prepozytowi szpitala tyczyńskiego stałe uposażenie 8 grzywien na wsi Budziwoj, w zamian za przynoszących mały dochód kmieci na przedmieściu Tyczyna. W r. 1519 P. wykupił za 200 grzywien leżącą w pobliżu wieś Lutoryż, którą z nadania Pileckich miała prawem feudalnym po ojcu Dorota, żona Jana Piwki. T. r. uzyskał zgodę króla na sprzedaż z dóbr w powiecie lelowskim (Przechodów, Wierzbki, Kidowa, Szydłowca, Siadczy i Solczy) czynszu na rzecz beneficjum kościelnego i wraz z braćmi ustąpił Kurów koło Bochni bratu stryjecznemu Stanisławowi. W r. 1520 P. określił prawa i obowiązki mieszczan i przedmieszczan Tyczyna. W r. 1519 został mianowany generalnym plenipotentem przez wyruszającego do Ziemi Świętej Hieronima Jarosławskiego (syna swego szwagra Rafała) oraz jednym z jego spadkobierców. Zapis majątkowy potwierdził Jarosławski po powrocie do kraju 28 X 1520 w Wągrowcu. Żona wniosła P-emu w posagu 4 300 zł węgierskich. W r. 1521, wraz z siostrą Barbarą Szczekocką, spłacała ona długi Hieronima Jarosławskiego, zaciągnięte u kupców florenckich. P. rozchorował się w czasie pobytu na sejmie w Krakowie w r. 1527. Dn. 23 III sporządził testament, zmarł 26 III t. r. w Krakowie w szpitalu Św. Floriana. Pochowany został prawdopodobnie w Pilicy, w kościele parafialnym, gdzie umieszczono epitafium. Z małżeństwa z Anną z Jarosławskich (zm. 1538) pozostawił P. synów: Adama (zm. przed r. 1535), Jana (zm. po r. 1548), Krzysztofa (zm. 1535), Mikołaja (zm. 1535), Piotra (zm. po r. 1537), w r. 1525 studenta Uniw. Krak., i Rafała (zm. po r. 1560). Syn Rafała Jan (zm. 1574) był rotmistrzem królewskim, starostą horodelskim i stolnikiem przemyskim. Odziedziczył on dobra pileckie, które następnie poprzez zastaw przeszły w ręce bpa krakowskiego Filipa Padniewskiego.  

Dworzaczek; Paprocki; Katalog dokumentów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Oprac. A. Fastnacht, Cz. 1., Wr. 1953 nr 701; – Dworzaczek W., Leliwici Tarnowscy, W. 1971; Hubicki R., Opis trzech zamków w bliskości Krakowa w okręgu olkuskim, W. 1858; Kiryk F., Mateszew S., Zarys dziejów Tyczyna do roku 1772, w: 600 lat Tyczyna (1368–1968), Rzeszów 1973 s. 25; Pociecha W., Królowa Bona, P. 1949–58 I–II; tenże, Geneza hołdu pruskiego, w: Dzieje Prus Wschodnich, Gdynia 1937 s. 102; Sucheni-Grabowska A., Odbudowa domeny królewskiej w Polsce 1504–1548, Wr. 1967 s. 108; – Acta Tom., V–VI, IX; Akta grodz. i ziem., XVIII–XIX; Album stud. Univ. Crac., II 31, 232; Corpus iuris, IV nr 47, 49; Matricularum summ., II–IV; Starod. Prawa Pol. Pomn., VI nr 104, 136, 299– 301, 513; Źródła Dziej., XV 490; – Arch. Państw. w Kr.: Castr. Crac., t. 36 s. 139, Terr. Crac., t. 153 s. 162, 176, 280, Terr. Pilz., t. 34 s. 22.

Franciszek Sikora