INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Władysław Walenty Fedorowicz     

Władysław Walenty Fedorowicz  

 
 
1845-05-26 - 1918-01-21
Biogram został opublikowany w 1948 r. w VI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Fedorowicz Władysław Walenty (1845−1918), polityk, literat i historyk. Ur. 26 V w Bielanówce pow. tarnopolskiego, jedyny syn Jana i Karoliny z Nahlików, która młodo go odumarła, ochrzczony został w obrządku unickim. Ukończył w r. 1864 gimnazjum w Tarnopolu, nie puszczony do partyzantki przez ojca, przeciwnika powstań. Zaczął studiować prawo w Wiedniu, gdzie się przyjaźnił z Grottgerem i uczył się rysunku pod jego kierunkiem. Po roku przeniósł się do Lwowa i tu ukończył prawo, po czym spędził lata 1868–70 w Paryżu, studiując w Sorbonie i Collège de France, interesując się po dyletancku historią, filozofią, estetyką, biologią. W 1871 przejął po śmierci ojca dobrze zagospodarowaną fortunę, osiadł w Oknie w powiecie skałackim, dokupił jeszcze 4 folwarki i sam nimi administrował. Odbył jeszcze kilka podróży zagranicznych, po Anglii, Szwajcarii, Włoszech, Niemczech i Rosji; w Paryżu przedstawił ministrowi J. Simonowi zasady galicyjskiej reformy szkolnej. W 1872 ogłosił drukiem zbiór »Aforyzmów« swego ojca (w 1913 tegoż »Pisma filozoficzne») w 1874–7 trzy tomy własnych Aforyzmów (tłumaczone na ukraiński 1883), w 1873 rozprawkę o Szkolnictwie w Anglii, 1878 rozważania: Z teki wiejskiego szlachcica (tłum. na rosyjski), w 1879 tom Studiów politycznych historycznych i filozoficznych. Maluje się w nich F. jako liberał-angloman, entuzjasta samorządu i decentralizacji. Tradycje rodzinne, równie jak ambicje osobiste, kazały mu podawać się za Rusina i szukać w obozie ruskim politycznej kariery. Zrazu trzymał się blisko ugodowca Ławrowskiego, ale po jego śmierci zbliżył się do ruchu narodowo-ukraińskiego. W 1873 został obrany prezesem tow. oświatowo-wydawniczego Proświta. Gdy w 1875 w dyskusji sejmowej padły pod adresem Proświty oskarżenia o radykalizm i agitację antypolską, F. zrzekł się imieniem Towarzystwa subwencji krajowej, przyznawanej dotąd Proświcie na druk podręczników szkolnych. W głośnym liście otwartym oświadczył, że Proświta czuje się odpowiedzialną wobec narodu ukraińskiego i nie podda się niczyjej innej kontroli. Równocześnie ofiarował znaczny kapitał na fundusz żelazny swojej organizacji w celu zastąpienia utraconego wsparcia. Zdobył sobie tym gestem znaczną popularność wśród Ukraińców, ale na zerwanie z polskością nie zdecydował się. W 1877 złożył prezesurę Proświty, a w 1879 wystąpił jako kandydat do Rady Państwa pod firmą ukraińską, ale z poparciem komitetu polskiego. Przeszedł z kurii gmin. wiejskich Żółkiew-Sokal-Rawa w drugim turnusie, po bardzo ostrej walce z kandydatem Starorusinów. Izba uznała wybór za ważny dopiero w 1882, odrzucając wniesione protesty. Musiał wstąpić do Koła Polskiego, gdzie uważano go za Ukraińca-ugodowca, traktowano go podejrzliwie i nie dopuszczano do wystąpień na plenum. Tymczasem Ukraińcy potępiali jego współpracę z Polakami. F. pracował w komisji budżetowej Rady Państwa, ale w 1882 zbrzydził sobie dwuznaczną sytuację i złożył mandat. Utrzymał kontakt z Ukraińcami, nie angażując się całkowicie w ich ruchu i nie zdobywając sobie ich pełnego zaufania. W 1885 wziął udział w deputacji, która protestowała u ces. Franciszka Józefa przeciw reformie zakonu bazylianów. W 1894 przyczynił się do ufundowania Ukraińskiego pawilonu etnograficznego na Wystawie Krajowej we Lwowie. Patronował dyskretnie próbom zbliżenia Ukraińców do Wiednia i do Polaków, w szczególności inicjatywom Kulisza i Barwińskiego. Zwalczany za to przez ziemian polskich, musiał bronić się przeciw paszkwilom, które mu zarzucały konszachty z Rosją, nieuczciwe zrobienie majątku i chłopskie pochodzenie. Stojąc pomiędzy obozami, nie mógł wstąpić do sejmu ani jako Polak, ani jako Ukrainiec. W skałackiej Radzie Powiatowej zasiadał tylko przez jedną kadencję, 1876–82. Z nominacji Wydziału Krajowego należał za to w l. 1887–98 do Komisji dla spraw przemysłowych, pracując w niej około rozwoju rękodzielnictwa w Galicji Wschodniej. Pełnił też funkcje kuratora szkoły krajowej kołodziejsko-kowalsko-garncarskiej w Toustem; w samym Oknie założył szkołę kilimkarstwa.

W 1902 mianowany został dożywotnim członkiem Izby Panów, jako jedyny właściciel ziemski przyznający się do narodowości ukraińskiej. Faktycznie nie współdziałał już wtedy z Ukraińcami i w polityce wiedeńskiej nie odegrał roli. W 1908 ogłosił broszurę Einige Worte zur Schulreformfrage, zalecając w duchu krańcowego liberalizmu zupełną likwidację szkolnictwa państwowego. Dawno już trudnił się kolekcjonerstwem. W swoim Oknie gromadził i porządkował archiwum rodzinne (ok. 15.000 dokumentów od w. XV); udostępniał je przeważnie ukraińskim badaczom, jak Iwanowi France. Sam ogłosił w 1880 pracę genealogiczną: Wiadomość o Fedorowiczach. Zbierał też ceramikę ludową, broń polską i wschodnią, miniatury, kilimy, makaty (największa kolekcja prywatna w Galicji), ciekawostki archeologiczne i geologiczne. Miał około 300 płócien, w tym jednego podobno Cranacha, sporo dobrej szkoły włoskiej i flamandzkiej, a z polskich artystów Czechowicza, Chodowieckiego, Orłowskiego, Grottgera, Kossaka. Na stare lata zabrał się do pracy naukowej, zachęcony przez kolegę z Izby Panów, Helferta, do opracowania dziejów kampanii polskiej 1809. W Paryżu i Wiedniu zebrał duży materiał archiwalny i ogłosił w 1911 tom I źródeł pt. 1809, Campagne de Pologne. Zawarł w nim w porządku chronologicznym dokumenty francuskie, po części już drukowane. Wybuch I wojny światowej przeszkodził wydaniu gotowego już II tomu, obejmującego dokumenty w języku niemieckim. W 1911 ogłosił nadto F. tom Wspomnień z r. 1809 gen. Sierawskiego, a w 1912 krótki szkic pt. Erzherzog Franz v. Este und die polnische Gesellschaft, rzecz naukowo bezwartościową. F. miał duże zamiłowania historyczne, ale brakowało mu szkoły i talentu konstrukcyjnego.

Wojna 1914–18 przyniosła zagładę wszystkim zbiorom F-a. Złamany tymi przejściami, zmarł w Oknie 21 I 1918.

 

Żychlinski, Złota Księga IV, 99; Schematyzmy Król. Galicji 1877–1914; Stenogramy Sejmu Krajowego 1875; Rady Państwa 1879–82, Izby Panów 1902–18; dzieła F-a, prócz już cytowanych: Nasze gorzelnictwo wobec ustawy przeciw zarazie bydła, Lw. 1879; Odpowiedź na paszkwil Rozwadowskiego, Lw. 1889; Artur Grottger, Ze wspomnień przyjaciela, Lw. 1906; Chwalewik, Zbiory polskie II, 24; Koźmian S., Reprezentacja kraju w Radzie Państwa, Kr. 1879, 57; Lewycki K., Ist. polit. dumki halt. Ukrainciw I, Lw. 1926, 114, 151, 174, 214, 272, tamże portret.

Stefan Kieniewicz

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Benedykt Dybowski

1833-04-30 - 1930-01-31
przyrodnik
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Henryk Rutkowski

1903-01-07 - 1925-08-21
działacz komunistyczny
 

Witold (Witołd) Rubczyński

1864-05-28 - 1938-05-18
filozof
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.