Pajgert Adam (1829–1872), poeta, tłumacz. Ur. 21 IX w Skomorochach (pow. brzeżański), był synem Józefa Kalasantego (zob.) i Tekli z Małeckich. Do szkół uczęszczał we Lwowie, nadto odebrał staranne wykształcenie w domu. Wiele podróżował: jeździł (1855) do Niemiec, Francji i Włoch, w r. 1860 przebywał w Wiedniu. Osiadł później i gospodarował w zakupionej przez ojca wsi Sidorów (pow. husiatyński na Podolu), którą po jego śmierci odziedziczył; obaj zgromadzili tu duży księgozbiór. Wyjeżdżał stąd za granicę w celach leczniczych, był bowiem wątłego zdrowia. Z tego też powodu nie wziął udziału w powstaniu styczniowym, dawał natomiast schronienie emisariuszom, a w kwietniu 1863 odbyło się w jego domu w Sidorowie potajemne spotkanie Zygmunta Miłkowskiego z gen. Józefem Wysockim i Edmundem Różyckim; na pierwszym z nich wywarł P. bardzo sympatyczne wrażenie jako «człowiek wykształcony, zacny, miły». P. pozostawał w ścisłych stosunkach z galicyjskim światem literackim; przyjaźnił się m. in. z Henrykiem Jabłońskim, Mieczysławem Romanowskim (z którym prowadził poetycką polemikę), Janem Zachariasiewiczem, Władysławem Zawadzkim, Romanem Zmorskim, szczególnie bliska i długoletnia przyjaźń łączyła go z Kornelem Ujejskim, którego w trudnościach finansowych niejednokrotnie ratował pożyczkami. Znał również Wincentego Pola, pisał także wiersze skierowane do Karola Balińskiego, Seweryna Goszczyńskiego i Teofila Lenartowicza.
Jako poeta wystąpił P. z przekładem wiersza G. Herwegha w r. 1850 w „Tygodniku Lwowskim” (nr 36), twórczość oryginalną rozpoczął – jak się zdaje – w r. 1854 na łamach lwowskich „Nowin” od wierszowanych bajek. (Należącego do jego poetyckich pierwocin poematu Marek Jachimowski nie chciał drukować). W r. 1854 powstały także: wierszowana «rzecz historyczna z XVII w.» Berszada (druk. w „Dzien. Liter.” 1857 nr 25–8, wyd. oddzielnie prawdopodobnie wcześniej, b. r. i m. wyd.) oraz Pokutnik. Powieść wschodnia („Dzien. Liter.” 1857 nr 103–6). Bohaterami pierwszego utworu byli hetman Stanisław Żółkiewski i Jerzy Zbaraski, a tematem poświęcenie dla ojczyzny; znalazły się tutaj głównie składniki ideowe późniejszej poezji P-a: patriotyzm, kult wspaniałej, bohaterskiej przeszłości i pogarda dla nędznej teraźniejszości (na ich przeciwstawieniu oparty został bardzo niegdyś – jeszcze w XX w. – popularny liryk P-a W zbrojowni). W tym także czasie, również na łamach „Nowin”, pojawiały się poetyckie przekłady P-a. Inspiratorami poety byli przede wszystkim Juliusz Słowacki i G. Byron oraz H. Heine i V. Hugo, a mistrzem i opiekunem literackim był mu o kilka lat starszy Ujejski. Za jego to wzorem sięgał P. po tematy z dziejów i literatury antycznej Grecji, czyniąc z nich często maskę dla spraw polskich. Najwybitniejszym jego utworem tego rodzaju był poemat Kadmea. Ustęp z dziejów greckich („Bibl. Ossol.” 1863), w którym złożył również poetycki hołd Słowackiemu. Inspiracji Ujejskiego przypisać należy także sięganie do motywów biblijnych (Pieśni proroków, Lw. 1865, dedykowane Ujejskiemu). Wspomniany utwór zawierał liczne aluzje do powstania styczniowego. W r. 1856 rozpoczął P. współpracę z lwowskim „Dziennikiem Literackim”, trwała ona do końca istnienia pisma (1870), pisywał także do innych periodyków lwowskich, warszawskich oraz do „Tygodnika Wielkopolskiego”. Książkowym debiutem był tom Poezje (Lw. 1858); oznaczony jako pierwszy, zawierał utwory epickie i liryczne (tom drugi, który miał objąć przekłady, nie ukazał się).
Osobno P. ogłosił przekłady: poematu Byrona „Wyspa, czyli Christian i jego towarzysze” („Czas. Dod. Miesięczny” T. 16: 1859, odb. Kr. 1859, wznowiony w r. 1924 w tomie „Powieści poetyckich” angielskiego poety), tragedii W. Shakespeare’a „Juliusz Cezar” (Lw. 1859, liczne wznowienia), poematu dramatycznego Byrona „Kain” (Lw. 1868) oraz poematu T. Moore’a „Raj i Peri”, drukowanego w „Dzienniku Literackim” (1857 nr 64–7) i łącznie z «poematem sielskim» francuskiego poety ludowego Jasmina (J. Boé) „Ślepa dziewczyna z Castel-Cuillé” (W. 1860). Te wydane osobno przekłady oraz liczne spolszczenia drobniejszych głównie utworów z języka angielskiego (m. in. z „Melodii hebrajskich” Byrona, wierszy R. Burnsa, H. W. Longfellowa, T. Moore’a, W. Scotta, A. Tennysona – m. in. poemat „Ginewra”), francuskiego (V. Hugo) i niemieckiego (m. in. A. Chamisso, F. Freiligrath, E. Geibel, H. Heine, G. Herwegh, N. Lenau, A. Platen, L. Uhland) i włoskiego (m. in. G. Niccolini) zapewniły P-owi miejsce w rzędzie najwybitniejszych polskich tłumaczy w XIX w. Szczególnie wysoko oceniono jego przekład „Juliusza Cezara”, konsekwentnie zachowujący formę oryginału (P. zamierzał spolszczyć wszystkie utwory Shakespeare’a, którego był entuzjastycznym wielbicielem). Z poezji dziewiętnastowiecznej wybierał P. często do przekładu wiersze, które miały związek ze sprawami polskimi lub wzywały do walki o wolność.
Tłumaczenia przesłoniły twórczość oryginalną P-a, w której rozwijał główne motywy i tendencje swoich pierwszych utworów, a więc wprowadzał mocny ton patriotyczny, idealizował przeszłość Polski. Za wzorem bowiem wielkich naszych twórców romantycznych uważał P. służbę narodowi za naczelne zadanie poezji. W cyklu poetyckim o tematyce społeczno-politycznej Struny żelazne (tytuł zapożyczony od V. Hugo) dał P. wyraz poglądom liberalnym, demokratycznym i antyklerykalnym, głosił kult oświaty i postępu, odcinając się jednakże od pozytywistów. Do końca życia pozostał obrońcą wartości literatury romantycznej, co szczególnie wyraźnie zaznaczyło się w rozprawce O przedmiotach ujemnych w sztuce („Dzien. Liter.” 1868 nr 20–2) rozstrzygającej problem, «czy złe ma prawo obywatelstwa w sztuce?» twierdzeniem, że «przedmioty ujemne właściwsze są sztuce niźli dodatnie»; uznaniu dla Byrona, Słowackiego i in. «poetów negacji» towarzyszyło potępienie sarmatyzmu Wincentego Pola, co stanowiło kontynuację myśli Ujejskiego zawartych w „Listach spod Lwowa”. Najobszerniejszą opublikowaną pracą krytyczną P-a było Słowo o dramacie („Dzien. Liter.” 1862 nr 64–7), w której kult Shakespeare’a łączył się z opinią, «że poezja polska jest z konieczności swojej narodową, a dramat z natury swojej kosmopolitycznym, że więc dopóki ojczyzna nasza w rodzinie narodów tak wyjątkowe, sieroce zajmuje stanowisko … na dramat polski za wcześnie». Pod koniec życia P. zajmował się filozofią religii; interesował się także dziejami cywilizacji i filozofią dziejów. Brał również udział w życiu publicznym, piastując funkcję sekretarza Rady Powiatowej w Husiatynie. Twórczość jego miała współcześnie nielicznych, ale za to entuzjastycznych wielbicieli: «Jeden to z poetów, jakich mieliśmy niewielu … W piersi jego gorzał geniusz…» – pisał Józef I. Kraszewski. P. zmarł 21 VII 1872 w uzdrowisku czeskim Franzensbad (obecnie Františkovy Lázně), dokąd wyjechał na kurację. Pochowany został w Sidorowie, w grobowcu rodzinnym.
P. był ożeniony (1860) z Heleną z Rozwadowskich i pozostawił czworo dzieci: Jana (zob.), Władysława (malarza), Teklę i Kornela (zob.), które używały rodowego nazwiska w pisowni Paygert.
Przed śmiercią P. przygotował do druku nowy zbiór swoich poezji, oryginalnych i tłumaczeń, wydany przez rodzinę pt. Poezje w r. 1876 (Lw. I–II). W rękopisie pozostawił m. in. przekład dramatu „Henryk IV” Shakespeare’a oraz poematu dramatycznego A. Musseta „Usta i czara”, lecz brak informacji o losach jego puścizny.
Podobizny: „Kłosy” 1872 nr 375 s. 156, „Tyg. Illustr.” 1872 nr 251 s. 188, Pajgert A., Poezje, Lw. 1876 I; Estreicher w. XIX, Wyd. 2., V 148; Nowy Korbut, IX (bibliogr., wykaz krypt.); W. Enc. Ilustr., (T. Turkowski); Słown. Geogr., X 480; – Gomulicki J. W., Z dziejów poezji francuskiej w Polsce, „Kwart. Neofilol.” 1954 nr 3/4 s. 71–4; Kubacki W., Heine i Polska, w: Poezja i proza, Kr. 1966; Łączyńska A., Dziadek mój A. Pajgert, „Za i Przeciw” 1968 nr 19 (fot.); Siemieński L., O tłumaczeniach wierszem białym i o mylnym pojmowaniu charakterów w szekspirowskiej tragedii „Juliusz Cezar”, „Czas. Dod. Miesięczny” T. 15: 1859 s. 358–72; Szyjkowski M., Dzieje nowożytnej tragedii polskiej. Typ szekspirowski, Kr. 1923; Zawadzki B., A. Pajgert, „Świt” 1872 nr 26 s. 316; – Kraszewski J. I., [Korespondencja z Drezna], „Strzecha” 1872 nr 7–8 s. 344; Miłkowski Z., Od kolebki przez życie, Kr. 1936 II–III; Romanowski M., W promieniu Lwowa, Żukowa i Medyki. Listy..., W. 1972; Zawadzki W., Pamiętniki życia literackiego w Galicji, Kr. 1961 (podob.); – IBL PAN: Kartoteka bibliogr.; – Witkowska A., A. Pajgert, w: Dwieście lat literatury polskiej. Tom próbny, W. 1958 s. 457–89 (mszp. powielany, bibliogr.).