INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Józef Rapacki     

Józef Rapacki  

 
 
1871-03-19 - 1929-01-31
Biogram został opublikowany w 1987 r. w XXX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rapacki Józef (1871–1929), malarz, litograf. Ur. 19 III w Warszawie, był synem Wincentego (zob.) i Józefiny z Hoffmanów, bratem Wincentego (zob.), Honoraty Leszczyńskiej (zob.).

Od wczesnych lat objawiał R. zdolności rysunkowe, jako 14-letni chłopiec rozpoczął naukę w warszawskiej Szkole Rysunkowej Wojciecha Gersona i już wtedy «swymi pejzażami zaczął zwracać na siebie uwagę» (M. Trzebiński). W l. 1887–8 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Floriana Cynka, Feliksa Szynalewskiego i Izydora Jabłońskiego. Jednak «nudziły go przepisowe studia szkolne, wedle pewnych ustalonych reguł wykonywane, tedy porwany malowniczością ówczesnego Krakowa, niezmordowanie malował i rysował z natury» (S. Popowski). Były to ulice i zaułki Krakowa i Kazimierza (Mury Krakowa, Z Kazimierza, ul. Św. Józefa na Kazimierzu). W r. 1888 znów był w Warszawie i pobierał prywatnie lekcje malarstwa u Wojciecha Gersona. W l. 1889–91 przebywał w Monachium, gdzie był uczniem C. Fehra. Tam malował pejzaże (Brzegi Isary, O świcie i in.). Wcześnie, bo jeszcze w czasie nauki w Krakowie, R. zaczął wystawiać swe prace, w Salonie Krywulta w Warszawie i w tamtejszym Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP), z którym do końca życia był silnie związany. U Krywulta wystawiał od r. 1888, kiedy to na wystawę szkiców dał akwarelę Stara bóżnica, w r. 1889 (kilka widoków z Krakowa i Kościółek w Zakopanem), 1890 (Rekruci), 1893, 1895, 1896, 1899 (Jesień, Zamczysko, Rycerz), w l. 1900, 1901, 1902, 1903 i 1905. W tym okresie w TZSP wystawiał w r. 1888 (W miasteczku galicyjskim), w l. 1889–1914 (corocznie po kilka lub kilkanaście obrazów). Kilkakrotnie uzyskiwał pochwały i nagrody na konkursach malarskich Zachęty: trzykrotnie list pochwalny – w r. 1895 za pejzaż Wschód (zapewne identyczny z Porankiem, przedstawiający robotnika idącego do pracy), w r. 1897 za Poranek jesienny w górach i w r. 1904 za Kwiecień. W r. 1898 na konkursie J. Kurjerowa otrzymał I nagrodę za tryptyk Dzień z życia robotnika. W r. 1904 korzystał ze stypendium na studia zagraniczne z zapisu Michała Tyszkiewicza. Przypuszczalnie odbył wtedy podróż do Włoch, gdzie był zapewne już w r. 1898, ponieważ w t. r. na wystawie w Zachęcie pokazał pejzaż z motywem włoskim (Fragment teatru w Pompei). Później jeździł tam kilkakrotnie; na różnych wystawach pojawiały się widoki z Włoch pędzla R-ego (m. in. Motyw z Amalfi, Uliczka w Pompei, Fragment z Palatynu, Wieża kościoła św. Jerzego w Wenecji). Kilkakrotnie uczestniczył w wystawach Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w Krakowie (1891, 1893, 1894, 1896, 1901, 1903). W r. 1893 brał udział w wystawie powszechnej w Berlinie, zaś w r. 1894 otrzymał srebrny medal na wystawie sztuki współczesnej we Lwowie za pejzaż Pierwszy śnieg. W r. 1899 wystawiał w Wilnie na wystawie sztuki współczesnej artystów polskich, udział w wystawie powszechnej w Paryżu w r. 1900 przyniósł mu «mention honorable».

R. współpracował z różnymi pismami warszawskimi, w r. 1902 zamieszczał w „Wędrowcu” humorystyczne rysunki imitujące dziecięcy sposób rysowania i komentowania wydarzeń (np. Tatuś się martfi); rysunki te Z teki Kazia były eksponowane na Wystawie Humoru w Salonie Krywulta (1902). Dla „Tygodnika Ilustrowanego” (1895) namalował cykl pejzaży przedstawiających wszystkie miesiące roku, a także «portrety» drzew: Dęby (1902), Jesion, Jodła, Klon, Sosna (1903), Lipa, Grab (1904), Olsza, Wiąz (1905). R. próbował też ilustratorstwa książkowego (np. ilustracje do bajki Ignacego Krasickiego „Ojciec i syn”, czy „Malarii” Wiktora Gomulickiego, zachowany rysunek w Muz. Narod. w W.). Rzadko w twórczości artysty pojawiał się portret, malował swoich bliskich jak np. ojca w Portrecie Wincentego Rapackiego jako Karola Radziwiłła (Panie Kochanku), (ok. 1901) czy szwagra Bolesława Leszczyńskiego (ok. 1910). Bardziej jako pejzaż ze stafażem, niż rzeczywisty portret, jest potraktowany nastrojowy w całej postaci Portret malarza Kazimierza Lasockiego na tle jesiennego pejzażu (1914, w Muz. Narod. w W.). Podobnie do Księgi ku czci Wiktora Gomulickiego „Pokłosie” (W. 1913) R. namalował akwarelę Słońce zaszło, przedstawiającą pejzaż z postacią mężczyzny, będącą podobizną pisarza (ofiarowana Gomulickiemu, została zniszczona w czasie drugiej wojny światowej). Ze względu na zdrowie (zagrożenie gruźlicą) R. postanowił osiedlić się bliżej gór i okresowo mieszkał w Krakowie (ok. 1901 i ok. 1905–7). Zaczął wówczas studiować litografię i osiągnął w tej dziedzinie dobre rezultaty. Na konkursie wiedeńskiego Stowarzyszenia grafików w r. 1906 za autolitografię Wieża mariacka otrzymał wyróżnienie i jego praca została włączona do albumu wydanego w t. r. przez to stowarzyszenie. Jego obrazy, rysunki i autolitografię z tego okresu przedstawiały kościoły, uliczki Krakowa, zaułki starego Kazimierza (Podwórze, 1906 litogr. barwna w Muz. Narod. w Kr., Droga do Toń, 1907, Podwórze na Kazimierzu w Krakowie, 1908, Fragment kościoła św. Katarzyny, 1909). Z Krakowa wyjeżdżał często w okolice podgórskie i na Podhale. Tam powstawały pejzaże podkrakowskie (Pejzaż z okolic Myślenic), czy też (wg Hoesicka) «na gorące pochwały zasługujące» pejzaże tatrzańskie (Z okolic Szczawnicy, Droga do hal, Potok górski, Wiatr halny, Zachód słońca). Klimat zakopiański okazał się jednak dla niego za ostry i R. – za namową zaprzyjaźnionego doktora Władysława Wróblewskiego – osiadł (ok. 1907) w Olszance koło Radziwiłłowa (Skierniewickie). Tam w l. 1912–13 postawił własny dom, w którym wraz z żoną zamieszkał. W Olszance powstała cała kolonia domków krewnych i przyjaciół R-ego, m. in. Czesława Tańskiego, Leokadii Pancewiczowej, żony Jerzego Leszczyńskiego, malarza Stefana Popowskiego, Wojciecha Świętosławskiego. R. bywał też u Górskich w pobliskiej Woli Pękoszewskiej. «Pracowity, aż do umęczenia, R. malował ciągle, cały dzień» (S. Popowski), powstawało więc wtedy wiele pejzaży malowanych olejno, pastelami i akwarelą: cykl Z mazowieckiej ziemi (Przed burzą, Letni poranek, Zwrotnica kolejowa o zmroku, Droga przez las), czy Dookoła mojej siedziby (Letni poranek, Ostatnie promienie, Z mojego ogrodu). R. w swej twórczości nie ulegał wpływom nowych prądów w sztuce. Jego obrazy realistycznie, a nawet fotograficznie odtwarzające motywy krajobrazowe polskiego pejzażu podobały się publiczności warszawskiej; bywały rozlosowywane między członków Towarzystwa, a także chętnie je kupowano (m. in. do kolekcji Raczyńskich, Kronenbergów, Weyssenhoffów, Władysława Kościelskiego).

R. skrupulatnie obsyłał różne wystawy, a zwłaszcza wystawiał w TZSP; w r. 1915 (wystawa indywidualna), 1916 (Salon wiosenny w maju i wystawa bieżąca w sierpniu), 1917 (Salon i własna wystawa), 1918 (wystawy bieżące w październiku i grudniu oraz wystawa własna), w r. 1919 (wystawa bieżąca we wrześniu). W r. 1918 i 1919 odbyły się wystawy prac R-ego w Salonie F. Rychlinga w Warszawie, zaś w kwietniu 1919 w księgarni Gebethnera i Wolffa wystawa prac R-ego zatytułowana «Warszawa». R. bowiem malował również widoki z okolic Warszawy (Wieczór nad Wisłą, Wisła pod Bielanami, olej, w Muz. Narod. w W.), rodzajowe scenki (Rozmowa dwóch mężczyzn pod kolumną Zygmunta na placu Zamkowym) (rys. gwasz 1912, w Muz. Narod. w W.). Później jeszcze, bo w r. 1926, R. nawiązał do tematyki warszawskiej w tece autolitografii Z dawnej i niedawnej Warszawy, w której pomieścił charakterystyczne typy i scenki (Szatkownik, Drwal wiarus, Z szopką, Chłopak szewski). Od r. 1922 należał do grupy «Pro Arte» i wystawiał z nią w salach Zachęty w r. 1922 i 1925. W r. 1924 był jednym z artystów, którzy sprzeciwili się bojkotowi Zachęty (odezwa grupy artystów „Rzeczypospolitej” z 2 VI). W r. 1924 na wystawie «Lato w Polsce» (w TZSP) w wyniku plebiscytu publiczności otrzymał II nagrodę za Autoportret w plenerze i III za Wschód księżyca, a w Salonie Dorocznym medal srebrny za obraz Zima. W r. 1925 miał R. wystawę swych prac (olejne i autolitografie) w Kielcach, w r. 1926 uczestniczył w wystawie grafików polskich w Zamościu, w t. r. Zachęta jeszcze raz urządziła wystawę indywidualną prac artysty. W r. 1927 R. uczestniczył w wystawach w TPSP w Krakowie i w Zachęcie (od której otrzymał dyplom honorowy za całą działalność artystyczną), w r. 1928 w wystawie malarstwa w Szkole Wydziałowej Męskiej w Inowrocławiu. R. zmarł (na skutek powikłań po grypie) dn. 31 I 1929 w Olszance. Pochowany został na cmentarzu w Puszczy Mariańskiej.

R. był ożeniony z Gabrielą Popowską, siostrą malarza i krytyka artystycznego Stefana Popowskiego (zob.), z którą miał syna Jacka i córkę Jadwigę.

Po śmierci R-ego odbyła się w TZSP (luty 1930) wystawa pośmiertna jego prac.

 

Autoportret (olej, wł. Muz. Narod. w W.); – Grajewski, Bibliografia ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2, II; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (M. Wallis-Walfisz); Katalog ilustrowany wystawy sztuki współczesnej we Lwowie, Lw. 1894; Katalog zbiorów Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, W. 1925 (H. Piątkowski); Malarstwo pol. od XVI do XX w. Katalog (W. 1975); Przewodnik po wystawie Tow. Zachęty Sztuk Pięknych XV, W. 1926; i nr 51, luty 1930 (tu: S. Popowski, Malarstwo Rapackiego, Katalog wystawy pośmiertnej i reprod. Autoportretu); Sztuka warsz. Katalog; Wiercińska, Katalog prac TZSP; Wystawy jubileuszowe 150-lecia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1918–1968. Katalog, Kr. 1969; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., III; Górska H., Lipiński E., Z dziejów karykatury polskiej, W. 1977; Hoesick F., Legendowe postacie zakopiańskie, W. 1959; Płażewska, Warsz. Salon A. Krywulta; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; toż w l. 1915–39; Wiercińska, Tow. Zachęty; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych; Sprawozdania Komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w W. za rok 1929; Trzebiński M., Pamiętnik malarza, Wr. 1958; Waydel-Dmochowska J., Jeszcze o dawnej Warszawie, W. 1960; – „Kur. Warsz.” 1929 nr 32; „Myśl Narod.” 1929 nr 8 s. 126; „Rodzina Pol.” 1929 nr 3 s. 86–7 (Chudek J. M.); „Sztuki Piękne” 1929 nr 3 s. 120; „Świat” 1929 nr 6; „Tyg. Ilustr.” 1908 nr 20 (fot.), 1929 nr 7 (reprod. Autoportretu); „Życie i Sztuka” dod. do „Kraju” (Pet.) 1903 nr 11 (Fański R., Z wystaw i pracowni, fot.); – Arch. Uniw. Warsz.: Prus B., Józef Rapacki i problem pejzażu mazowieckiego (mszp. pracy magisterskiej); B. Jag.: rkp. 6692 III, 7728 III, 7891 III; B. Ossol.: rkp. 7486 I; IS PAN: Mater. do Słownika Artystów Pol.; – Informacje Juliusza W. Gomulickiego w W.

Róża Biernacka

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.    

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.