Sobieski Sebastian h. Janina (ok. 1552–1615), chorąży nadworny kor., poseł na sejmy. Był synem Jana (zob.) i Katarzyny z Gdeszyńskich, młodszym bratem woj. lubelskiego Marka (zob.).
S. uczył się, być może, w szkole kalwinów lubelskich w Bychawie (później przeszedł na katolicyzm). Zapewne za wstawiennictwem Jana Zamoyskiego 17 XII 1576 został przyjęty na dwór Stefana Batorego do grupy pacholąt, 1 V 1584 przeniesiono go do grupy jurgieltników (salatariati saeculares), w której był do śmierci króla. Po śmierci Batorego należał do obozu popularystów kanclerza J. Zamoyskiego i zapewne uczestniczył w obronie Krakowa przed arcyks. Maksymilianem (1587) i w bitwie pod Byczyną (1588). Za Zygmunta III był dworzaninem służącym w 6 koni. W r. 1593, «ulegajac woli i rozkazaniu» Zamoyskiego, zgodził się wyjechać w świcie Zygmunta III do Szwecji, skąd dostarczał kanclerzowi informacji. Z wyprawy tej powrócił w sierpniu 1594. Większość czasu nadal spędzał w najbliższym otoczeniu królewskim. W maju 1596 awansował na zwolniony przez brata Marka urząd chorążego nadw., zaś kolejnym wyrazem łaski królewskiej było nadanie mu w grudniu t.r. kamienicy we Lwowie zw. Kieglarówką albo Szembekówką. Od sierpnia do listopada 1598 uczestniczył w trudnej i niebezpiecznej drugiej podróży Zygmunta III do Szwecji. Po powrocie w liście do Zamoyskiego z Gdańska (4 XI) pisał o burzy na morzu, z której ledwo uszedł z życiem.
Najbliższych kilka lat spędził S., jak się zdaje, w dziedzicznych Pilaszkowicach (w r. 1583 przeprowadził dział dóbr pilaszkowickich z bratem Markiem i stryjem Stanisławem), włączając się aktywniej w nurt życia szlachty lubelskiej. Bywał na sejmikach i innych zjazdach szlacheckich. W r. 1600 prowadził jakieś procesy ze star. łukowskim Pawłem Mniszchem o użytkowanie wsi Jagodne i Brody. Na sejmiku lubelskim 30 II 1602 wybrany został na posła na sejm. Nadal też był korespondentem J. Zamoyskiego, przekazując mu najświeższe wieści z Lublina i województwa. W konflikcie kanclerza z królem stał raczej na uboczu, dopiero po śmierci Zamoyskiego jednoznacznie opowiedział się za Zygmuntem III. W czasie rokoszu sandomierskiego pozostał w obozie regalistycznym; w czerwcu 1607 wraz z woj. lubelskim Gabrielem Tęczyńskim był inicjatorem zjazdu w Lublinie nastawionej prokrólewsko szlachty lubelskiej. Podpisał wówczas pełną zapewnień o oddaniu i wierności instrukcję wręczoną posłom wysłanym do króla. Dn. 5 VII t.r. walczył po stronie Zygmunta III w bitwie pod Guzowem. W r. 1609 posłował na sejm z Lubelskiego.
Od sierpnia 1609 S. uczestniczył w wyprawie Zygmunta III pod Smoleńsk i do czerwca 1611 brał udział w obleganiu miasta. We wrześniu 1610 był jednym z parlamentariuszy pertraktujących o poddaniu twierdzy z jej komendantem M. Szeinem. Na sejm zwycz. w r. 1613 posłował S. z Lubelskiego. O jego na nim aktywności niewiele wiadomo, jednak za kulisami z pewnością odgrywał niepoślednią rolę. Dn. 11 IV t.r., już po zakończeniu sejmu, uczestniczył np. w bankiecie wydanym przez kanclerza lit. Lwa Sapiehę, gdzie spotkał się m.in. z posłem cesarskim E. Heideliusem i posłami elektora brandenburskiego. Od tych ostatnich otrzymał «w upominku» 150 dukatów za pomoc w załatwianiu na sejmie sprawy pruskiej. Na drugi sejm t. r. obrano go posłem na sejmiku wiszeńskim.
Służba dworska przyniosła S-emu korzyści majątkowe. W czerwcu 1594 został w Sztokholmie obdarowany przez Zygmunta III wójtostwem w Szczercu na Rusi, w maju 1598 dostał dodatkowo pobliskie wsie Ostrów Siemianowska i Krosno, w grudniu t.r. nadał mu król star. rosickie w Inflantach, a w r. 1599 wydzieloną ze star. łukowskiego tenutę Wiśniów. W grudniu 1605 dostał S. w dożywocie wieś Żurowice na Podlasiu. Udział w wojnie o Smoleńsk przyniósł mu star. bolesławskie (w woj. sieradzkim). Zmarł w r. 1615 przed 26 III. Być może, został pochowany w kościele Bernardynów w Tykocinie, gdzie umieszczono poświęcone mu i jego żonie epitafium (nie istnieje).
Z małżeństwa (zawartego przed 15 V 1598) z Anną z Więcborka Zebrzydowską (zm. 1640), córką Mikołaja, miał S. synów: Tomasza i Stefana oraz córkę Zofię Konstancję. W chwili śmierci ojca dzieci były jeszcze małoletnie, skoro w marcu 1616 sejmik proszowski prosił króla, by «względem zasług nieboszczyka […] miłościwe na nich baczenie mieć raczył». Zofia Konstancja wyszła potem za star. mirachowskiego Zygmunta Ferdynanda Szczepańskiego, Tomasz gospodarował na Rusi, miał też część w królewskiej wsi Domanicze w Lubelskiem (1626), Stefan (zm. 1660 we Lwowie), był jezuitą.
Dworzaczek; Kossakowski, Monografie, III; Niesiecki; Żychliński, XXVIII; Urzędnicy, X; – Byliński J., Dwa sejmy z roku 1613, Wr. 1984; Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska Korony za czasów Zygmunta III i Władysława IV, W. 1996; tenże, Realizacja egzekucji dóbr 1563–1665, W. 1984; Klasztory bernardyńskie w Polsce, Pod red. H. E. Wyczawskiego, Kalwaria Zebrzydowska 1985; Prochaska A., Wyprawa na Smoleńsk, „Kwart. Lit.” R. 2: 1911 s. 72; Podhorodecki L., Sobiescy h. Janina, W. 1981 s. 13; – Akta grodz. i ziem., X, XX; Akta sejmikowe woj. krak., I; Rejestr poborowy województwa lubelskiego z r. 1626, Wyd. J. Kolasa, K. Szuster, Wr. 1957; Źródła Dziej., IX A (Księgi podskarbińskie), s. 201; – AGAD: Arch. Zamoyskich, rkp. 245 s. 4 (autograf), 695 s. 30–32, Metryka Kor., t. 142 k. 79–80, 218–219, t. 143 k. 231 v.–232v., t. 150 k. 178, t. 153 k. 243v.; AP w Kr.: Castr. Crac. Rel. 32 s. 1737 i n.; AP w L.: Księgi grodzkie lubelskie, Rel., manifestacje, oblaty t. 32 k. 645, t. 33 k. 403v., t. 35 k. 8, Księgi ziemskie lubelskie, Zapisy t. 45 k. 443v.–444; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 8323 k. 71v., 91, 101v., 129v.; B. Raczyńskich: rkp. 51 k. 30; – Informacje Krzysztofa Chłapowskiego z W. na podstawie AGAD: ASK dz. I Rach. Król., nr 253 k. 106v., 128v., 279 k. 6v., 288 k. 162v., 334 k. 23.
Henryk Gmiterek