INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Tomasz Sołtysik  

 
 
1847-12-12 - 1916-08-11
Biogram został opublikowany w latach 2000-2001 w XL tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sołtysik Tomasz (1847–1916), pedagog, filolog klasyczny, poseł do Rady Państwa w Wiedniu. Ur. 12 XII w Rymanowie, był stryjem Kazimierza Józefa (zob.) i Adama Wincentego (zob.).

Od r. 1859 uczęszczał do gimnazjum w Przemyślu i w r. 1866 zdał w nim maturę. Następnie wstąpił do przemyskiego seminarium duchownego, lecz opuścił je po roku. W l. 1867–71 studiował filologię klasyczną na Wydz. Filozoficznym Uniw. Lwow. W r. 1872 uzyskał posadę zastępcy nauczyciela w Gimnazjum Akademickim we Lwowie, a od r. 1875/6 uczył w lwowskim III Gimnazjum im. Franciszka Józefa nadal jako zastępca nauczyciela, po złożeniu w r. 1878 egzaminu państwowego został nauczycielem w gimnazjum w Kołomyi, skąd w r.n. powrócił do Lwowa do III Gimnazjum i w r. 1880 został w nim profesorem łaciny i greki. W r. 1884 był współzałożycielem Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych (TNSW) we Lwowie. Początkowo należał do jego pięcioosobowej komisji wykonawczej jako sekretarz, a w l. 1888–96 pełnił stanowisko wiceprezesa, faktycznie kierując jego pracami. S. był jednym z głównych organizatorów i twórców programu «praktycznych kursów pedagogicznych» organizowanych przez TNSW. W r. 1886 z jego inicjatywy TNSW uchwaliło wydawanie we Lwowie «Biblioteki Klasyków Łacińskich i Greckich dla Młodzieży Szkolnej». Dla tej serii opracował wysoko cenione i przeważnie wznawiane edycje utworów Cycerona: „Kato Starszy o starości” (1889), „Leliusz o przyjaźni” (1889), „Cztery mowy przeciw L. Katylinie” (1889), „Mowa o naczelnym dowództwie Cn. Pompejusza” (1890), „Mowa za Sex. Roscjuszem z Amerii” (1891), Homera („Iliada w skróceniu”, 1890–2 cz. I–II) i Salustiusza („1. Wojna z Jugurtą; 2. Wojna z Katyliną”, 1889). Po kilka wydań miały także przerobione przezeń podręczniki Zygmunta Samolewicza „Gramatyka języka łacińskiego. Część II: Składnia” (Lw. 1891, ostatnie wyd. poprawione Bydgoszcz 2000) oraz „Przykłady do tłumaczenia z języka łacińskiego na polski i z polskiego na łaciński. Cz. 1 dla klasy pierwszej” (Lw. 1891). Współpracował z organem naukowym TNSW – rocznikiem „Muzeum”, a w l. 1886–7 oraz 1891–5 był członkiem jego komisji redakcyjnej. W „Muzeum” ogłosił m.in. artykuły: Zakres i wykład gramatyki łacińskiej dla klas niższych (1889), W sprawie karności młodzieży szkolnej (1893), O prywatnej lekturze uczniów (1895). W r. 1894 został członkiem Zarządu Polskiego Tow. Pedagogicznego; t.r. uczestniczył w Kongresie Pedagogów Polskich we Lwowie, na którym, wbrew opinii większości uczestników, poparł wniosek Kazimiery Bujwidowej o dopuszczenie kobiet na studia wyższe w charakterze rzeczywistych słuchaczek. Był przewidywany na dyrektora tworzonego przez Bujwidową gimnazjum żeńskiego, ale jego kandydatura nie została zaakceptowana przez Radę Szkolną Krajową (RSK).

W r. 1895 został S. mianowany dyrektorem gimnazjum w Podgórzu (koło Krakowa); tu też wybrano go na członka Rady Miejskiej. Rok później TNSW nadało mu tytuł honorowego członka. W Podgórzu pełnił nadto funkcję zastępcy przewodniczącego Rady Szkolnej Okręgowej, a później jej członka. W listopadzie 1898 wszedł w skład RSK, w której pozostał do końca życia. W sprawach oświaty był w Galicji autorytetem. We wszystkich ważniejszych kwestiach dotyczących szkół ludowych, a zwłaszcza średnich, zasięgano jego opinii i rad. W r. 1899 mianowano go radcą szkolnym (potem radcą rządu) i dyrektorem III Gimnazjum w Krakowie. Na tym stanowisku pozostał do śmierci. Jako radca sprawował też nadzór nad siedmioma prywatnymi krakowskimi szkołami średnimi. W okresie krakowskim był jednym z najwybitniejszych członków tutejszego koła TNSW i wiceprezesem tegoż koła. Był nadto długoletnim członkiem Polskiego Tow. Pedagogicznego i prezesem jego krakowskiego oddziału. Po r. 1895 nadal publikował, ale już wyłącznie z zakresu pedagogiki. Były to m.in. artykuły: O trudnościach tamujących prawidłowy rozwój szkół średnich w kraju naszym („Muzeum” 1896), Organizacja praktycznego kursu dla kandydatów stanu nauczycielskiego w Gimnazjum III w Krakowie („Muzeum” 1905), Reforma egzaminowania i klasyfikowania w szkołach średnich (Kr. 1908, odb. z „Czasu”), Reforma egzaminu dojrzałości (w: „Sprawozdanie III Konferencji Dyrektorów Szkół Średnich Galicyjskich”, Lw. 1909) oraz Wskazówki dla praktykantów zawodu nauczycielskiego. Cz. 4: Zbiór pytań do oceny lekcji próbnych i popisowych, (Kr. 1915, Wyd. 2, Lw. 1921). W jego publikacjach widoczne jest dążenie do demokratyzacji szkoły i do kształcenia samodzielnego myślenia uczniów, unowocześniania metod nauczania m.in. pozwalał S. uczniom na uprawianie sportu poza szkołą. W Gimnazjum św. Jacka utworzył tzw. szkolne seminarium pedagogiczne – wzorową praktykę dla nauczycieli w celu podniesienia ich kwalifikacji. Za dyrekcji S-a w III Gimnazjum osiągnięto wysoki poziom nauczania i aktywności intelektualnej młodzieży. Stefan Grzybowski, wspominając S-a, pisał, iż mimo pozorów surowości i niedostępności był on szczególnie troskliwym opiekunem wszystkich uczniów.

W czerwcu 1902 wszedł S. do Rady Miejskiej Krakowa i był jej członkiem przez cztery kadencje (do r. 1914). Oprócz udziału w sekcji szkolnej (do r. 1908), której działalności poświęcił najwięcej uwagi, wchodził w skład Komitetu Muzeum Narodowego, należał do Komisji Inwestycyjnej i do Komisji Przemysłowej. Był również kuratorem kursów im. Adriana Baranieckiego. Od r. 1908 pracował w sekcjach: wojskowej (jako przewodniczący, a później zastępca) i dobroczynności, w Komisji Plantacyjnej oraz w Wydz. Miejscowym dla Przemysłowych Szkół Uzupełniających. Należał do czynnych członków Tow. Demokratycznego w Krakowie, pełniąc w nim m.in. stanowisko zastępcy prezesa (1903–6). Dn. 24 X 1906 (w wyborach uzupełniających po śmierci Jana Rottera) został S. wybrany na posła do Rady Państwa w Wiedniu. Pełnił funkcję poselską z ramienia Polskiego Stronnictwa Demokratycznego, wspierany był przez socjaldemokratyczne ugrupowania żydowskie. Po zakończeniu kadencji w maju 1907, mimo nacisków, wstrzymał się od kandydowania w wyborach do galicyjskiego Sejmu Krajowego (1906), podobnie jak i do Rady Państwa (1907).

Podczas pierwszej wojny światowej w okresie grożącej miastu inwazji rosyjskiej S. wszedł w skład powstałego 2 XII 1914 komitetu opieki nad mieszkańcami Krakowa; zajął się w nim poprawą warunków bytowych nauczycieli pozostałych po ewakuacji miasta w Krakowie i przybyłych tu ze wschodniej Galicji z powodu działań wojennych. Dla najstarszych uczniów krakowskich gimnazjów uruchomił kurs pożarnictwa i pogotowia ratunkowego. Gdy budynek III Gimnazjum władze wojskowe zabrały na szpital, S. wystarał się, by UJ udostępnił szkole kilka sal w Collegium Medicum w dzielnicy Grzegórzki. W lipcu 1916 wyjechał S. dla poratowania zdrowia do Marienbadu (obecnie Mariańskie Łaźnie). Zmarł tamże 11 VIII 1916. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Był odznaczony Orderem Żelaznej Korony III kl. (1908).

Z małżeństwa z Józefą Lassnigg (1851–1943) miał czworo dzieci: Tomasza (1880–1961), doktora praw, naczelnika Wydz. Prokuratorii Generalnej w Krakowie, Marię (1882–1969), zamężną za Romanem Jabłońskim, dyrektorem Gimnazjum i Liceum św. Jacka w Krakowie, Józefa (1885–1973), doktora medycyny, dyrektora szpitala w Wadowicach, i Aleksandrę (1886–1971), kierownika działu kontroli finansów Kasy Oszczędności w Krakowie.

 

Portret S-a w II Liceum Ogólnokształcącym w Kr. (malarz nieznany); Fot. w: Der oesterreichischer-kaiserliche Orden der Eisernen Krone und seine Mitglieder, Wien 1912; – Estreicher w. XIX; Hof- und Staats-Handbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1907, 1916, Wien 1907–16; Grodziska-Ożóg K., Cmentarz Rakowicki w Krakowie, Kr. 1983; Mikulski S., Wielka księga adresowa stoł. Król. Miasta Krakowa, Król. Wolnego Miasta Podgórza. R. 1907, 1910, 1914, Kr. 1907–14; – [Balicki A. E.] A. Euz. B., Tomasz Sołtysik, [w:] Sprawozdanie trzydzieste czwarte Dyrekcji c.k. Gimnazjum III w Krakowie za r. szk. 1916/17, Kr. 1917 s. 11–17 (bibliogr.); Bassara A., Kraków podczas wojny, Kalendarz Czecha na r. 1916, s. 63, 73; Bąk J., Historia II Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie do roku 1945, w: Księga pamiątkowa III Gimnazjum obecnie II Liceum im. Króla Jana Sobieskiego 1883–1983, Kr. 1984 s. 25 (fot.), 28, 33, 36–7; Bieniarzówna J., Małecki J., Dzieje Krakowa, Wyd. 2, Kr. 1985 III; Buszko J., Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, Kr. 1996; Karbowiak A., Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, „Muzeum”, dod. 1, Lw. 1909 (fot.); Księga jubileuszowa Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego 1868–1908, Lw. [1908] s. 58; Księga pamiątkowa III Gimnazjum obecnie II Liceum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie 1883–1958, Kr. 1958 s. 25, 38, 42, 44, 52, 54–5 (fot.), 188, 201–3; Łuczyńska B., Koło krakowskie TNSW na tle prac Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych 1884–1939, Kr. 1991; Piasecki H., Sekcja żydowska PPSD i Żydowska Partia Socjalno-Demokratyczna 1892–1919/20, Wr. 1982; Sochaniewicz K., Czterdziestolecie „Muzeum” 1885–1924, „Muzeum”, dod. 15, Lw. 1925 s. 52–3, 57, 59, 64, 106, 130; – Grzybowski S., Wspomnienia, Kr. 1999 s. 160, 172; Kalendarzyk profesorski Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych na r. 1913, 1914, 1916, Lw. 1913–16; Kopiec wspomnień, Wyd. 2, Kr. 1964; Raczkowski J., Wśród polityków i artystów (ze wspomnień redaktora), Oprac. W. Stankiewicz, M. Wronkowska, W. 1969; Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum w Podgórzu za r. szk. 1895–1899, Podgórze 1895–9; Sprawozdanie […] Dyrekcji c.k. III Gimnazjum w Krakowie za r. szk. 1900–1917, Kr. 1900–17; Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Wyższego Gimnazjum w Kołomyi za r. szk. 1879, Kołomyja 1879; Sprawozdanie dyrektora c.k. Gimnazjum Lwowskiego im. Franciszka Józefa za r. szk. 1876–1896, Lw. 1876–96; Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego 1906–1936 [absolwentów III Gimn. im. Jana Sobieskiego w Kr.], Kr. 1936 s. 6; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1896–1917; – „Czas” 1916 nr 405, 411; „Głos Narodu” 1916 nr 396 (Mazanowski A.); „Ilustr. Kur. Codz.” 1916 nr 223; Kalendarz Czecha na r. 1901, s. 17; „Muzeum” 1896 s. 158–61, 450, 1916 s. 83, 320–2; „Nowa Reforma” 1905 nr 118–19, 122, 1906 nr 235–6 (dod. nadzwycz.), 238, 243, 1907 nr 201, 1916 nr 404, 408, 413; „Szkoła” 1916 s. 307–8 (Skoczylas L.); – AP w Kr.: Protokoły obrad Rady Miejskiej m. Kr. za 1902–14. MAG 337–341, Spis ludności z 31 XII 1900 Dzielnica IV, T. VII, Nr 2264 sygn. 2063; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 7514–7532 (koresp. i arch. osobiste S-a, niewykorzystane).

Alfred Toczek

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Adam Wincenty Sołtysik

1895-08-06 - 1971-03-03 pułkownik WP
 

Kazimierz Józef Sołtysik

1893-03-02 - 1939-11-11 nauczyciel
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Marian Stanisław Chodacki

1898-07-15 - 1975-06-26
dyplomata
 

Henryk Jordan

1842-07-23 - 1907-05-18
działacz społeczny
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stanisław Pernaczyński

1872-04-11 - 1930-02-08
ekonomista
 

Stanisław Karski

1838-02-12 - 1890-08-25
działacz polityczny
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.