INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Ledóchowski      Jan Ledóchowski, pokolorowana grafika z lat 1832-1837.
Biogram został opublikowany w 1971 r. w XVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Ledóchowski Jan (1791–1864), poseł na sejmy Król. Pol., polityk emigracyjny. Ur. 23 VI w Warszawie. Syn Marcina (zob.) i Marianny z Łączyńskich. Studiował w Akademii Wojskowej w Wiedniu, którą opuścił w r. 1808 i zaciągnął się do armii Ks. Warsz. w stopniu podporucznika z przydziałem do sztabu głównego. Po bitwie pod Raszynem awansował do stopnia kapitana i został adiutantem ks. Józefa Poniatowskiego. Pod Jedlińcem dostał się na krótko do niewoli austriackiej. Uczestniczył w wyprawie 1812 r. jako kapitan 14 p. piechoty w straży przedniej gen. H. Dąbrowskiego. Odznaczył się pod Borysowem i Bobrujskiem. Dn. 22 IX 1812 r. otrzymał Legię Honorową i Krzyż Virtuti Militari. Pod Oszmianą dostał się do niewoli rosyjskiej, a po zwolnieniu nie wrócił już do czynnej służby wojskowej i poświęcił się działalności politycznej. Został wybrany marszałkiem szlacheckim i sędzią pokoju pow. jędrzejowskiego, a w r. 1825 został posłem na sejm. L. związał się z opozycją szlachecko-liberalną i na sejmie majowo-czerwcowym 1830 r. wyróżnił się aktywną obroną zasad konstytucji 1815 r. Ostro atakował za naruszanie norm parlamentarnych marszałka J. Lubowidzkiego, a nawet cara Mikołaja I. Poparł energicznie opozycję J. Lelewela przeciw rządowemu projektowi o prawie małżeńskim, przywracającym jurysdykcję kościelną. Jednocześnie L. zdecydowanie popierał rządowy, konserwatywny projekt prawa przeciw żebractwu i włóczęgostwu, projekt «co najniższej klasie ludzi wolność zaprzecza». Wbrew późniejszym twierdzeniom L. wystąpił na tymże sejmie przeciw petycji Jana Olrycha Szanieckiego, domagającego się usamowolnienia włościan. L. w replice oświadczył, że w Król. Pol. nie ma poddaństwa, zaś pańszczyzna jest wynikiem dobrowolnych umów, zatem «nie ma nawet przedmiotu do petycji o zniesienie pańszczyzny». Liberalny w kwestiach politycznych, zdecydowanie konserwatywny w sprawach społecznych, L. wiernie wyrażał nastroje i poglądy umiarkowanego, choć opozycyjnego sejmu. Na policyjnym wykazie członków Tow. Patriotycznego z r. 1825 figuruje nazwisko L-ego. Także R. Sołtyk na emigracji twierdził, że L. był wciągnięty w działalność Tow. Patriotycznego i należał do tej grupy posłów, która jakoby miała kontakt ze Szkołą Podchorążych i spiskiem P. Wysockiego, ale nie jest to pewne.

W zwołanym przez Rząd Tymczasowy sejmie grudniowym 1830 r. L. poparł zdecydowanie powstanie 29 listopada i udzielił na sesji 20 XII energicznego poparcia zalegalizowanej dyktaturze gen. Chłopickiego. L. wszedł do deputacji czuwającej nad dyktatorem, której przewodniczył A. Czartoryski. W dn. 16 I 1831 r. w czasie rozmowy delegacji z Chłopickim, który zmierzał do kapitulacji, doszło do ostrej scysji między L-m a dyktatorem. Dn. 25 I 1831 r., w czasie gorącej dyskusji nad wnioskiem R. Sołtyka o detronizacji Mikołaja I, L. po przemówieniu deputowanego F. Wołowskiego wybiegł na środek izby i zawołał potężnym basem: «Wyrzeknijmy więc wszyscy: nie ma Mikołaja!». Ten okrzyk L-ego, zanotowany w diariuszu i całej prasie, wszedł na trwałe do historii powstania listopadowego. L. uosabiał stare, niezbyt dobre tradycje sejmowe. Krzykacz, pieniacz, wyróżniał się zmiennością poglądów, gadulstwem, choć niekłamanym patriotyzmem. L. szybko związał się z koterią zwolenników gen. Skrzyneckiego i występował gwałtownie przeciw Tow. Patriotycznemu oraz lewicowo-republikańskim gazetom: „Nowej Polsce” i „Gazecie Polskiej”. Odpowiadając na ostry atak M. Mochnackiego na sejm w „Nowej Polsce” (1831 nr 23 z 27 I), L. wniósł w sejmie zaskarżenie na ręce ministra sprawiedliwości oraz oskarżył Lelewela o udzielanie moralnego poparcia atakom na sejm. L. był, obok B. Kicińskiego, głównym zwolennikiem ograniczenia wolności druku i podporządkowania prasy wodzowi naczelnemu (występował z takim wnioskiem w sejmie); atakowała go za to ostro „Nowa Polska” (20 V 1831). Nie przeszkodziło to L-emu na emigracji stwierdzić: «Zawsze i zupełnie zasady Nowej Polski podzielałem». W czerwcu 1831 r. L. wystąpił z podsuniętym mu przez gen. Skrzyneckiego wnioskiem o reformę rządu, tzn. projektem odsunięcia od władzy liberalnego rządu na rzecz dyktatury wodza naczelnego. Niezręczne wystąpienie L-ego, który powołał się na opinię Skrzyneckiego po przegranej bitwie pod Ostrołęką, wywarło najgorsze wrażenie w kołach patriotycznych i radykalnych. L. był namiętnie atakowany w prasie jako bezkrytyczny stronnik Skrzyneckiego. Gdy reformiści ponieśli klęskę w decydującym głosowaniu 11 VI 1831 r., L. usiłował w lipcu złożyć mandat poselski, interpretując wynik głosowania oraz wypowiedzi prasy jako votum nieufności. Izba poselska rezygnacji L-ego nie przyjęła. W dziedzinie wojskowej L. nie odegrał poważniejszej roli, choć wykazał męstwo w szeregach 8 p. piechoty (Grochów, Dembe Wielkie); był regimentarzem woj. krakowskiego i sformował tu 1 p. Krakusów i 9 p. piechoty. Od lipca 1831 r. dowodził pospolitym ruszeniem tegoż województwa. Dotrzymał przyrzeczenia podpisanego 17 I 1831 r. w «akcie jedności narodu», zapowiadającego emigrację w wypadku klęski. Przez Galicję i Węgry powędrował do Niemiec i zorganizował w Stuttgarcie komitet pomocy dla emigrantów; następnie udał się do Francji. W kraju wytoczono mu proces, skazano zaocznie na śmierć, a majątek – Charsznica – zakupił na licytacji P. Steinkeller w porozumieniu z L-m i odprzedał Helclom.

Na emigracji L. odżegnał się od popierania arystokracji i systemu monarchicznego. W rozmowie ze Straszewiczem na pytanie, dlaczego popopiera zasady demokratyczne, oświadczył: «Jadis c’était un crime, aujourd’hui c’est une vertu». Początkowo związał się z Ogółem «tarańskim», lecz już w końcu sierpnia 1832 r. wszedł do Komitetu Narodowego Polskiego pod prezesurą gen. J. Dwernickiego (przemianowanego nieco później w Komitet Emigracji Polskiej; rozleciał się on na wiosnę 1834 r.). Próby zmontowania nowego Komitetu, m. in. z udziałem L-ego i Dwernickiego, nie powiodły się (1835). L. był gorącym zwolennikiem zwołania sejmu na emigracji, lecz projekt ten został utrącony przez A. Czartoryskiego, którego L. zwalczał zaciekle przez dziesiątki lat. Współpracował z emigracyjną „Nową Polską”, dostarczał funduszów J. B. Ostrowskiemu i próbował rehabilitować swą działalność w r. 1831. W r. 1836 był czołowym działaczem krótkotrwałej Konfederacji Narodu Polskiego. Program, uznany przez władze francuskie za rewolucyjny, spowodował jego rozwiązanie, a jego twórcy uchodzić musieli do Anglii. L. przebywał na wyspie do 1841 r., wiążąc się tam ze Zjednoczeniem Emigracji Polskiej. W t. r. wrócił do Francji, w r. 1845 został prezesem Tow. Wychowania Narodowego Dzieci Wychodźców Polskich. Był głównym fundatorem szkoły batiniolskiej, na którą ofiarował w r. 1841 28 tys. franków. Był też długoletnim członkiem jej Rady. W kwietniu 1846 r. L. zgłosił swój akces do Tow. Demokratycznego Polskiego. W r. 1848 dotarł aż do Krakowa i jako członek Komitetu Krakowskiego prowadził rozmowy z deputacją Sejmu Frankfurckiego. Podpisał wówczas z innymi kolegami-posłami „Promemoria gegen den projectirten Anschluss d. Grossherzogtums Posen an Deutschland” (Frankfurt 1848). Od r. 1848 przebywał we Francji. Potępił projekt gen. Bema, aby kolonizować Algier rękami Polaków.

O życiu osobistym L-ego niewiele wiadomo. Ożeniony z Joanną Wielowiejską (w r. 1819), potomstwa nie zostawił. Na emigracji był związany z Kunegundą Małachowską, która go zasilała finansowo i zapisała mu znaczny majątek, który L. jednak po jej śmierci szybko przetrwonił. W latach pięćdziesiątych współpracował z centrową grupą demokratów, skupioną wokół „Przeglądu Rzeczy Polskich”. Podniecony rozwojem ruchu politycznego w kraju, 29 XI 1861 r. wystąpił z przemówieniem nawołującym do zjednoczenia się emigracji pod demokratycznym sztandarem. W związku z tym w ciągu następnego roku zasiadał w kilku kolejnych komitetach emigracyjnych, które przeciwstawiały się linii Hotelu Lambert, a szukały porozumienia z obozem «czerwonych» w kraju. Po wybuchu powstania L. udał się do Krakowa; po powrocie zaś (wydalony przez policję) zdał sprawę Komitetowi Emigracji Polskiej z przebiegu intryg, które doprowadziły do dyktatury M. Langiewicza. Ogłosił m. in.: Antoni Ostrowski, żywoty narodowe z ostatnich stu lat (Paryż 1859), Do Franciszka Wołowskiego i Bonawentury Niemojowskiego (tamże 1834), Kilka słów na kilka słów przez Aleksandra Jełowickiego (tamże 1834), Teraźniejsze położenie emigracji polskiej („Demokrata Pol.” T. 8 s. 171), Stanisław Gawroński („Przegl. Rzeczy Pol.” 1860 nr z 25 XI s. 29–32), Antoni Hłuszniewicz (tamże nr z 1 IX s. 44–6). Ostatnie lata swego życia L. poświęcił głównie szkolnictwu polskiemu we Francji. Zmarł w Paryżu 10 IX 1864 r., pochowany na cmentarzu w Montmartre.

 

Bibliografia historii Polski XIX wieku, Wr.–W.–Kr. 1958–68 I–II; Sarrut G., Saint-Edme B., Biographies polonaises extraites de la biographies des hommes du jour, Paris 1836 s. 62–4; Tyrowicz M., Towarzystwo Demokratyczne Polskie, 1832–1863, W. 1964 (pełna bibliogr. do okresu emigracji, reprod. litogr. L-ego); – Barącz S., Pamiętnik szlachetnego Ledóchowskich domu, Lw. 1879 s. 178–9; Bortnowski W., Walka o cele powstania listopadowego, Ł. 1960; Dutkiewicz J., Francja a Polska w 1831 r., Ł. 1950; Falkowicz S., Idejno-političeskaja bor’ba v polskom osvoboditelnom dwiženii 50–60 godov, Moskva 1966; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14; Gruss N., Szkoła Polska w Paryżu, W. 1962; Kaczkowski J., Konfiskaty na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim po powstaniach r. 1831 i 1863, W. 1918 s. 29, 346; Łepkowski T., Warszawa w powstaniu listopadowym, 2. wyd., W. 1965; Meloch M., Sprawa włościańska w powstaniu listopadowym, 3. wyd., W. 1953; Oppman E., Warszawskie „Towarzystwo Patriotyczne” 1830–1831, W. 1937; Rostocki W., Władza wodzów naczelnych w powstaniu listopadowym, Wr. 1955; Rzadkowska H., Marian Langiewicz, W. 1967; Zajewski W., Walki wewnętrzne ugrupowań politycznych w powstaniu listopadowym 1830–1831, Gd. 1967; tenże, Wolność druku w powstaniu listopadowym 1830–1831, Ł. 1963; – Dembowski L., Moje wspomnienia, Pet. 1898 II; Diariusz sejmu z miesiąca czerwca 1830 roku, W. 1831 s. 155, 195, 288; Kaczkowski S., Dzieła, Kr. 1883 II; Koźmian K., Pamiętniki, oddział III, Kr. 1865 s. 495, 497; Lelewel J., Dzieła, W. 1961 VIII; Mochnacki, Dzieła, P. 1863 I 64; Ostrowski A., Pamiętnik z czasów powstania listopadowego, Wyd. K. i W. Rostoccy, Wr.–W.–Kr. 1961; Sołtyk R., O związkach przedrewolucyjnych, „Pam. Emigracji” 1833 nr z 21 V s. 2–5 (broszura Jan Albert); Straszewicz J., I Polacchi della Rivoluzione del 29 novembre 1830, Capalago 1834 I 331–3 (litogr. L-ego); Wężyk F., Powstanie Królestwa Polskiego w r. 1830 i 1831, Pamiętnik spisany w r. 1836, Kr. 1895; [Zamoyski W.], Jenerał Zamoyski 1803–1868, P. 1913–4 I–III; – „Dzien. Powsz. Krajowy” 1831 nr 156; „Nowa Pol.” 1831 nr 14, 105, 135 i nr z 9–11 VI; „Polak Sumienny” 1831 nr z 5–11 VI; – AGAD: Wilanowskie Arch. Ostrowskich z Ujazdu sygn. 590 (korespondencja z marszałkiem sejmu W. Ostrowskim); B. PAN w Kr.: rkp. nr 1830 (korespondencja); B. Pol. w Paryżu: papiery sejmowe nr 379 (oryginał aktu detronizacji, m. in. podpis J. L-ego); B. Uniw. Warsz. w W.: papiery Krukowieckiego wg inwentarza Moraczewskiego sygn. M 8 vol. I k. 47–58 («Alfabet członków towarzystw tajnych oraz innych osób do tychże towarzystw wprowadzonych»).

Władysław Zajewski

 
 

Powiązane artykuły

 

Obrona Warszawy w 1831 r.

Powstańcy i cywile opanowali miasto już 30 listopada 1830 r. Namiestnik carski i garnizon rosyjski ewakuował się. Warszawa stała się centrum polityczno-administracyjnym i wojskowym powstania listopadowego,......
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Leon Henryk Kapliński

1826-05-04 - 1873-03-01
malarz
 

Ksawery Pillati

1843 - 1902-01-31
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

  więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.