INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Władysław Rożen (Jaksa-Rożen, Jaxa-Rożen)      Władysław Rożen, wizerunek na podstawie fotografii.

Władysław Rożen (Jaksa-Rożen, Jaxa-Rożen)  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rożen (Jaksa-Rożen, Jaxa-Rożen) Władysław, pseud. Barnaba, Barski, Harczenko (1875–1931), generał brygady WP, komendant główny Związku Strzeleckiego. Ur. 29 III w miasteczku Krzyżopol, w pow. olgopolskim na Podolu, był synem Witolda, emerytowanego sztabskapitana armii rosyjskiej, skazanego na karę śmierci za pomoc udzielaną powstańcom styczniowym 1863 r., następnie ułaskawionego, i Marii z Matuszewiczów, córki Stanisława (zob.), drugiej żony Szymona Kossobudzkiego (zob.); siostra R-a Ludmiła, działaczka Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), była pierwszą żoną Stanisława Grabskiego (zob.).

R. ukończył Korpus Kadetów hr. Arakczejewa w Niżnym Nowgorodzie (uczył się tam w l. 1887–93) i III Aleksandrowską Szkołę Wojskową (1893–5). Służył następnie w stopniu podporucznika w 4 p. artylerii polowej (pap). W r. 1899 otrzymał 11-miesięczny urlop i rozpoczął studia jako wolny słuchacz w Warszawskim Instytucie Politechnicznym. W r. 1900 mianowany został porucznikiem i przeniesiony do rezerwy. Kontynuował wówczas studia na Politechn. Lwow. Od maja 1901 należał R. do Oddziału Zagranicznego PPS we Lwowie, a od stycznia 1902 działał w PPS w zaborze rosyjskim (m. in. w Warszawie i Lublinie), zajmując się głównie kolportażem bibuły; Józef Piłsudski nazwał go «głównym technikiem rozwożenia druków». W jego mieszkaniu przy ul. Złotej w Lublinie mieściła się przez jakiś czas drukarnia partyjna. W momencie wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej (luty 1904) przebywał w Siedlcach, gdzie wraz z J. Piłsudskim usiłował zorganizować tajną drukarnię. To on zawiózł napisaną przez Piłsudskiego odezwę, określającą stosunek PPS do wojny, do redakcji „Robotnika” w Rydze. Potem krótko przebywał w Petersburgu. W sierpniu 1904 powołany do rosyjskiego 3 p. artylerii oblężniczej w Kijowie, uciekł przez zieloną granicę do Krakowa, gdzie został wykładowcą i komendantem utworzonej w listopadzie 1905 pierwszej szkoły bojowej Organizacji Bojowej PPS. Wedle wspomnień S. Grabskiego zajmował się szczególnie transportami broni dostarczonej przez Japończyków dla bojówek PPS. W lutym 1906 uczestniczył jako delegat w VIII Zjeździe PPS we Lwowie. Był autorem i współautorem dziewięciu wydanych wówczas broszur szkoleniowych, m. in. wraz za Stanisławem Neymanem broszury Wskazówki dla walczących (Londyn, b. r. w.), przetłumaczonej również na język żydowski, rosyjski, gruziński.

W l. 1907–10 studiował R. w Akad. Rolniczej w Dublanach i otrzymał dyplom inżyniera-agronoma. Pracował następnie jako agronom w majątku ziemskim, na Stacji Botanicznej we Lwowie, w redakcji „Rolnika”, jako inspektor hodowlany w Galicyjskim Tow. Gospodarskim we Lwowie. W czerwcu 1908 należał do organizatorów Związku Walki Czynnej (ZWC) we Lwowie i następnie obok Kazimierza Sosnkowskiego, Zygmunta Bohuszewicza i Mieczysława Dąbkowskiego wchodził w skład pierwszego Wydziału ZWC. W grudniu 1912 opowiedział się za nowo utworzoną PPS-Opozycją i został komendantem jej szkoły bojowej we Lwowie. Na początku sierpnia 1914 kierował pracą strzelecką we Lwowie, a wkrótce przeniósł się do Krakowa. Był oficerem w Kadrze Artylerii w Przegorzałach i w październiku t. r. wyjechał na front z 1 pap Legionów Polskich. Początkowo dowodził IV baterią, zaś od grudnia 1915 – I dywizjonem. We wrześniu 1914 został mianowany porucznikiem, a w maju 1915 kapitanem. Od kwietnia 1916, chory, przebywał na leczeniu i kuracji. Od maja t. r. był komendantem kadry artylerii w Kozienicach, a od stycznia 1917 ponownie dowódcą I dywizjonu 1 pap. W lipcu t. r. odmówił złożenia przysięgi, ale z uwagi na zły stan zdrowia nie został osadzony w obozie dla internowanych. Wrócił do pracy w Galicyjskim Tow. Gospodarskim we Lwowie. Należał do najbliższych współpracowników Adama Próchnika, komendanta tajnej organizacji «Wolność», podległej bezpośrednio Komendzie Naczelnej Polskiej Organizacji Wojskowej.

Od 1 XI 1918 uczestniczył R. ochotniczo w walkach o Lwów. W dn. 7 XI t. r. został mianowany dowódcą odcinka Szkoły Konarskiego (występował wówczas jako kapitan Barski). Od 10 XI dowodził kadrą piechoty, a od 13 XI był instruktorem. Od 15 XI leczył się w szpitalu. W grudniu 1918 został mianowany dowódcą artylerii Okręgu Przemyśl; organizował tam 3 i 11 pap oraz 2 p. artylerii ciężkiej, a następnie po przeorganizowaniu tych dwóch pierwszych jednostek i utworzeniu w czerwcu 1919 – 4 pap został mianowany jego pierwszym dowódcą. Pułk ten przydzielony do 4 Dyw. Piechoty walczył w rejonie Brodów oraz nad rzekami Horyń i Uborów. Przez krótki czas (maj–sierpień 1919) R. pełnił funkcję zastępcy dowódcy 10 Brygady Artylerii w Łodzi. Został mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z 1 VI t. r. Od grudnia 1919 był zastępcą Inspektora Żandarmerii gen. Eugeniusza Dąbrowieckiego, a po reorganizacji w sierpniu 1921 tej formacji – szefem Wydz. Żandarmerii Dep. Piechoty w Min. Spraw Wojskowych do jesieni 1926. W czasie zamachu majowego t. r. pełnił funkcję szefa żandarmerii Grupy «Cytadela», utworzonej na mocy rozkazu J. Piłsudskiego z 14 V 1926. Wedle opinii S. Jellenty był «żandarmem bez duszy żandarma». W październiku t. r. został mianowany komendantem garnizonu i placu m. st. Warszawy, dn. 19 III 1927 awansował do stopnia generała brygady.

Od 13 V 1929 do śmierci był R. komendantem głównym Związku Strzeleckiego. Opatrzył przedmową „Historię Związku Strzeleckiego” pióra Wacława Lipińskiego (W. 1930). Zmarł 24 VI 1931 w Warszawie i został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Był odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Virtuti Militari V kl., Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Komandorskim Polonia Restituta, Krzyżem Niepodległości z Mieczami. W r. 1935 na jego grobie odsłonięto pomnik dłuta Wojciecha Jastrzębowskiego.

W małżeństwie (od r. 1905) z Wiktorią z Kossobudzkich (1875–1930), nauczycielką muzyki, działaczką PPS od r. 1901, odznaczoną (1930) Krzyżem Niepodległości, miał R. troje dzieci: Stanisława, Marię i Bohdana.

Syn Stanisław (1906–1985), zawodowy oficer WP, w kampanii wrześniowej 1939 r. dowodził kompanią saperów w Warszawskiej Brygadzie Pancerno-Motorowej i był poważnie ranny; w czasie okupacji działał w konspiracji w Lubelskiem. Po wojnie był wykładowcą, następnie kierownikiem Cyklu Ogólnowojskowego i Katedry Taktyki w Oficerskiej Szkole Saperów. Przeniesiony został do rezerwy w r. 1948 w stopniu pułkownika.

Córka Maria (1907–1940), zamężna za Stanisławem Brodackim, absolwentka Wyższej Szkoły Handlowej, pracowała w Banku Gospodarstwa Krajowego, była czynna w Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej i w Legionie Młodych, wraz z mężem współpracowała z pismem „Orka na Ugorze”; w czasie okupacji działała w konspiracyjnej Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej, aresztowana w styczniu 1940 została 14 VI t. r. rozstrzelana w Palmirach; jej mąż ciężko ranny w obronie Warszawy we wrześniu 1939 zmarł w październiku t. r.

Syn Bohdan (1915–1939), student Wydz. Prawa Uniw. Warsz., pracował od r. 1937 w Biurze Organizacyjnym Obozu Zjednoczenia Narodowego, a od r. 1938 był redaktorem odpowiedzialnym i wydawcą pisma „Orka na Ugorze”; w czerwcu t. r. na zjeździe działaczy demokratycznych we Lwowie (jeszcze przed utworzeniem Stronnictwa Demokratycznego) został wybrany w skład komisji prasowej; zmarł na skutek wypadku w czasie spływu kajakowego.

 

Karykatura R-a przez Kazimierza Sichulskiego z r. 1915 (w: Kolekcja Karpowicza w Zakopanem, reprod. w: Muszanka D., Karykatury Kazimierza Sichulskiego, Wr. 1970 s. 121); – Enc. Wojsk., VII; Kryska-Karski–Żurakowski, Generałowie (fot.); Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej, W. 1988 (dot. córki Marii); Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, W. 1917; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928; – Chocianowicz W., Dzieje 1 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów Józefa Piłsudskiego, Londyn 1967 (fot.); Galster K. L., Księga pamiątkowa artylerii polskiej 1914–1939, Londyn 1975 s. 25; Garlicki A., Józef Piłsudski 1867–1935, W. 1988; tenże, U źródeł obozu belwederskiego, Wyd. 2, W. 1979; Głowacki L., Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wyd. 2, L. 1986 (dot. syna Stanisława); Jędrzejewicz W., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, Wyd. 3, Londyn 1986 I–II; Landau M., Organizacja artylerii Legionów Polskich, „Żołnierz Legionów i P.O.W.” 1939 nr 3 i 4 s. 279–80; Miller R., Było to w okopach pod Siedlcami, „Słowo Pol.” 1983 nr 40 (dot. syna Stanisława); Nicieja S. S., Adam Próchnik. Historyk, polityk, publicysta, W. 1986; Pawłowski I., Geneza i działalność Organizacji Spiskowo-Bojowej PPS 1904–1905, Wr. 1976; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Londyn 1963 I; Radziszewski S., Żołnierz z frontowej fotografii, „Żołnierz Wolności” 1983 nr 135 (dot. syna Stanisława); Rocznik Strzelecki, W. 1933 s. 23, 26 (fot.), 27, 54, 73, 76, 216, 226; Woszczyński B., Ministerstwo Spraw Wojskowych 1918–1921, W. 1972; Żarnowska A., Geneza rozłamu w Polskiej Partii Socjalistycznej 1904–1906, W. 1965; – Dziennik Rozkazów Wojskowych, 1919 nr 88 s. 2066; Garlicki A., Stawecki P., Przewrót wojskowy w Polsce w 1926 r. Wybór dokumentów, „Woj. Przegl. Hist.” 1978 nr 1 s. 268 przyp. 34; Grabski S., Pamiętniki, W. 1989 I; Jellenta S., Wspomnienia Konstantego Lentza, „Polityka” 1982 nr 19 s. 13; Koźniewski K., Historia co tydzień, Kr. 1976 I; tenże, Zamknięte koła, Kr. 1984 I; Krasicki A., Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914–1916, W. 1988; Kwapiński J., Organizacja Bojowa, katorga, rewolucja rosyjska. Z moich wspomnień 1905–1919, W. 1928 s. 4, 5, 7; Materiały do historii Klubów Demokratycznych i Stronnictwa Demokratycznego w latach 1937–1939, Oprac. L. Chajn, W. 1964 cz. 1 (dot. syna Bohdana); Piłsudski J., 1926–1930. Przemówienia, wywiady, artykuły, W. 1931 s. 251, LXIX, LXX; Próchnik A., Wybór publicystyki, W. 1971; Szematyzmy Król. Galicji, 1914; – „Goniec Polowy Legionów” 1915 nr 4 s. 1; „Niepodległość” T. 1: 1929/30, T. 2: 1930, T. 3: 1930/1, T. 7: 1933, T. 9: 1934, T. 13: 1936; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1931: „Panteon Pol.” nr 79–80 s. 14–15, „Polska Zbrojna” nr 173 s. 4, 5 (fot.), nr 174 s. 2, nr 175 s. 5, „Strzelec” nr 25, „Żołnierz Pol.” nr 27; – CAW: Teczka osobowa nr 9299, akta Krzyża Niepodległości z Mieczami t. 5, akta Krzyża Niepodległości t. 4 (dot. żony Wiktorii), 120. 63. 746; Słown. Biogr. Działaczy Pol. Ruchu Robotn. w W.: Kartoteka osobowa; – Informacje wnuka, Krystiana Brodackiego z W.

Andrzej K. Kunert

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Stanisław Grabski

1871-04-05 - 1949-05-06 polityk
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jerzy Duszyński

1917-05-15 - 1978-07-23
aktor filmowy
 

Bolesław Bogdan Piasecki

1915-02-18 - 1979-01-01
prawnik
 

Stanisław Czarzasty

1907-05-05 - 1972-04-22
porucznik WP
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jerzy Stanisław Ruszkowski

1887-11-14 - 1934-06-20
zoolog
 

Michał Mosiołek

1867-08-16 - 1898-04-24
pisarz ludowy
 

Tadeusz Pruszkowski

1888-04-05 - 1942
malarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.