Rusiecki Kanuty (Kanut) (1800–1860), malarz i pedagog. Ur. w Stebiakach koło Poniewieża na Litwie, był synem Jana, sędziego grodzkiego wileńskiego, i Teresy z Romanowiczów.
Od r. 1816 studiował R. na Uniw. Wil. początkowo na Wydz. Prawa, później na Matematyczno-Fizycznym; studia zakończył stopniem kandydata nauk. W r. 1818 wstąpił na Wydz. Sztuk Pięknych; malarstwa uczył się u Jana Rustema, rzeźby u Kazimierza Jelskiego i grafiki u Józefa Saundersa i Michała Podolińskiego. W r. 1820 na pierwszej wystawie sztuk pięknych w Wilnie wystawił olejne kopie „Wenus” wg Ribeiry, „Dawida” D. Fettiego, „Głowy” wg Rembrandta oraz akwarelową kopię portretu Adama Czartoryskiego wg Rustema. W r. 1821 wyjechał do Paryża, gdzie został uczniem G. Lethière’a, a następnie studiował w École des Beaux-Arts. W r. 1822 (bądź w 1823) udał się do Rzymu; rekomendowany przez A. Czartoryskiego studiował u V. Camucciniego i B. Thordvaldsena oraz u A. J. Grosa w Akademii Francuskiej. Wykonywał kopie wg malowideł Rafaela w Watykanie. W l. 1825 i 1827 odbył podróże do Neapolu, gdzie również kopiował Rafaela. W czasie pobytu we Włoszech malował pejzaże, weduty, widoki Rzymu i jego zabytki (wiele z nich znajduje się w Muz. Sztuki w Wilnie, kilka Widok Rzymu, Starożytne ruiny, Ruiny Colosseum, w Muz. Narod. w Warszawie). Wówczas też powstał szczególnie chwalony przez krytykę Śmiejący się Włoch (1823) i interesujące tematycznie Zebranie wolnomularzy (oba w Muz. Sztuki w Wilnie). Prace R-ego z tego okresu charakteryzują się świeżością malarskiego ujęcia i śmiałością w operowaniu światłem. Swoje obrazy sprzedawał kolekcjonerom rosyjskim; ks. Demidow nabył obraz Hektor z Andromachą, w. księżna Helena w r. 1829 Dziewczynkę z gołębiem. W r. 1827 wystawiono w Wilnie jego półfigurowe ujęcia Parysa, Sybilli i Św. Sebastiana, a w r. 1829 – dwie kopie wg Domenichina oraz wg „Amore sacro e profano” Tycjana.
W r. 1831 (1829?) powrócił R. do Wilna. Od r. 1834 uczył rysunku i malarstwa w Instytucie Szlacheckim. W r. 1839 wszedł w skład komitetu odnowienia katedry wileńskiej, w której sam konserwował malowidła w kaplicy Św. Kazimierza. W tejże katedrze, w kaplicy Zwiastowania Najśw. Panny Marii, znajdował się wielkich rozmiarów obraz Zwiastowanie, malowany przez R-ego, a także jego roboty Wieczerza Pańska (z r. 1855), którą dawniej «stawiano na ołtarzu urządzanym zewnątrz katedry podczas uroczystości Bożego Ciała» (Władysław Zahorski). Dla wileńskiego kościoła Św. Teresy (Karmelitów) namalował R. kilka obrazów ołtarzowych: Michał Archanioł, Św. Piotr, Św. Jan od Krzyża oraz odnowił wnętrze kościoła zniszczone przez Francuzów w r. 1812. Jego obrazy religijne były w kościołach na Wileńszczyźnie, m. in. w Giedroyciach, Mejszagole, Sołach i Krasławiu. Muz. Narod. w Krakowie przechowuje jego Ucieczkę do Egiptu (olej).
Współcześnie wysoko ceniono malowane przez R-ego portrety. Namalował portrety własne i członków swojej rodziny, np. Portret żony artysty (Muz. Narod. w Krakowie), Portret Feliksa Rusieckiego (brata artysty), Portret Jana Rusieckiego (ojca, r. 1845), Portret Księdza Józefa Rusieckiego oraz kilka podobizn swego syna Bolesława (wszystkie w Muz. Sztuki w Wilnie). Z innych jego portretów wymienić można: Portret Juliana Miszewskiego (1821), Portret Ewy Krajewskiej-Iwickiej (sygn. «Kanut Rusiecki, Wilno 1850 roku» – oba w Muz. Sztuki w Wilnie), Portret Cezara Rodziewicza (rys. ołówkiem, Muz. Narod. w Warszawie) czy Portret Bazylego Kisłowa (Muz. Narod. w Krakowie).
R. malował też sceny rodzajowe; te jego dzieła mają wartość dokumentacyjną, przedstawiają obyczaje i obrzędy wileńskie: Procesja Bożego Ciała w Wilnie (1846), Wieśniaczka litewska w niedzielę Kwietną (1847, Muz. Sztuki w Wilnie), Pielgrzymki po drogach Kalwarii Wileńskiej, Litania pod obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej. Nadal malował R. pejzaże, tym razem widoki Wilna i jego okolicy, np. Panorama Wilna (1850), Wilno – Kościół Św. Piotra i Pawła na Antokolu (1850, oba w Muz. Sztuki w Wilnie), Widok Góry Trzykrzyskiej i Zamkowej w Wilnie (1835, olej na desce, w Muz. Narod. w Warszawie), Kościół Św. Anny w Wilnie, Krajobraz zimowy (był w Muz. Lubomirskich we Lwowie).
W r. 1841 odbył R. podróż do Puszczy Białowieskiej w celu zebrania studiów do obrazu Polowanie na żubry (malowany w l. 1844–51). Zapewne z tą podróżą można łączyć obraz przedstawiający młode niedźwiedzie z r. 1845 (oba w Muz. Sztuki w Wilnie). W swej późniejszej twórczości starał się przede wszystkim o wierne odtworzenie wybranego motywu; wykonywał w tym celu sumienne studia z natury. Stopniowo zatracił jednak rozmach i swobodę malarską.
R. był ceniony jako pedagog. Oprócz pracy w Instytucie Szlacheckim udzielał lekcji prywatnych. Do jego uczniów należeli Bolesław Podczaszyński i Alfred Romer. R. zmarł 21 VIII 1860 w Wilnie, pochowany został na cmentarzu Bernardyńskim.
W małżeństwie z Antoniną z Czerwińskich (1802–1853) miał R. pięcioro dzieci: Annę (zm. w r. 1899 w wieku 78 lat), zamężną Bańkowską, Bolesława (zob.), Tadeusza (1829–1863), Michała (1831–1836) i Prospera (zm. w r. 1903 w wieku 67 lat).
Największą kolekcję prac R-ego (128) posiada Muzeum Sztuki (Dailės Muziejus) w Wilnie. W Muz. Narod. w Warszawie, oprócz wymienionych, znajduje się kilkanaście akwarel, gwaszy i rysunków, w tym kilka portrecików (Portret gimnazjalisty, Portret ucznia, Głowa starca) i rysunki zabytków Wilna (Krużganek Klasztoru Karmelitów w Wilnie, Nagrobek Wisłockiego w Wilnie, Nagrobek Sapiehów w katedrze wileńskiej, Nagrobek bpa Strojnowskiego w katedrze wileńskiej). Trzy obrazy przechowuje Muzeum Narodowe w Krakowie.
Autoportret z ołówkiem (olej, 1823), Autoportret (olej, 1831–40), Autoportret (olej, 1845–50), portret R-ego przez Bolesława Rusieckiego (akwarela) – wszystkie w Muz. Sztuki w Wil., pierwszy reprodukowany w „Lietuvos dailė XVI–XIXa. Katalogas”, Vilnius 1969; – Pol. Bibliogr. Sztuki; Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Enc. Org.; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (Z. Batowski); [Juodelis P.], Lietuvos dailė XVI–XIXa. Tapyba – skulptūra. Katalogas, Vilnius 1969; Malarstwo polskie od XVI do XX w. Katalog; Wilno. Przewodnik krajoznawczy, Oprac. J. Kłos, Wil. 1923; – Bieliński, Uniw. Wil.; Lietuvos tapyba, Red. P. Gudynas, Vilnius 1976; Malarstwo polskie. Oświecenie–klasycyzm–romantyzm, W. 1976; Mycielski J., Sto lat dziejów malarstwa w Polsce 1760–1860, Kr. 1897; Pierwsze wystawienie dzieł sztuk pięknych w cesarskim uniwersytecie wileńskim, „Dzien. Wil.” 1820 II s. 365; Pigoń S., Józef Staniszewski i Kanuty Rusiecki w procesie filareckim, „Słowo” 1923 nr 114; Podbereski R., Kilka słów o Kanutym Rusieckim, malarzu w Wilnie, „Roczn. Liter.” 1844 s. 191–3; [Podczaszyński] P. B., Ruch obecny malarstwa. Pracownia pana K. Rusieckiego, „Pam. Sztuk Pięknych” T. 1: 1850–4, W. 1854 s. 94–5; Zahorski W., Katedra wileńska, Wil. 1904 s. 126; – „Gaz. Codz.” 1860 nr 246 s. 1–2 (nekrolog); – Arch. IS PAN: sygn. III-2 (Zespół Z. Batowskiego) F–9, 9–11, q–4, Materiały do Słownika artystów polskich; – Śnieżko A., Cmentarz bernardyński w Wilnie (mszp. w Red. PSB).
Jan K. Ostrowski