INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Włodzimierz Szembek      Jan Szembek - poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny Polski w Rumunii.
Biogram został opublikowany w XLVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2012-2013.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szembek Jan Włodzimierz (1881–1945), dyplomata, ziemianin.

Ur. 11 VII w Porębie Żegoty koło Alwerni (pow. chrzanowski), był wnukiem Włodzimierza Dzieduszyckiego (zob. ) i Józefa Macieja Szembeka (1818–1889) oraz jego żony Józefy, córki Piotra Moszyńskiego (zob.), synem Zygmunta Szembeka (1844–1907), właściciela dóbr Alwernia, oraz Klementyny z Dzieduszyckich (1855–1929), bratankiem Jerzego Józefa Elizeusza (zob.) i Stefana (ur. 1848), żonatego z Różą Marią, córką Bolesława Starzyńskiego (zob.). Miał brata Włodzimierza, w zakonie Franciszka Salezego (1883–1942), salezjanina, zamordowanego w obozie koncentracyjnym Auschwitz, oraz siostry: Marię Józefę (Józefinę, 1877–1951), zamężną za Janem Mycielskim, i Annę Marię (1880–1966), zamężną za Janem Górskim.

S. uczył się w Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, gdzie w r. 1899 zdał maturę. Następnie kształcił się w Wiedniu; ukończył Theresianum oraz Studium Dyplomatyczno-Konsularne (Akad. Dyplomatyczną), w którym studiował nauki polityczne. W l. 1905–8 był referentem w Zarządzie Krajowym (Landesregierung) w Bośni i Hercegowinie. Po rezygnacji ze służby administracyjnej osiadł w nabytych w r. 1912 dobrach w Młoszowej nieopodal Trzebini (pow. chrzanowski). Przypuszczalnie wówczas został członkiem Stronnictwa Prawicy Narodowej. W l. 1913–14 brał udział w dyskusji nad przyszłym projektem prawa wyborczego.

Jesienią 1918 wstąpił S. do powstającej polskiej służby zagranicznej i zimą t.r. wyjechał służbowo do nowo otwartej delegatury polskiej w Wiedniu. Poznał tam, a następnie zaprzyjaźnił się z Romanem Dębickim, który ułatwił mu nawiązanie kontaktu z austriackim MSZ. Na początku r. 1919 został wysłany do Budapesztu, gdzie od 5 III t.r. był szefem Misji Polskiej (w randze chargé d’affaires), a od stycznia 1920 delegatem rządu (w randze radcy poselstwa II kl.). Po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych z Węgrami i utworzeniu 13 IX 1921 Poselstwa RP w Budapeszcie rozpoczął 1 X t.r. urzędowanie w randze posła nadzwycz. i ministra pełnomocnego III kl.; sprowadził wówczas do Budapesztu w charakterze sekretarza poselstwa, znającego język węgierski, Dębickiego. Jako poseł niezwykle rzeczowo analizował politykę węgierskiego rządu I. Bethlena, która hasłami rewindykacji terytorialnej budziła zaniepokojenie Czechosłowacji, Rumunii i Jugosławii. Budował relacje między Warszawą a Budapesztem, co zaowocowało m.in. układem o obrocie towarowym (11 II 1921), umową w sprawie przejazdu przez Polskę repatriowanych jeńców rosyjskich i ich rodzin (25 I 1922), porozumieniem telegraficznym (4 V t.r.), oraz konwencją handlową (26 III 1925). Po likwidacji pod koniec r. 1922 ataszatu wojskowego przejął niektóre obowiązki dotychczasowego attaché wojskowego mjr. dyplomowanego Jerzego Grobickiego, m.in. przesyłał informacje uzyskiwane z węgierskiego min. obrony do Oddz. II MSWojsk. Misję w Budapeszcie zakończył 31 VIII 1924; zbiegło się to ze wzrostem napięcia w stosunkach polsko-węgierskich, m.in. z powodu usuwania z Węgier polskich Żydów. Dn. 19 IX t.r. minister spraw zagranicznych Aleksander Skrzyński (zob.), szwagier S-a, powierzył mu funkcję posła nadzwycz. i ministra pełnomocnego RP w Brukseli. S. rozpoczął urzędowanie 11 XI. Wspierany przez konsula honorowego RP, G. Vaxelairea, doprowadził do powołania Stow. Przyjaźni Belgijsko-Polskiej oraz utworzenia w r. 1926 Katedry Slawistyki na Wolnym Uniw. w Brukseli (objął ją Wacław Lednicki).

Odwołany 15 II 1927 z Brukseli, został S. nazajutrz posłem nadzwycz. i ministrem pełnomocnym RP II kl. w Bukareszcie. Jego głównym zadaniem było sprecyzowanie obustronnych zobowiązań wynikających z odnowionego w marcu 1926 traktatu sojuszniczego i konwencji wojskowej. Od maja 1929, w ciągu roku, Polska zawarła z Rumunią szesnaście różnych umów międzypaństwowych, m.in. umowy gospodarcze, konwencje: komunikacyjną, tranzytową, lotniczą i konsularną oraz traktat koncyliacyjno-arbitrażowy; 15 I 1931 strony przedłużyły sojusz obronny, podpisując nowy traktat gwarancyjny. Starając się zacieśnić współpracę Warszawy z Bukaresztem, dążył S. również do odegrania roli pośrednika w stosunkach rumuńsko-sowieckich; na początku r. 1930, opierając się na wiadomościach z Moskwy, ostrzegał polityków rumuńskich przed akcją prasową ZSRR stanowiącą propagandowe tło dla próby odebrania Besarabii. Przyczynił się do ożywienia kontaktów polsko-rumuńskich na najwyższym szczeblu: 20 VIII – 2 X 1928 na urlopie w Rumunii przebywał Józef Piłsudski, a 24–28 X 1929 wizytę w Bukareszcie złożył minister spraw zagranicznych August Zaleski. Z kolei Warszawę odwiedzili: szef dyplomacji G. Mironescu (24–27 II 1929) i ks. Mikołaj, brat króla Karola II (20–22 VIII 1931). Jako szef rumuńskiej placówki S. zyskał u Piłsudskiego opinię wytrawnego dyplomaty; Marszałek uważał, że «nie daje [S.] sobie imponować przedstawicielom wielkich mocarstw».

Po objęciu MSZ przez Józefa Becka S. zakończył 4 XI 1932 misję w Rumunii i wrócił do Warszawy, by 5 XI t.r. objąć stanowisko zastępcy szefa resortu w randze podsekretarza stanu. Sprawował ogólne kierownictwo Ministerstwa, odpowiadając m.in. za prawidłowe funkcjonowanie wszystkich komórek organizacyjnych; zgodnie z wytycznymi Becka opracowywał też instrukcje dla polskich placówek dyplomatycznych. Jednocześnie jako dyrektor Dep. Polityczno-Ekonomicznego MSZ nadzorował wydziały: Organizacji Międzynarodowych, Zachodni, Wschodni, Historyczno-Naukowy, Prasowy, Traktatowy, a także Radcy Ekonomicznego. Przewodniczył również komisjom egzaminacyjnym dopuszczającym kandydatów do służby dyplomatycznej (egzaminował z historii dyplomacji). Z reguły to on informował dyplomatów akredytowanych w Warszawie o polityce zagranicznej Polski. Często konferował z Piłsudskim, zwykle towarzysząc Beckowi. W ministerstwie postrzegano go jako uosobienie rozwagi i umiaru; przez podwładnych był uznawany za człowieka prawego i życzliwego.

Wkrótce po nominacji udał się S. do Paryża, gdzie 12 XI 1932 został przyjęty przez premiera E. Herriota. Dn. 18 XI t.r. w Berlinie rozmawiał z niemieckim ministrem spraw zagranicznych K. von Neurathem o «możliwości rozwiązania istniejących spraw spornych we wzajemnym porozumieniu». Relację z obu wizyt złożył Piłsudskiemu 12 XII w obecności Becka. W lutym 1933 udzielił S-owi audiencji papież Pius XI. Po dojściu w Niemczech do władzy Adolfa Hitlera był S. wraz z Beckiem i posłem w Berlinie Józefem Lipskim negocjatorem polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu przemocy (paktu o nieagresji); strony podpisały ją 26 I 1934 w Berlinie. Z ramienia MSZ współpracował od kwietnia t.r. do maja 1935 z kierowanym przez gen. Kazimierza Fabrycego tajnym biurem studiów strategicznych w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych, które zajmowało się analizowaniem zagrożeń ze strony Niemiec i ZSRR. W styczniu 1935 rozpoczął prowadzenie Diariusza, zawierającego zapiski rozmów m.in. z Beckiem, dyplomatami i politykami, z narad w MSZ i u prezydenta Ignacego Mościckiego oraz z posiedzeń: Rady Gabinetowej, Rady Ministrów i Komitetu Ekonomicznego Ministrów, a także Ministerstw Skarbu i Komunikacji. Do wybuchu drugiej wojny światowej notatki dyktował prawie codziennie sekretarzowi Januszowi Zembrzuskiemu, później spisywał je własnoręcznie aż do śmierci.

Z reguły S. bezkrytycznie podzielał posunięcia polityczne ministra Becka. Stanowisko odmienne zajmował rzadko; stało się tak jednak po 13 IX 1934, gdy minister wypowiedział na forum Zgromadzenia Ogólnego Ligi Narodów podpisany przez Polskę 28 VI 1919 w Wersalu traktat o ochronie praw mniejszości narodowych, nakładający na Warszawę obowiązek współpracy z organami międzynarodowymi w tej sferze. S. skrytykował niepotrzebne jego zdaniem prowokowanie napięć w stosunkach z mocarstwami zachodnimi, a szczególnie z Francją. Utrzymywał, że Polska za anulowanie rzeczonego dokumentu zapłaciła niewspółmiernie wysoką cenę w postaci osłabienia więzów sojuszniczych z Paryżem i zgody na przyjęcie ZSRR do Ligi Narodów oraz utraciła zainteresowanie franuskiej opinii publicznej na korzyść Moskwy. Jego zdaniem traktat mniejszościowy można było po prostu ignorować. Po przywróceniu przez Niemcy w marcu 1935 powszechnego obowiązku służby wojskowej starał się S. w kontaktach z dyplomatami zachodnimi tonować nastroje. W rozmowie 18 III t.r. z nakłaniającym Warszawę do energicznego protestu ambasadorem USA J. Cudahym utrzymywał, że pociągnięcie Berlina nie zmienia «materialnego stanu rzeczy» i powoływał się na będącą interpretacją traktatu wersalskiego deklarację o niestosowaniu przemocy z 26 I 1934.

S. miał sceptyczny stosunek do Ligi Narodów, nie wierzył w możliwości jej skutecznego działania. Opowiadał się za zrównoważeniem stosunków z najbliższymi sąsiadami bez ściślejszego wiązania się z nimi. W pełni podzielał pogląd Becka, że ZSRR nie należy «wpuszczać do Europy» i w l. 1934–5 przeciwstawiał się (głównie w Bukareszcie i Pradze) sowieckim staraniom o zawarcie paktu wschodniego. Wpływy ZSRR chciał neutralizować przez nawiązywanie bliższych kontaktów z republikami nadbałtyckimi. Mimo to 14 VI 1936 wraz z ambasadorem ZSRR w Warszawie J. Dawtianem podpisał specjalny status prawny Przedstawicielstwa Handlowego ZSRR w Polsce. Podzielał opinię Becka, który po wizycie w Berlinie (2–4 VII 1935) uznawał za możliwe uniknięcie konfliktu z Niemcami. Zarazem konsekwentnie opowiadał się za sojuszem z Francją jako podstawą polskiej polityki zagranicznej i po remilitaryzacji Nadrenii w marcu 1936 wspierał działania Becka zmierzające do sprecyzowania zasad ściślejszej współpracy polsko-francuskiej oraz uzyskania francuskich kredytów na dozbrojenie armii. Tuż przed wizytą w Warszawie szefa francuskiego Sztabu Generalnego gen. M. Gamelina (12–18 VIII t.r.) Beck wysłał go do Berlina, gdzie (6–17 VIII) rozmawiał S. m.in. z Hitlerem, Neurathem, H. Göringiem i J. von Ribbentropem. Zapewniał ich, że polska polityka wobec Niemiec jest niezmienna, a sojusz z Paryżem ma charakter jedynie bilateralny i defensywny. Zaniepokojony od lata 1937 działaniami władz Wolnego M. Gdańska, zmierzającymi do ograniczenia w nim praw Polski, przyczynił się S. do uregulowania statusu mniejszości niemieckiej w Polsce przez wypracowanie Deklaracji polsko-niemieckiej, ogłoszonej 5 XI 1937 jednocześnie w Warszawie i Berlinie. W listopadzie t.r. rozmawiał z ambasadorem USA we Francji W. C. Bullittem o podjęciu przez Becka szerszej inicjatywy w kierunku odprężenia w stosunkach europejskich.

W r. 1938 uznawał S., że należy czynić wszystko, by maksymalnie odwlec Anschluss (włączenie przez Hitlera Austrii do Niemiec); obawiał się też zagarnięcia przez Niemcy Sudetów. Rozpad Czechosłowacji i podporządkowanie jej Berlinowi postrzegał jako zjawisko groźne dla Polski, jednak za zabezpieczenie polskich interesów uważał zajęcie Zaolzia przez Polskę, a Rusi Zakarpackiej przez Węgry i ustanowienie granicy polsko-węgierskiej oraz odłączenie Słowacji od Czech; podzielał pogląd Becka, że w sprawie czechosłowackiej Polska nie może być bierna. Równocześnie instrumentalnie traktował Słowaków; początkowo mieli oni służyć rozbiciu Czechosłowacji, następnie być jedynie przedmiotem wspólnej polityki polsko-węgierskiej. S. pod nieobecność Becka kierował MSZ w trakcie Anschlussu 12 III t.r. i wykonywał ściśle politykę «największej rezerwy», zabraniając nawet posłowi w Wiedniu Janowi Gawrońskiemu udzielania azylu politycznego. Dn. 13 III wydał komunikat MSZ w sprawie incydentu z 11 III, kiedy na granicy polsko-litewskiej został zastrzelony polski żołnierz. W dn. 29–30 VII przebywał w Rumunii na uroczystościach pogrzebowych królowej Marii. Przeprowadził wówczas rozmowy z królem Karolem II, ministrem spraw wewnętrznych A. Călinescu oraz ministrem spraw zagranicznych N. Comnéne, od którego uzyskał zapewnienie, że Bukareszt nie zgadza się na sowieckie plany militarnego wsparcia Czechosłowacji; bezskutecznie zabiegał o przekonanie strony rumuńskiej, by nie protestowała przeciw przyłączeniu Rusi Zakarpackiej do Węgier. U schyłku t.r. miał już jednak świadomość, że kontynuacja polityki równowagi może okazać się niezmiernie trudna. W rozmowie 10 XII z ambasadorem RP w Moskwie, Wacławem Grzybowskim utrzymywał, że stosunek Niemiec do Polski oparty jest w Berlinie na tezie, że w przyszłej rozgrywce z ZSRR Warszawa stanie się sojusznikiem Rzeszy, a to oznaczałoby, że wkrótce cała polityka dobrego sąsiedztwa stanie się koncepcją fikcyjną; dodatkowego zagrożenia upatrywał w zmniejszeniu znaczenia sojuszu polsko-francuskiego. W dn. 12–23 II 1939 uczestniczył w Rzymie w pogrzebie Piusa XI, a po wyborze 2 III t.r. papieża Piusa XII wziął udział 12 III w jego koronacji. Na wieść o wkroczeniu Niemców 15 III do Czech wrócił do Warszawy. Jednak nawet po wypowiedzeniu przez Hitlera paktu o nieagresji z Polską (28 IV) wierzył, że jest to tylko «wojna nerwów». Wiosną i wczesnym latem t.r. Beck rozważał odwołanie ambasadora Józefa Lipskiego z Berlina i powierzenie tej placówki S-owi; poufną propozycję złożył mu w tej sprawie 3 VI. Wg planów mobilizacyjnych S. miał na wypadek wojny kierować Dep. Politycznym MSZ. Wezwany 9 VIII przez Becka z urlopu, wrócił do Warszawy. Dn. 31 VIII bezskutecznie przedstawiał Beckowi ofertę mediacji Stolicy Apostolskiej.

Po wybuchu drugiej wojny światowej S. od 5 do 16 IX 1939 kierował MSZ podczas ewakuacji i organizował funkcjonowanie jego, jak również towarzyszącego mu korpusu dyplomatycznego, na trasie od Warszawy do Kut. Dn. 9 IX t.r. prosił Becka o przybycie do Krzemieńca i rozproszenie obaw dyplomatów obcych państw w kwestii położenia Polski; donosił mu też o francuskiej sugestii przeniesienia władz RP na terytorium Francji. Po wkroczeniu 17 IX Armii Czerwonej do Polski podzielał opinię ambasadora Lipskiego oraz dyrektorów Józefa Potockiego i Michała Łubieńskiego, że z ZSRR należy paktować, nawet za cenę pewnych ustępstw terytorialnych. Tego dnia przekroczył granicę rumuńską, a następnie dotarł 19 IX do Budapesztu; oświadczył tam, że żołnierze polscy przybywający na Węgry, zachowując przepisy prawa międzynarodowego, dadzą się rozbroić i w niczym nie zagrażają neutralności tego państwa; zabiegał też o zdeponowanie złota ze skarbca lwowskiej filii Banku Polskiego oraz srebra i zastawy z Zamku warszawskiego w jednym z węgierskich banków. Dn. 21 IX opuścił Budapeszt i przez Wenecję przybył do Paryża, gdzie oddał się do dyspozycji MSZ. Nie otrzymawszy przydziału, rozważał w Diariuszu plany odbudowy Polski z pewnymi koncesjami na korzyść ZSRR, jednak bez wyrzeczenia się Wilna i Lwowa, natomiast z rekompensatami ze strony Niemiec (włączenie Prus Wschodnich). Postulował też wejście w ściślejsze związki z sąsiadami, m.in. przez odnowienie unii polsko-litewskiej oraz stworzenie federacji z Czechami, Słowakami, a nawet Węgrami. Polityce zagranicznej prowadzonej przez rząd gen. Władysława Sikorskiego zarzucał uległość wobec Francji.

Po agresji Niemiec na Francję w maju 1940 wyjechał S. do Portugalii, gdzie zamieszkał w miejscowości Estoril koło Lizbony; przez byłego posła rumuńskiego w Lizbonie J. Pangala nawiązał tu liczne kontakty w świecie dyplomatycznym. W lutym 1942 w Lizbonie spotkał się z Edwardem Raczyńskim, kierownikiem MSZ i zarazem ambasadorem RP w Londynie, który powierzył mu zadanie przysyłania raportów o sytuacji w Europie okupowanej przez Niemcy. S. podjął wówczas współpracę z ppłk. Janem Kowalewskim, kierownikiem lizbońskiego przedstawicielstwa Akcji Kontynentalnej – Placówki Łączności z Kontynentem (podlegającej MSW), i został nieoficjalnym reprezentantem MSZ w ramach kierowanej przez Kowalewskiego akcji «Trójnóg» (tajnych kontaktów dyplomatów Węgier, Włoch i Rumunii z aliantami); regularnie raportował najpierw Raczyńskiemu, a potem jego następcom: Tadeuszowi Romerowi i Adamowi Tarnowskiemu. Pierwsze rozmowy S-a dotyczyły warunków wyjścia Włoch z wojny (raport z 10 X t.r.), a po oświadczeniu F. D. Roosevelta i W. Churchilla z 24 I 1943 o konieczności bezwarunkowej kapitulacji państw Osi, warunków pokojowych tylko dla Węgier i Rumunii. Na przełomie l. 1944 i 1945 zakończył S. współpracę z MSZ; jego ostatni raport dotarł do Londynu 31 I 1945. Odtąd przygotowywał do druku Diariusz oraz pracował nad książką o stosunkach polsko-niemieckich w l. 1936–9.

S. był z przekonania monarchistą, a wobec problematyki społeczno-gospodarczej przejawiał poglądy typowo konserwatywne. Orientował się jedynie pobieżnie zarówno w doktrynie faszystowskiej, jak i komunstycznej, a konflikty społeczne w Polsce przypisywał aktywności masonów, komunistów i Żydów. Był właścicielem zbioru monet polskich, otrzymanego w spadku po dziadku Dzieduszyckim, oraz kolekcji miniatur Anny von Brockdorf hrabiny Cosel, w tym cennej miniatury króla Augusta II. Wszystko pozostawił, opuszczając we wrześniu 1939 swe warszawskie mieszkanie. S. zmarł na zawał serca 9 VIII 1945 w Estorilu, został pochowany na miejscowym cmentarzu Prazeres. Był odznaczony m.in. Orderem Odrodzenia Polski II kl., Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, brązowym i srebrnym Medalami za Długoletnią Służbę oraz belgijskim Order de la Couronne I kl., luksemburskim Order de la Couronne de Chêne I kl., rumuńskimi Coroana Romanei I kl. i Steaua Romanei, włoskim Corona d’Italia I kl., portugalskim Orden de Christo I kl., węgierskim Krzyżem Zasługi I kl., brazylijskim Cruzeiro do Sul I kl., łotewskim Triju Zwaigznu Ordeni I kl., francuską Legią Honorową II kl., duńskim Danebrogs Orderen, estońskim Orderem Białej Gwiazdy (Valgetälë) I kl. i greckim Phoenix I kl.

W zawartym 10 X 1905 w Zakopanem małżeństwie z Izabellą Skrzyńską (1881–1972) miał S. syna Adama (1907–1924).

W r. 1952 ukazało się francuskie wydanie Diariusza S-a pt. Journal 1933–1939 (Paris; z przedmową L. Nöela) oraz przygotowane do druku przez Wacława A. Zbyszewskiego Fragmenty Pamiętników Ministra Szembeka („Kultura” nr 6). W r. 1954 opublikowano Dziennik. Dokument polityki sanacyjnej (W., Oprac. W. Kałużyński ze wstępem S. Arskiego), a w r. 1956 Fragmenty dziennika Szembeka („Zesz. Hist. PISM”, oprac. J. Chudek). Najobszerniejsze wydanie obejmujące okres od 1 I 1935 do 1 IX 1939 to Diariusz i teki Jana Szembeka (19351945) (Londyn 1964–72 I–IV; t. 1–3 oprac. T. Komarnicki, t. 4 oprac. J. Zarański, z dokumentacją). Dalszy ciąg dzienników (Diariusz i teki Jana Szembeka <19351945>. Uzupełnienia od 1 września do 31 grudnia 1939 r.) opublikował Michał Budny w „Niepodległości” (Nowy Jork – Londyn T. 20: 1987) oraz Bogdan Grzeloński (Diariusz wrzesień–grudzień 1939, W. 1989). Pozostała część Diariusza (1940–5) oraz rękopis niedokończonej książki o stosunkach polsko-niemieckich znajdują się w IPiM Sikorskiego (kol. 85).

 

Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Batowski H., Agonia pokoju i początek wojny, P. 1984; tenże, Europa zmierza ku przepaści, P. 1977; tenże, Między dwiema wojnami: 1919–1939. Zarys historii dyplomatycznej, Kr. 1988; tenże, Polska dyplomacja na obczyźnie 1939–1941, Kr. 1991; tenże, Rok 1938 – dwie agresje hitlerowskie, P. 1985; tenże, Ze stosunków polsko-słowackich w okresie 1931–1939, w: Z polityki międzynarodowej XX wieku. Wybór studiów z lat 1930–1975, Kr. 1979; Baumgart M., Londyn–Berlin 1918–1939. Niemcy w brytyjskiej polityce zagranicznej, Szczecin 1993; Bułhak H., Polska–Francja. Z dziejów sojuszu 1933–1936, W. 2000; Drozdowski M. M., Eugeniusz Kwiatkowski. Człowiek i dzieło, Kr. 1989; Drymmer W. T., W służbie Polsce, W. 1998; Dubicki T., Konspiracja polska w Rumunii 1939–1945, W. 2005 II; tenże, Wojsko Polskie w Rumunii w latach 1939–1941, W. 1994; Duraczyński E., Rząd Polski na uchodźstwie 1939–1945, W. 1999; Grzeloński B., Przedmowa, w: Szembek J., Diariusz wrzesień–grudzień 1939, Oprac. B. Grzeloński, W. 1998; Hist. dyplomacji pol., IV–V; Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, Oprac. W. Jędrzejewicz, J. Cisek, Wr. 1994 III; Kamiński M. K., Zacharias M. J., Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939, W. 1998; Karski J., Wielkie mocarstwa wobec Polski 1918–1945. Od Wersalu do Jałty, L. 1998; Korczyk H., Działanie i recepcja Locarna 1927–1936, W. 1999; Kornat M., Polityka równowagi 1934–1939. Polska między Wschodem a Zachodem, Kr. 2007; tenże, Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop–Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej, W. 2002; Kulski W., Pamiętnik byłego polskiego dyplomaty, „Zesz. Hist.” (Paryż) 1977 z. 47; Leczyk M., Polska i sąsiedzi. Stosunki wojskowe 1921–1939, Białystok 1997; Łaptos J., Dyplomaci II RP w świetle raportów Quai d’Orsay, W. 1993; Łossowski P., Dyplomacja Drugiej Rzeczypospolitej. Z dziejów polskiej służby zagranicznej, W. 1992; tenże, Stosunki polsko-litewskie 1921–1939, W. 1997; Łukaszewicz J., Dyplomata w Paryżu 1936–1939, Oprac. W. Jędrzejewicz, H. Bułhak, W. 1995; Noël L., Agresja niemiecka na Polskę, W. 1966; Nowak-Kiełbikowa M., Konstanty Skirmunt. Polityk i dyplomata, W. 1998; taż, Polska – Wielka Brytania w dobie zabiegów o zbiorowe bezpieczeństwo w Europie 1923–1937, W. 1989; Piszczkowski T., Między Lizboną a Londynem. Z sekretów dyplomacji polskiej w czasie drugiej wojny światowej, Londyn 1979; Polska polityka zagraniczna w latach 1926–1939, na podstawie tekstów ministra Józefa Becka, Oprac. A. Cieńciała, Paryż 1990; Raczyński E., W sojuszniczym Londynie, Londyn 1997; Sobczak J., Polska w propagandzie i polityce III Rzeszy 1939–1945, P. 1988; Starzeński P., Trzy lata z Beckiem, Oprac. B. Grzeloński, W. 1991; Stroński S., Polityka rządu polskiego na uchodźstwie w latach 1939–1942, Nowy Sącz 2007 II; Wandycz P., Aleksander Skrzyński, minister spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej, W. 2006; Władze RP na obczyźnie podczas II wojny światowej, Red. Z. Błażyński, Londyn 1994; Wojciechowski M., Stosunki polsko-niemieckie 1933–1938, P. 1980; Wysocki A., Tajemnice dyplomatycznego sejfu, W. 1979; Z dziejów polityki i dyplomacji polskiej. Studia poświęcone pamięci Edwarda hr. Raczyńskiego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wychodźstwie, W. 1994; Zabiełło S., Na posterunku we Francji, W. 1967; – Cat-Mackiewicz S., 1896–1966. Wilno–Londyn–Warszawa, W. 1987; Gawroński J., Moja misja w Wiedniu 1932–1938, W. 1965; Gruber H., Wspomnienia i uwagi. 1892–1942, Londyn 1968; Inwentarz akt Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie z lat (1915–1917) 1918–1939, Oprac. E. Kołodziej, W. 2000; Jan Szembek. Diariusz i teki Jana Szembeka 1935–1945 opracowany przez Tytusa Komarnickiego i Józefa Zarańskiego. Materiały uzupełniające. Korespondencja Jana Szembeka z Romanem Dębickim, ,,Niepodległość” (Nowy Jork– Londyn) T. 15: 1984; Jędrzejewicz W., Diariusz i teki Jana Szembeka 1935–1945, „Niepodległość” T. 15: 1982 s. 33–91; Laroche J., Polska lat 1926–1935. Wspomnienia ambasadora francuskiego, W. 1966; Lednicki W., Pamiętniki, Londyn 1967 II; Lepecki M., Pamiętnik adiutanta marszałka Piłsudskiego, W. 1987; Mitkiewicz L., Wspomnienia kowieńskie, Londyn 1968; Muhlstein A., Dziennik. Wrzesień 1919 – listopad 1940, Oprac. J. E. Zamojski, W. 1999; Poland and the Coming of the Second World War. Diplomatic Papers of A. J. Drexel Biddle, Jr. United States Ambassador to Poland 1937–1939, Columbus, Ohio 1976; Polskie dokumenty dyplomatyczne 1931, Red. M. Wołos, W. 2008; toż za r. 1932, Red. K. Kania, W. 2011; toż za r. 1936, Red. S. Żerko, W. 2011; toż za r. 1938, Red. M. Kornat, W. 2007; toż, styczeń–sierpień 1939, Red. S. Żerko, W. 2005; toż, wrzesień–grudzień 1939, Red. W. Rojek, W. 2007; Rocznik polskiej służby zagranicznej, W. 1932 s. 54, W. 1937 s. 20, 41, 116, 132, W. 1939 s. 27, 45, 127, 149, 175; Rocznik polskiej służby zagranicznej według stanu na dzień 1 czerwca 1939 r., W. 1939; Schimitzek S., Drogi i bezdroża minionej epoki. Wspomnienia z lat pracy w MSZ 1920–1939, W. 1976; tenże, Wspomnienia portugalskie 1939–1946, W. 1970; Świtalski K., Diariusz 1919–1935, W. 1992 (fot.); Wodzicki R., Wspomnienia. Gdańsk–Warszawa–Berlin 1928–1939, W. 1972; Wrzesień 1939 r. w relacjach dyplomatów: Józefa Becka, Jana Szembeka, Anthony’ego Drexel-Biddle’a, Leona Noëla i innych, Oprac. A. Skrzypek, W. 1989; Zbyszewski W. A., Gawędy o ludziach i czasach przedwojennych, W. 2000; Zembrzuski J., Moja współpraca z ministrem Szembekiem. Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), Londyn 1964 I; – „Dzien. Urzęd. MSZ” 1920 s. 37, 1921 s. 31, 1923 nr 6 s. 106, 1927 nr 12, 1933 s. 195; – AAN: Ambasada RP w Bukareszcie, sygn. 5, 20–1, 35, 80–1, 90–1, 249, 303–4, Ambasada RP w Kopenhadze, sygn. 19, MSZ, sygn. 104a, 108, 111, 194, 249 s. 43, sygn. 605, 878, 888 s. 14–18, sygn. 1457b s. 32–3, sygn. 3236, 4178; Inst. J. Piłsudskiego w Nowym Jorku: Kolekcja Romana Dębickiego, listy S-ego do Dębickiego; IPiM Sikorskiego: kol. 85 (koresp. z różnych lat); – Informacje Krzysztofa Smolany z W. oraz informacje i mater. Adama Tarnowskiego z Kr.

Wojciech Rojek i Bogdan Grzeloński

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Ignacy Mościcki

1867-12-01 - 1946-10-02
prezydent II RP
 

Ludwik Maurycy Landau

1902-05-31 - 1944
ekonomista
 

Ludwik Janowski

1878-08-07 - 1921-09-18
historyk nauki
 

Rudolf Stefan Weigl

1883-09-02 - 1957-08-11
biolog
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Bronisław Kowalewski

1870-01-06 - 1935-01-25
malarz
 

Paweł Piotr Rhode

1871-09-16 - 1945-03-03
działacz katolicki
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.